بازار؛ گروه بین الملل: روابط ایران و عراق در مقاطعی همراه با تنش اما عمدتا با همزیستی مسالمت آمیز و حسن همجواری همراه بوده است. اسلام و مذهب تشیع و حضور بخش زیادی از مراجع شیعه در کشور عراق مهمترین عواملی است که پیوندی محکم بین این دو کشور ایجاد کرده است. نکته قابل توجه دیگر وجود خط مرزی ۱۴۵۸ کیلومتری میان دو کشور است.
عراق، بازاری گسترده برای کالاهای ایرانی
در بحبوحه درگیری عراق با داعش و آثار حملات آمریکا به این کشور ایران نیز با تحریم‌های ظالمانه غرب مواجه شده بود که این مساله زمینهای برای تولد روابط تجاری بین ایران و عراق شد
حمله آمریکا به عراق، سقوط حزب بعث عراق و ظهور گروه تروریستی داعش از جمله عواملی بوده اند که منجر به تخریب شدید زیر ساخت های اقتصادی نسبتا ضعیف عراق شدند. در بحبوحه درگیری عراق با داعش و آثار حملات آمریکا در این کشور ایران نیز با تحریم‌های ظالمانه غرب مواجه شده بود که این مساله زمینهای برای تولد روابط تجاری بین ایران و عراق شد.
اواسط سال ۹۹ سید حمید حسینی، دبیرکل اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق روابط تجاری دو کشور را سازنده و مفید خوانده و اظهار کرده بود: «بازار عراق بازار گستردهای است و خوشبختانه از کالاهای ایرانی در این بازار استقبال خوبی به عمل میآید.
وی در ادامه گفته بود: «عمده کالاهایی که اکنون از سمت ایران به عراق صادر میشود گاز، برق، فراوردههای نفتی و محصولات پتروشیمی، مواد غذایی، محصولات کشاورزی، ترهبار و مصالح ساختمانی است. در کنار این محصولات کالاهایی مانند مواد آرایشی بهداشتی، کیف و کفش و پوشاک از دیگر اقلامی است که از آن به عنوان محصولات غیر نفتی یاد میشود و به عراق صادر میشود.»
صادرات ایران در بازار عراق از جایگاه ویژه و نقش پررنگی برخوردار است و این در حالی است که عراق دومین هدف بازار صادراتی ایران است.
افزایش ۱۵ درصدی حجم مبادلات تجاری ایران و عراق
تیرماه سال جاری گمرک ایران با انتشار گزارش ۲۰ ساله تجارت دو طرف، اعلام کرد که در ۱۰ ماه گذشته منتهی به خرداد ماه تبادل کالا بین دو کشور ۱۵ درصد افزایش داشته است.
سیدروح اله لطیفی، سخنگوی گمرک ایران گزارشی از وضعیت تجارت ایران و عراق از ابتدای فعالیت دولت سیزدهم ارائه کرد که نشان میدهد بیش از ۲۵ میلیون و ۹۳۳هزار تن کالا به ارزش هشت میلیارد و ۶۳۸ میلیون دلار بین دو طرف مبادله شده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۵ درصد رشد داشته است.
بر اساس این گزارش از ابتدای شهریورماه سال قبل تا پایان خردادماه ۱۴۰۱ از این میزان ۲۳ میلیون و ۵۱۶ هزار تن، سهم صادرات کشورمان به عراق به ارزش هفت میلیارد و ۵۷۷ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد سه درصدی داشته است.
در این مدت دو میلیون و ۴۱۸هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۶۲ میلیون دلار از عراق به کشورمان وارد شده است که با رشد ۵۱۲ درصدی همراه بوده است.
صادرات غیر نفتی ایران به عراق از ۱۴۵ میلیون دلار در سال ۱۳۸۰ به ۹ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۸ رسیده بود و مجددا در سال ۱۳۹۹ با رکورد وزنی نزدیک به ۳۰میلیون تن کالا، به هشت میلیارد و ۹۱۶ میلیون دلار رسیده است.
در سال های اخیر، عراق به عنوان دومین مقصد صادراتی کالاهای ایرانی در کل کشورهای دنیا و اولین مقصد در بین همسایگان ایران بدل شده است.
صادرات برق ایران به عراق
اخیرا ایران و عراق توافق نامه ای امضا کردند که بر اساس آن ایران در زمان توانایی شبکه، در مدت ۵ سال ۴۰۰ مگاوات برق به عراق صادر خواهد کرد.
احمد موسی، سخنگوی وزارت برق عراق درخصوص جزئیات توافق راهبردی ایران و عراق در زمینه انرژی گفت که این توافق دو هدف را محقق می کند؛ یکی واردات برق و دیگری بهبود کیفیت برق توزیعی است.
وی تاکید کرده بود که توافقی ۵ ساله با ایران در این زمینه امضا شده است و ایران در این مدت ۴۰۰ مگاوات برق به عراق صادر خواهد کرد.
ایران صادرات گاز به عراق را افزایش میدهد
هم چنین اردیبهشت امسال سخنگوی وزارت برق عراق اظهار داشت: براساس تفاهمات اخیر واردات گاز ایران به عراق از ۸ میلیون متر مکعب به ۳۰ میلیون مترمکعب در روز می‌رسد.
عراق علیرغم اینکه دومین تولیدکننده بزرگ نفت خام در سازمان (اوپک) است، عمدتاً به گاز وارداتی از ایران برای بهره برداری از نیروگاه‌ها متکی است
البته در مهر ماه امسال روابط عمومی وزارت نفت اعلام کرد، محمدرضا جولایی، مدیر دیسپاچینگ شرکت ملی گاز ایران در جریان سفر گروهی از کارشناسان وزارت برق عراق به ایران، از افزایش صادرات گاز به عراق در سال ۱۴۰۱ خبر داده و گفته بود: رابطه ما با عراق، رابطه‌ای راهبردی است.
عراق علیرغم اینکه دومین تولیدکننده بزرگ نفت خام در سازمان (اوپک) است، عمدتاً به گاز وارداتی از ایران برای بهره برداری از نیروگاه‌ها متکی است.
علی علوی، وزیر امور دارایی عراق پیش از این گفته بود: وابستگی ما به واردات گاز و برق ایران سال آینده کاهش می‌یابد، اما تا آن زمان چاره‌ای جز ادامه وابستگی به ایران نداریم. این در حالی است که عراق از سوی آمریکا تحت فشار است تا واردات برق و گاز ایران را متوقف کند.
کمبود برق و تعهد عراق به کاهش تولید نفت مطابق توافق اوپک پلاس در زمانی که واشنگتن قصد منزوی کردن تهران را دارد، بغداد را به ایران نزدیک‌تر کرده است.
عراق، دومین تولیدکننده بزرگ نفت اوپک برای تولید برق تعدادی از نیروگاه‌های خود به تولید گاز خود و خرید این سوخت از ایران متکی است و واردات گاز از ایران از تحریم‌های آمریکا علیه تهران مستثنا شده است.
با وجود وابستگی روزافزون عراق به واردات گاز و برق از ایران، بغداد همچنان برای واردات از ایران از ایالات متحده آمریکا مجوز می‌گیرد تا بتواند بدون خطر تحریم، از ایران برق و گاز دریافت کند، این روندی است که در سال ۲۰۱۸ و با اعمال تحریم دوباره واشنگتن بر بخش انرژی تهران آغاز شد.
عزم ایران و عراق برای احیای کریدور ترانزیتی
روابط راهبردی ایران و عراق همواره مورد توجه کشورهای جهان قرار داشته است. در پی ظهور و افول داعش، خروج نیروهای آمریکایی از عراق و افغانستان و در نهایت، وقوع جنگ بین روسیه و اوکراین، صفحه جدیدی در روابط تهران و بغداد باز شده است که در صورت ایجاد اتحاد عمیق بین این دو کشور دوست و همسایه، می‌توان تغییر موازنه قدرت در منطقه را شاهد بود.
ترانزیت می‌تواند یکی از بخش های قدرت ایران و عراق قلمداد شود و در صورت همکاری جدی این دو همسایه در خصوص کریدور شرق ـ غرب، ایران و عراق می‌توانند به عنوان حلقه‌های مفقوده این کریدور، منجر به رونق ترانزیت شرق ـ غرب شوند که به واسطه از کار افتادن کریدورهای گذرنده از خاک روسیه، نیمه‌جان شده است
شکی نیست که در آینده نزدیک ترانزیت می‌تواند یکی از بخش های قدرت ایران و عراق قلمداد شود. در صورت همکاری جدی دو این دو همسایه در خصوص کریدور شرق ـ غرب، ایران و عراق می‌توانند به عنوان حلقه‌های مفقوده این کریدور، منجر به رونق ترانزیت شرق ـ غرب شوند که به واسطه از کار افتادن کریدورهای گذرنده از خاک روسیه، نیمه‌جان شده است.
دو کشور مصمم هستند به رغم مشکلات متعدد پیش رو از جمله عدم اتصال شبکه ریلی دو کشور و عدم اجرای ترانزیت در خاک عراق دست به احیای کریدور ترانزیتی بزنند و تبدیل به دو عنصر مهم در اتصال آسیا به اروپا شوند.
بازگشایی کریدور عراق به روی ایران در نهایت منجر به اتصال ایران به دریای مدیترانه و به عبارتی، احیای جاده تاریخی ابریشم خاکی خواهد شد که به طور قطع، منافع بی‌شمار آن برای همه کشورهای ذی‌نفع چشمگیر است و جذابیت بالایی دارد
به عقیده کارشناسان، بازگشایی کریدور عراق به روی ایران در نهایت منجر به اتصال ایران به دریای مدیترانه و به عبارتی، احیای جاده تاریخی ابریشم خاکی خواهد شد که به طور قطع، منافع بی‌شمار آن برای همه کشورهای ذی‌نفع چشمگیر است و جذابیت بالایی دارد.
اتصال دو مسیر ریلی شلمچه ـ بصره و راه‌آهن کرمانشاه ـ خسروی ـ خانقین ـ بغداد نیز می‌تواند علاوه بر احیای این مسیر ترانزیتی استراتژیک بین دو کشور ایران و عراق، منجر به بهبود تجارت این دو کشور با یکدیگر شود. با افتتاح این دو خط ریلی، می‌توان به افزایش جدی مناسبات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و گردشگری دو کشور امیدوار بود.
توافق ایران و عراق برای ساخت کریدور ریلی شلمچه - بصره
این در حالی است که اختلاف نظر ایران و عراق در خصوص ساخت خط‌آهن شلمچه- بصره برطرف شده و مقدمات ساخت این خط‌آهن فراهم شده است. این خط آهن، همزمان با دیپلماسی اقتصادی که دولت برای گشایش روابط اقتصادی و تجاری با کشورهای منطقه در پیش گرفته، به مرحله ساخت رسیده است. راه‌آهن شلمچه- بصره ۳۲ کیلومتر طول دارد و ریل ایران تا مرز رسیده است و این ۳۲ کیلومتر باید در خاک عراق ساخته شود.
عراق موظف است اراضی طرح را تملک کند و برای ساخت در اختیار ایران قرار دهد، اما ساخت این قطعه راه‌آهن به علت موانع تملیک اراضی در عراق سالها به تعویق افتاده بود تا اینکه در دیدارهایی که در یک سال اخیر بین ابراهیم رییسی، رئیس‌جمهوری ایران و مقامات عراقی، همچنین دیدار مقامات حمل و نقلی دو کشور صورت گرفت، طرف عراقی برای حل مشکل تملک اراضی اقدام کرد.
رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی اخیراً از رفع اختلافات مربوط به تحویل زمین از سوی عراق برای ساخت راه‌آهن شلمچه- بصره خبر داده بود.
اهمیت راه‌آهن شلمچه- بصره از آن جهت است که این خط ریلی به‌عنوان شاخه جنوبی کریدور شمال- جنوب دسترسی ایران برای انتقال بار بویژه از کشورهای حاشیه خلیج فارس به عراق- سوریه و از آنجا دسترسی به مدیترانه و کشورهای اروپایی را باز می‌کند.
اتصال ریلی ایران به عراق اوایل دهه ۸۰ مطرح شد و سال ۱۳۹۰ خط آهن سراسری ایران به شلمچه رسید اما اتصال آن به بصره در پیچ و خم توافق‌های دوجانبه گیر افتاد تا اینکه در یک سال گذشته، با رایزنی‌های دوجانبه ساخت این راه‌آهن کلید خورد.
دی ماه گذشته، سید علی حسینی، رییس کمیسیون حمل و نقل و لجستیک اتاق بازرگانی ایران اظهار داشت: ایجاد یک کریدور بین ایران، سوریه و عراق می‌تواند به ایجاد یک توازن منطقی در زمینه حمل و نقل بین‌المللی ما کمک کند تا بتوانیم از یک سری از بنادر سوریه هم برای ارسال کالاهای خود به جنوب اروپا استفاده کنیم.
وی افزود: با توجه با اینکه سوریه، ایران و به تازگی عراق عضو کنوانسیون تیر شده‌اند و می‌توانند از مزیت‌های آن استفاده کنند، احتمالا بتوانند این موافقت‌نامه سه جانبه را از طریق عراق پیش ببرند چراکه عراق نقش بسیار مهمی در این موضوع دارد. در این صورت زمان و نرخ ارسال کالاهای ایرانی به سوریه و بالعکس از طریق زمینی کاهش یافته و صرفه اقتصادی بسیار خوبی خواهد داشت.
نظر شما