به گزارش بازار، از ابتدای سال تا پایان مهر ۱۴۰۴، مجموعاً ۷.۴ میلیارد دلار ارز ترجیحی تخصیص یافته است. بر اساس آمارها، ۷۷ درصد این مبلغ به شرکت‌های وابسته به وزارت جهاد کشاورزی و ۲۲ درصد به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اختصاص یافته است.
در میان بیش از ۱۰۹۳ شرکت دریافت‌کننده، نام گروه صنعتی مدلل برجسته است؛ شرکت کشت و صنعت مدلل ماهیدشت به‌تنهایی ۵۷۱ میلیون دلار دریافت کرده و با احتساب دیگر زیرمجموعه‌های گروه، حدود ۱۹ درصد کل ارز ترجیحی در اختیار این شش شرکت قرار دارد.
هدف اولیه ارز ترجیحی و چالش‌های جدید
سیاست ارز ترجیحی نخستین‌بار در سال ۱۳۹۷ با نرخ ۴۲۰۰ تومانی اجرا شد تا از معیشت مردم حمایت و قیمت کالاهای اساسی مهار شود. اما فاصله گسترده با نرخ آزاد و ضعف در نظارت، منجر به رانت و فشار بودجه‌ای شد. این سیاست پس از وقفه‌ای کوتاه، از ابتدای سال جاری با نرخ جدید ۲۸۵۰۰ تومانی از سر گرفته شد تا تامین مواد اولیه کالاهای اساسی و دارویی تسهیل شود.
سهم نهاده‌ها و کالاهای اساسی
بررسی تخصیص ارز نشان می‌دهد که ذرت با ۱.۸۶ میلیارد دلار در صدر دریافت‌کنندگان ارز ترجیحی است و کنجاله سویا با حدود ۸۰۰ میلیون دلار در رتبه دوم قرار دارد. هدف اصلی کنترل قیمت گوشت، مرغ و لبنیات عنوان شده است.
با این حال، داده‌های مهرماه نشان می‌دهد تورم در همین گروه کالاها شدید بوده است؛ گوشت قرمز با ۴۱ درصد و مرغ ماشینی با ۵۵.۸ درصد افزایش قیمت روبه‌رو شده‌اند. سایر کالاهای لبنی و روغنی نیز با افزایش قابل‌توجه مواجه شده‌اند؛ کره ۷۵ درصد، خامه ۶۸ درصد، ماست ۶۶ درصد، روغن نباتی ۵۴.۴ درصد و روغن مایع ۴۶.۸ درصد افزایش یافته است. برنج خارجی هم با دریافت ۵۲۰ میلیون دلار ارز، ۶۱.۶ درصد گران‌تر شده است.
اثر یارانه ارزی بر مصرف‌کننده
مطالعات سازمان برنامه و بودجه نشان می‌دهد تنها ۳۰ درصد اثر یارانه ارزی به مصرف‌کننده نهایی رسیده و ۷۰ درصد سود آن در مسیر واردکنندگان و واسطه‌ها جذب شده است. بنابراین، بخش قابل‌توجهی از ارز تخصیص‌یافته به شکل رانت به دست شرکت‌های بزرگ رسیده است.
سیاست حمایتی یا تمرکز منابع؟
بررسی آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که سیاست ارز ترجیحی در سال جاری موفق به کنترل موج تورمی کالاهای اساسی نشده و تمرکز بالا و توزیع غیرشفاف منابع، چهره‌ای نگران‌کننده ارائه کرده است. یارانه‌ای که قرار بود به سفره مردم برسد، مسیرش به دفتر شرکت‌های بزرگ منحرف شده است.
نظر شما