امید محمدی؛ بازار: در شرایطی که صنعت خودرو ایران پس از تعطیلات چند روزه بار دیگر به چرخه تولید باز می‌گردد، پرسش های کلیدی درباره آینده این صنعت، استراتژی های وزارت صمت و چگونگی عبور از بحران های اقتصادی و ژئوپلیتیک، بیش از همیشه مطرح است. هرچند که در ایام تعطیلات خودروسازان، قیمت گذاری خودروسازان دستخوش تغییر قرار گرفت، اما باتوجه به اینکه صنایع خودروسازی از ابتدای سال جاری با چالش هایی نظر کمبود نقدینگی، عدم تخصیص به موقع ارز و کمبود انرژی مواجه بودند، اکنون باید سیاست های صنعتی چگونه تغییر کند تا راهکارهای بالقوه برای نجات صنعت خودرو شود؟ برای بررسی این موضوعات و پی بردن به پاسخ پرسش مذکور با «سعید مدنی» مدیرعامل اسبق گروه خودروسازی سایپا به گفت و گو پرداختیم؛
* با توجه به پایان تعطیلات خودروسازان و بازگشت مجدد به تولید، به نظر شما سیاست وزارت صمت در این مرحله باید به مونتاژ متمرکز یا به افزایش ساخت داخل و کاهش وابستگی خارجی توجه داشته باشد؟
ببینید، صنعت خودرو کشور در حال حاضر با رویکرد ترکیبی از مونتاژ و تولید محدود داخلی مواجه است. اما واقعیت این است که حتی پیش از درگیری های فیزیکی اخیر، کشور و صنعت خودرو درگیر یک جنگ اقتصادی تمام عیار بود؛ جنگی که چند دهه است ادامه دارد. اکنون سوال اساسی این است که آیا می خواهیم در همین وضعیت باقی بمانیم و تغییری در سیاستگذاری و استراژی های صنعتی نداشته باشیم یا تصمیم داریم رویکردمان را به صورت بنیادین تغییر دهیم؟ اگر همین مسیر فعلی را ادامه دهیم، نهایتا در تولید داخل، با ظرفیت ها و توانمندی های موجود، می توانیم به بقای صنعت کمک کنیم، اما نباید انتظار تحول داشته باشیم. البته در کنار آن، اگر منابع ارزی در اختیار باشد، می توان به برخی خودروهای مونتاژی نیز اجازه فعالیت داد تا سلایق مختلف بازار داخلی تامین شود. ولی در نهایت، این سیاست ها به تغییر بنیادینی در صنعت منجر نخواهد شد. ما رشد صنعت خودرو را تنها زمانی شاهد خواهیم بود که روابط سیاسی کشور بهبود پیدا کند. چون ذات صنعت خودرو، وابسته به ارتباطات بین المللی و صادرات است. بدون صادرات، این صنعت نمی تواند رشد کند. از سال ۱۳۹۰ به بعد، روند صادرات ما همواره نزولی بوده، در حالی که پیش تر، در سال های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۱، جهش های مثبتی داشتیم.
تحریم ها ممکن است در کوتاه مدت منجر به تحریک خودکفایی شوند، اما این روند سقف دارد. پس از آن، ما نیازمند ارتباطات هستیم، چون فناوری ها به‌سرعت در حال تغییرند
* یعنی شما معتقدید که تحریم ها تنها تا یک حدی باعث رشد خودکفایی می شوند و بعد از آن دیگر محدود کننده هستند؟
دقیقا همین‌طور است؛ تحریم ها ممکن است در کوتاه مدت منجر به تحریک خودکفایی شوند، اما این روند سقف دارد. پس از آن، ما نیازمند ارتباطات هستیم، چون فناوری ها به‌سرعت در حال تغییرند و ما اگر بخواهیم به تنهایی به آن ها برسیم، معمولا زمانی به نتیجه می رسیم که آن فناوری ها از رده خارج شدند. برای رقابت‌پذیری، ما باید به فناوری های روز دنیا دسترسی داشته باشیم. بدون روابط بین المللی، صنعت خودرو رشد نخواهد کرد. اگر هم جنگ نباشد و تحریمی در کار نباشد، در نهایت مدل های تولید داخلی هم قدیمی می شوند و جایگزین کردنشان دشوارتر خواهد شد. همین الان اگر به محصولات موجود نگاه کنیم، از سال ۱۳۹۴ به بعد، در هیچ کدام از شرکت های بزرگ خودروسازی (به جز مونتاژی ها) خودروی جدیدی وارد بازار نشده است.
متاسفانه بیشتر شرکت های مونتاژکار علاقه ای به ساخت داخل نشان ندادند، چون حاشیه سود خوبی در واردات قطعات و مونتاژ بوده است. اگر این روند ادامه یابد، ما به کارگاه مونتاژ خودروهای چینی تبدیل خواهیم شد
* به مونتاژی ها اشاره کردید، برخی از کارشناسان معتقد هستند که این شرکت ها به ساخت داخل بی توجه هستند، نظر شما چیست؟
متاسفانه بیشتر شرکت های مونتاژکار علاقه ای به ساخت داخل نشان ندادند، چون حاشیه سود خوبی در واردات قطعات و مونتاژ بوده است. اگر این روند ادامه یابد، ما به کارگاه مونتاژ خودروهای چینی تبدیل خواهیم شد. چینی‌ها هم گرچه خودروهای نسبتا خوبی تولید می کنند، اما این وابستگی اصلا مطلوب نیست. تجربه گذشته با شرکت هایی مانند پژو نشان داد که در زمان بحران، چگونه ما را ترک کردند و ضربه بزرگی به صنعت وارد شد. مونتاژکارها باید طبق دستور العمل های وزارت صمت، درصد ساخت داخل خود را افزایش دهند؛ از ۴۰ درصد به ۵۰ و سپس ۶۰ درصد برسند. در غیر این صورت، نه استقلالی شکل می گیرد و نه توسعه ای حاصل می شود.
* با توجه به اتفاقات اخیر و فضای ملتهب اقتصادی، به نظر شما سیاست های بانکی با شرایط اقتصادی فعلی باید چه تغییری کند؟
صنعت خودرو نیاز به یک بازسازی جدی دارد، این جراحی، هم مالی و هم ساختاری است. از جمله می توان از منابعی مثل صندوق توسعه ملی استفاده کرد تا شرکت ها بتوانند خریدهای کلیدی خود را انجام دهند. البته، در شرایط جنگی ۱۲ روز گذشته، دیدیم که همه چیز می تواند قفل شود. این یعنی ما به شدت نیازمند برنامه ریزی اضطراری و حمایت هدفمند هستیم.
* اخیرا افزایش قیمت ۱۵ درصدی در محصولات سایپا اعلام شده، آیا این رشد قیمتی می تواند به بهبود نقدینگی و تیراژ تولید کمک کند؟
این افزایش قیمت ها کمک کننده است، اما باید منطقی باشد. اگر قیمت گذاری ها متناسب با تورم صورت نگیرد و فریز شود، خودروساز مجبور می شود برای ادامه تولید به وام و تسهیلات سنگین متوسل شود. مشکلی که داریم، این است که بین وعده و عمل فاصله زیادی وجود دارد. قول می دهند که هر چند ماه یک بار قیمت ها بررسی و اصلاح شود، اما در عمل ممکن است یک سال طول بکشد. در این مدت، هزینه های مالی کمر خودروساز را می شکند. معتقدم باید هر سه ماه یک بار قیمت ها به روز شوند. برخی خودروسازان مانند ایران‌خودرو رسما اعلام کردند که خودشان قیمت گذاری خواهند کرد، چون دیگر تحمل ندارند، این موضوع نشان دهنده عمق بحران است.
به نظر من باید به صورت ریشه ای با این مسئله برخورد شود. مثلا بدهی های انباشته خودروسازان به بانک ها، بخش زیادی از درآمد فعلی آن ها را می بلعد. در نتیجه، حتی اگر افزایش قیمت هم بدهند، سود عملیاتی به بدهی ها می رود
* با توجه به اینکه شما در کارنامه خود مدیرعاملی گروه خودروسازی سایپا را دارید، راه حل برون رفت از این چرخه فرسایشی چیست؟
به نظر من باید به صورت ریشه ای با این مسئله برخورد شود. مثلا بدهی های انباشته خودروسازان به بانک ها، بخش زیادی از درآمد فعلی آن ها را می بلعد. در نتیجه، حتی اگر افزایش قیمت هم بدهند، سود عملیاتی به بدهی ها می رود. ما باید به این شرکت ها یک تنفس دو تا سه ساله بدهیم، بدهی ها را فریز کنیم و قیمت گذاری را بر اساس ساز و کار عرضه و تقاضا انجام دهیم. اگر این اتفاقات رخ دهد، ما رشد سریع و جهشی را تجربه خواهیم کرد؛ به ویژه بعد از باز شدن فضای بین المللی، چون صنعت خودرو ایران، به رغم مشکلات، بسیار آبدیده شده و پتانسیل رشد فوق العاده دارد.
* آینده صنعت خودرو ایران را چگونه می بینید؟
اگر روابط سیاسی بازتعریف نشود، رشد خاصی نخواهیم داشت. اگر هم شرایط فعلی ادامه یابد، هنر ما این خواهد بود که همین وضعیت موجود را حفظ کنیم. اما اگر فضای اقتصادی و سیاسی باز شود، به لطف زیرساخت ها، زنجیره تامین، و تجربه های گذشته، رشد سریعی برای صنعت خودرو ایران قابل تصور است. جهان امروز اقتصاد بده بستان است؛ اگر ما فقط انتظار داشته باشیم منابع بدهیم و چیزی نگیریم، عقب می مانیم.
نظر شما