ملیحه خورده پا؛ بازار: امروز (بیست و نهم مهر ماه) روز ملی صادرات است. هر چند شیوع ویروس کرونا منجر به محدودیت های ترانزیتی و صادراتی شد و این عامل در کنار تشدید تحریم های اقتصادی میزان صادرات غیرنفتی کشور را کاهش داد ولی با این حال همچنان باید تلاش شود تا اقتصاد از وابستگی به درآمدهای نفتی که این روزها فروش آن به سختی انجام می شود، رهایی یافته و بتواند با صادرات کالای ارزآور رشد و توسعه پیدا کند. درباره وضعیت صادرات غیرنفتی کشوردر روزهای تحریم اقتصاد که با تبعات منفی شیوع ویروس کرونا گره خوره است با حمید صافدل که از سال ۸۹ تا ۹۲ ریاست سازمان توسعه تجارت را بر عهده داشته و پیش از آن نیز در همین سازمان عناوین مشاور عالی رئیس سازمان توسعه تجارت و مدیرکل دفتر مقررات صادرات و واردات این سازمان را داشته است به گفتگو نشستیم که مشروح آن را در ادامه می خوانید.
* با توجه به شرایط سیاسی-اقتصادی کشور شرایط را برای فعالیت صادرکنندگان چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا صادرکنندگان به جایگاه حقیقی خود در عرصه اقتصاد کشور رسیده اند؟
در حال حاضر صادرکنندگان مظلوم تر از همیشه هستن آنها با محدودیت های بسیاری روبرو هستند اما هیچ یک از این محدودیت ها و مشکلات صادرکنندگان از نظر نوسانات ریسک و تضمین ریسک لحاظ نمی شود.
یکی دیگر از دردسرهای صادرکنندگان میزان ضمانت نامه هایی است که از آنها گرفته می شود به همین دلیل صادرکنندگان تلاش می کنند به جای اینکه صادرات را با نام خود انجام دهند، صادرات را با نام افراد دیگری داشته باشند تا شاید تبعات منفی کمتری گریبان آنها را بگیرد. متاسفانه شرایط برای فعالیت صادرکنندگان به حدی سخت شده که آنها ترجیح می دهند تابلوی افتخار صادر کننده بودن را زمین بگذارند.
لازم است تا تمامی واقعیت های پشت پرده صادرات از سوختن منابع مالی صادرکنندگان، هزینه های سنگین دموراژ، از میان رفتن کالا و هزینه های سنگین نقل و انتقال ارز و... و. را در این تصمیم گیری ها لحاظ کرد
* برای حل مشکلات صادرکنندگان چه اقداماتی باید صورت بگیرد؟
برای بازگشت رونق به عرصه صادرات غیرنفتی کشور لازم است مدعیان گفتگو به برگزاری گفتگویی میان بخش خصوصی با دولت و مجلس بپردازند تا بتوانند مسایل و مصایب صادرکنندگان را با دقت ارزیابی کرده و برای آن چاره اندیشی کنند.
از دیگر اقداماتی که برای حل مشکل صادرکنندگان باید صورت بگیرد این است که مسایل را از زاویه دید فعالان اقتصادی رصد کرد و برای صادرکنندگان پوشش حمایتی ایجاد کرد. همچنین اگر قرار است برای این بخش از اقتصاد تصمیم گیری شود لازم است تا تمامی واقعیت های پشت پرده صادرات از سوختن منابع مالی صادرکنندگان، هزینه های سنگین دموراژ، از میان رفتن کالا و هزینه های سنگین نقل و انتقال ارز و... و. را در این تصمیم گیری ها لحاظ کرد.
همچنین باید تلاش شود تا بیشترین منفعت صادرات به خود صادرکنندگان در قالب امتیاز واردات در قبال صادرات و یا پاداش هایی دیگر برسد تا صادرکنندگانی که ریسک تجارت را پذیرفته اند تمایل برای باقی ماندن در این مسیر را داشته باشند. بدون تردید اگر مسیر صادرات غیرنفتی کشور برای صادرکنندگان منفعت داشته باشد می توانیم رغبت و رقابت در میان صادرکنندگان را افزایش داد و به بازار صادرات غیرنفتی کشور رونق داد.
* در ماه های اخیر بحث بازگشت ارزهای صادراتی به کشور و مساله رفع تعهد ارزی صادرکنندگان مطرح و عنوان شد که کارت بازرگانی آن دسته از صادرکنندگانی که به تعهد ارزی خود عمل نکنند، ابطال می شود. آیا چنین برخوردهایی به نفع صادرات کشور است؟
بدون تردید آن دسته از افرادی به عرصه صادرات کشور ورود پیدا کرده اند به آن میزان سرمایه ندارند که بتوانند تمامی آن را تبدیل به کالا کرده و تا قبل از دریافت پول بتوانند مجددا اقدام به صادرات کنند مگر آن دسته از افرادی که دنبال تبدیل سرمایه خود به کالای با ارزش هستند تا پس از خروج کالا از کشور خود نیز از ایران خارج شوند. افرادی که در چرخه اقتصادی کشور حیات و هویت دارند بدون تردید ارزهای حاصل از صادرات را به کشور بازگردانده اند مگر اینکه در این فرآیند اختلالی ایجاد شده باشد.
در حال حاضر یکی از مشکلاتی که صادرکنندگان برای بازگرداندن ارز حاصل از صادرات به کشور دارند این است که صادرات کالا از ایران به کشورهایی صورت می گیرد که نوسان ارزی بسیاری دارند و تبدیل ارز آنها به ریال برای صادرکنندگان بسیار هزینه بر است.
یکی دیگر از مشکلاتی که صادرکنندگان برای رفع تعهد ارزی دارند این است که خریداران کالا تمایل به پرداخت پول به صورت ریال دارند و این در حالی است که صادر کننده باید ریال دریافتی را تبدیل به ارز کرده و برای رفع تعهد ارزی به دولت بپردازد.
یکی از راههای جلوگیری از تحمیل ضررهای بیشتر این است که امکان واردات با ارز صادرات به صادرکنندگان داده شود. همچنین باید در مسیر صادرات شفافیت ایجاد کنیم تا افراد بتوانند صادرات را با خود انجام دهند نه اینکه صادرات به نام یک تولیدکننده یا دلال صورت بگیرد. اگر صادر کننده بتواند تابلوی فعالیت خود را بالا ببرد بسیاری از مشکلات حل می شود.
* آیا شما موافق بازگرداندن ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور نیستید؟
خیر چنین نیست. ارز حاصل از صادرات باید به چرخه اقتصادی کشور باز گردد ولی مساله اساسی این است که برای ایجاد تعهد ارزی برای صادرکنندگان تمامی مسایل و مشکلات آنها نیز لحاظ شود. البته بر این باور هستم که تا کنون آن دسته از صادرکنندگانی که مشکلی در مسیر نقل و انتقال ارز نداشتند این اقدام را انجام داده اند و عهدی از صادرکنندگان عامدانه به دنبال بازنگرداندن ارز به کشور نیست.
یکی از درخواست های جدی ما از دولت این است که معیار ایجاد تعهد ارزی برای صادرکنندگان را بر مبنای درآمد و هزینه واقعی آنها قرار دهد. اعتقادی به عدم برگشت عامدانه ارز از سوی صادرکنندگان ندارم. صادرکننده نمی خواهد با دولت مقابله کند و نسبت به شرایط حساس کشور بی تفاوت نیست و نمی خواهد از شرایط موجود سوء استفاده کند.
در حال حاضر بازگشت ارز به کشور باید چندین مسیر را طی کند که این امر هزینه های بسیاری را به صادرکنندگان تحمیل می کند اما در بدنه دولت به این مسایل توجهی نمیشود. سازمان امور مالیاتی از عدد فروش برای صادرکننده برگ تشخیص صادر می کند در حالیکه صادرکنندگان به ازای صادرات هزینه های فروش و ضررهایی نیز دارند.
به عنوان مثال؛ در شب عید امسال برای صادرات کالا به روسیه که صف ۱۵ کیلومتری تریلی در صف خروج بودند که بسیاری از کالا ها از بین رفت یا به بسیاری از بارها در محل تخلیه به دلیل شرایط خاص تخلیه اجازه فروش نداند و کالا از بین رفت اما صادرکنندگان به بانک مرکزی متعهد هستند و همین افراد جزو متعهدین ارزی قرار گرفته اند.
یکی دیگر از مشکلات مرتبط با صادرکنندگانی است که تولید کننده هستند. این افراد از یک سو به دلیل عدم تخصیص ارز از سوی بانک مرکزی دو ماه باید هزینه دموراژ را پرداخت کنند که این هزینه در تعهدات بانکی آنها لحاظ نمی شود.
*با توجه به شرایط تجارت جهانی به دلیل شیوع ویروس کرونا و تحریم های شدید علیه ایران وضعیت بازار هدف ما چگونه است؟ آیا توانسته ایم بازارهای هدف را حفظ کنیم؟
یکی از مشکلات صادرکنندگان این است که بازار هدف تحت تاثیر شرایط مختلف سیاسی و نوسانات ارز تغییر می کند. اگر امکان تامین ارز از سوی اروپا مهیا شود بازار هدف به آن سمت هدایت می شود و اگر تامین ارز به سمت شرق آسیا هدایت شود این کشورها تبدیل به بازارهای صادراتی برای ایران می شوند.
زمانی که در سازمان تجارت بودیم میزان ثبات بازارهای هدف و نوع کالاهای صادراتی را بررسی و مشاهده کردیم که هم کالا و هم بازارهای هدف ما بسیار در نوسان است. مثلا اگر طی یکسال ۴۰ میلیارد دلار صادرات داشتیم و آن را با سالهای قبل مقایسه کردیم، متوجه می شدیم که هم نوع کالا و هم نوع بازارهای صادراتی تغییر کرده است و حتی شرکتهای صادر کننده نیز عوض شده است.
در حال حاضر هم به لحاظ فعالان اقتصادی و هم کالای مورد معامله و بازار هدف دایما در حال نوسان هستیم که این امر متاثر از شرایط روابط بین المللی، قیمت تمام شده کالا، محدودیت و هزینه های حمل و نقل و منابع درآمدی از ثروت ملی نیز هست.
* مهمترین اقداماتی که دولت برای حمایت از صادرکنندگان باید انجام بدهد، چیست؟
برای حمایت از صادرکنندگان لازم است تا دولتی ها بنشینند فکر کنند که کارهایی که انجام می دهند آیا طبق الگوهای جهانی برای تسهیل تجارت خارجی است یا خیر!؟
برای حمایت از صادرکنندگان لازم است تا تعداد اسناد، هزینه و زمان کمتری صرف شود. متاسفانه این سه رویه در تجارت خارجی ما همچنان آزار دهنده است.
یکی دیگر از معضلاتی که صادرکنندگان با آن دست به گریبان هستند گران بودن هزینه تامین پول است. اگر صادرکنندگان بتوانند سرمایه را با منابع ارزان تامین کنند در ارز آوری بهتر و کسب بازارهای جدید موثرتر می توانند عمل کنند.
بدون تردید کیفیت و قیمت تمام شده دو عامل موثر در بازاریابی است. از آنجایی که شرکتها سرمایه در گردش را از منابع گران تامین می کنند بنابراین از قدرت رقابت آنها کاسته شده است.
* عملکرد سازمان توسعه تجارت ایران برای تسهیل فرآیند تجارت خارجی را چگونه ارزیابی می کنید؟
با توجه به سابقه ای که در سازمان توسعه تجارت دارم و چون نسبت به همکارانم تعصب دارم اجازه بدهید در قبال این سوال سکوت کنم. از زحمات آنها تشکر می کنم اما دیدگاهها نسبت به عملکردها می تواند متفاوت باشد.
نظر شما