حسن ثاقب و امید رنجبر، اعضای هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی در یادداشتی به بررسی قابلیت ها و توانمندی های صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری در ایران با نگاهی تطبیقی با سایر کشورهای فعال در این زمینه پرداخته اند.
۱. متوسط ارزش تولید جهانی صنعت تولید وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم‌تریلر یا همان صنایع خودروسازی (کد آیسیک ۳۴) طی سه سال ۲۰۱۴-۲۰۱۶ برابر با ۴۰۳۵ میلیارد دلار و متوسط ارزش صادرات جهانی محصولات مرتبط نیز برابر با ۱۶۲۵ میلیارد دلار بوده است. این حجم از تولید و صادرات مربوط به حدود ۹۷۵۰۱ بنگاه فعال در سطح جهان است.
۲. در حالی که ۲۵ کشور مختلف جهان در مجموع بیش از ۹۷ درصد ارزش تولیدات صنایع خودروسازی را به خود اختصاص داده‌اند، پنج کشور چین (۱۱۴۷ میلیارد دلار)، آمریکا (۶۲۸ میلیارد دلار)، آلمان (۵۲۶ میلیارد دلار)، ژاپن (۴۳۱ میلیارد دلار) و کره جنوبی (۱۷۲ میلیارد دلار) با اختصاص ۲۹۰۰ میلیارد دلار بیش از ۷۲ درصد تولید جهانی و پنج کشور آلمان (۲۶۳ میلیارد دلار)، ژاپن (۱۴۴ میلیارد دلار)، آمریکا(۱۲۷میلیارد دلار)، مکزیک(۹۷ میلیارد دلار) و کره جنوبی(۷۲ میلیارد دلار) با اختصاص ۷۰۳ میلیارد دلار بیش از ۴۳ درصد صادرات جهانی را در اختیار دارند.
۳. ایران با تولیدی به ارزش ۱۷.۳ میلیارد دلار (رتبه ۲۵)، در صادرات به میزان ۲۹۰ میلیون دلار (رتبه ۵۶)، عملکرد قابل توجهی نداشته است.
۴. مطابق نمودار زیر، مقادیر شاخص پیچیدگی (بین ۳- تا ۳+) برای۱۳ گروه کالایی (چهار رقمی HS ) محاسبه شده است این شاخص برای سه گروه کالایی کانتینرها برای هر نوع وسیله حمل و نقل (کد HS ۸۶۰۹)، اتوبوس و مینی‌بوس (کد HS ۸۷۰۲) و وسایل نقلیه موتوری با مصارف خاص (کد HS ۸۷۰۵) منفی و برای سایر گروه‌های کالایی مثبت است.
گروه‌های کالایی موتورهای پیستونی درون سوز تراکمی-احتراقی (دیزل و نیمه دیزل) [کد HS ۸۴۰۸] و قطعات وسایل نقلیه موتوری [کد HS ۸۷۰۸] بیشترین درجه پیچیدگی دارند. در این میان، هرچند درجه پیچیدگی اتومبیل سواری، اتومبیل استیشن و کورسی [کد HS ۸۷۰۳] برابر با قطعات وسایل نقلیه موتوری [کد HS ۸۷۰۸] است اما طی زمان از میزان پیچیدگی آن کاسته شد که حاکی از فراگیرشدن تولید اتومبیل سواری، اتومبیل استیشن و کورسی بین تعداد بیشتری از کشورهای جهان است.
نکات کلیدی:
۱. بررسی وضعیت پیچیدگی صنعت تولید وسایل نقلیه موتوری برای ۲۵ کشور عمده تولیدکننده نشان می‌دهد که صنایع خودروسازی کشورهای اسلواکی، مجارستان، مکزیک و ژاپن در رتبه‌های نخست و در مقابل ایران، روسیه و چین در پایین‌ترین رتبه قرار دارند.
۲. تجزیه و تحلیل صنعت تولید وسایل نقلیه موتوری در چارچوب رویکرد پیچیدگی و فضای محصول نشان می‌دهد که کشور آلمان در بیشتر گروه‌های کالایی بین ۹۷ تا ۱۰۰ درصد قابلیت‌های مورد نیاز برای تولید محصول را در اقتصاد ملی خود فراهم ساخته است. همچنین در خصوص کشورهایی مانند آمریکا، فرانسه، لهستان، ایتالیا، اسپانیا، سوئد و جمهوری چک نیز بیش از ۷۰ درصد از این قابلیت‌ها برای اغلب گروه‌های کالایی ایجاد شده است. در این میان، کشور چین با وجود حجم بالای تولید برای اغلب گروه‌های کالایی توانسته این قابلیت‌ها را تا حدود ۵۰ درصد فراهم کند.
۳.در میان ۲۵ کشور برتر در تولید محصولات صنایع خودروسازی، پنج کشور هند، افریقای جنوبی، روسیه، اندونزی و ایران کمترین قابلیت برای توسعه و صادرات محصولات این صنعت داشته و نامناسب‌ترین جایگاه مربوط به ایران است.
۴. بیشترین قابلیت‌ها برای توسعه صنعت تولید وسایل نقلیه موتوری ایران به ترتیب برای تریلر و نیم-تریلر [کد HS ۸۷۱۶]، وسایل نقلیه موتوری برای حمل و نقل کالا [کد HS ۸۷۰۴]، قطعات وسایل نقلیه موتوری [کد HS ۸۷۰۸]، تراکتورها [کد HS ۸۷۰۱] و بدنه وسایل نقلیه موتوری [کد HS ۸۷۰۷] ایجاد شده است. اما برای اولویت اول (تولید تریلر و نیم-تریلر) تنها ۱۶ درصد از قابلیت‌ها و توانمندیهای مورد نیاز ایجاد شده است، این در حالی است که برای این گروه کالایی درکشورهای پیشرو مانند آلمان، ۹۵ درصد، کانادا، ۸۴ درصد، آمریکا ۷۹ درصد، مکزیک ۶۱ درصد از این قابلیت‌ها ایجاد شده است. میزان قابلیت‌ها و توانمندیهای ایجاد شده در ایران برای تولید و صادرات دیگر گروه‌های کالایی کمتر است. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که در مورد وسایل نقلیه موتوری برای حمل و نقل کالا ۱۰ درصد، قطعات وسایل نقلیه موتوری ۹ درصد، بدنه وسایل نقلیه و همچنین تراکتورها تنها ۵ درصد از این قابلیت‌ها و توانمندی‌ها ایجاد شده است.
۵. ایجاد قابلیت‌ها و توانمندیهای لازم برای تولید وسایل نقلیه موتوری ایران نیاز فراهم‌سازی شرایط در سطح کلان کشور و همچنین در درون صنعت به شرح زیر است:
۱.۱. ثبات نسبی و پیش‌بینی پذیر بودن متغیرهای کلان اقتصادی
۱.۲. ارتقای امنیت سرمایه¬گذاری و کاهش ریسک
۱.۳. ایجاد سازوکاری برای پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز
۱.۴. مدیریت بازار سرمایه در تامین مالی تولید و هدایت سرمایه‌ها به این بخش تولیدی
۱.۵. ارتقای رقابت‌پذیری صنعت خودرو مبتنی بر توسعه فناوری‌های نوظهور و زیست بوم نوآوری باز
۱.۶. توسعه متوازن زنجیره ارزش با تمرکز بر حلقه‌های طراحی، خدمات مهندسی و تست و آزمون‌های تخصصی
۱.۷. تعمیق ساخت داخل با اجرای نظام رتبه‌بندی و شکل‌گیری تامین‌کنندگان FSS
۱.۸. تقویت جایگاه برند/ برندهای ملی در بازارهای ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی
۱.۹. ایجاد زمینه مناسب برای هم‌پیوندی با زنجیره‌های ارزش جهانی و منطقه‌ای و جلب مشارکت‌های بین‌المللی
نظر شما