امید محمدی؛ بازار: سیاست های خصوصی سازی با هدف افزایش بهره وری و کاهش تصدی گری دولت در اقتصاد تدوین شده‌اند، تجربه های گذشته در کشور نشان می دهد که این روند گاهی به انتقال دارایی های ملی به به افرادی منجر شده که از سهم ارزش آن ها در اقتصاد کاسته یا فعالیت شان متوقف شده است. واگذاری «مدیریت گروه صنعتی ایران خودرو» به بخش خصوصی، قطار این مهم را به «گروه خودروسازی سایپا» رساند. در شرایط فعلی نگرانی های از فرآیند این واگذاری و متقاضیان آن ها وجود دارد؛ چرا که نارنجی پوشان جاده مخصوص به عنوان «قطب دوم خودروسازی» کشور شناخته و نقش پررنگی در تامین خودروهای «اقتصادی» بازار داخل دارند.
تمام خواستگاران سایپا
در دی ماه ۱۴۰۳، هیأت عالی واگذاری، سازمان خصوصی سازی را مکلف به واگذاری مابقی سهام متعلق به دولت در شرکت های ایران‌خودرو و سایپا کرد. این تصمیم در راستای اجرای بند «ب» ماده ۵ برنامه هفتم توسعه اتخاذ شده بود. همچنین مقرر شد نحوه واگذاری سهام شرکت های اصلی توسط شرکت های فرعی و وابسته بررسی و پس از برگزاری نشست های تخصصی، تصمیم گیری شود.
در سال جاری با انتشار خبر فروش ۴۲ درصدی سهام تودلی گروه خودروسازی سایپا، ماراتن رقابتی را میان گروه ها و افراد سرمایه دار برای تصحاب سهام گروه خودروسازی سایپا که مالکیت آن را به خریدار می دهد، داغ کرد.
شرکت «کرمان موتور»، کنسرسیوم قطعه سازان، «بابک زنجانی»، «علی انصاری»، گروه صنعتی انتخاب(محمدرضا دیانی) و خودروسازی فردا رقبای جدی برای خرید سهام نارنجی پوشان جاده مخصوص هستند. بسیاری از کارشناسان معتقد هستند که در میان تمام رقبا شرکت «کرمان موتور» و «کنسرسیوم قطعه سازان» تنها اهلیت خرید سهام سایپا و مدیریت دومین خودروساز بزرگ کشور را دارند. چرا که علاوه بر توانایی مالی، تخصص کافی جهت رشد تیراژ تولید، افزایش عمق ساخت داخل، کاهش ارزبری و تنوع سبد محصول را دارا هستند.
با این حال رقبای قدرتمندی برای دو گروه دارای اهلیت خرید سهام سایپا وجود دارد، شنیده ها حاکی از آن است که این رقبا جهت عبور از فیلتر اهلیت مدیران با سابقه صنعت خودرو را در کنار خود دارند.
این واگذاری‌ها نگرانی‌هایی را درباره شفافیت فرآیند خصوصی‌سازی به وجود آورده است. برخی کارشناسان معتقدند که این اقدام ممکن است به جای افزایش رقابت، سبب رشد قیمت خودروها و کاهش تیراژ ناشی از ورود غیرمتخصصین به این صنعت شود.
در صورتی که یک بخش خصوصی واقعی وارد میدان شود، نقطه قوت این خواهد بود که شرکت بر مبنای منافع مالی خود برنامه ریزی و به دنبال سودآوری خواهد بود
عدم اجرای صحیح خصوصی سازی سایپا خودروها را گران می کند
در شرایطی که بحث واگذاری دومین قطب خودروسازی کشور به بخش خصوصی وارد مرحله‌ای جدی شده، دیدگاه‌ها و نگرانی‌های متعددی پیرامون سرنوشت این واگذاری مطرح است. یکی از مدیران باسابقه صنعت خودرو، که نخواست نامش فاش شود، طی گفت و گو با خبرنگار «بازار» اظهار داشت: «واگذاری دومین قطب خودروسازی کشور باید با دقت و عبور از فیلترهای مشخصی انجام شود. با چشم پوشی از نام افراد، نکته مهم این است که هر کسی که در آینده مدیریت سایپا را بر عهده می گیرد، باید هم از جنبه حکم و اختیارات قانونی و هم از جنبه توانمندی‌های واقعی مورد ارزیابی قرار گیرد.»
این مدیر صنعت خودرو که نخواست نامی از او برده شود، مزیت اصلی واگذاری سایپا به بخش خصوصی را در وضعیت مالی آن ها دانسته و گفت: «در صورتی که یک بخش خصوصی واقعی وارد میدان شود، نقطه قوت این خواهد بود که شرکت بر مبنای منافع مالی خود برنامه ریزی و به دنبال سودآوری خواهد بود. این یعنی خود شرکت باید روی پای خود بایستد و استراتژی های آینده اش را هم بر اساس سود دهی و رشد تدوین خواهد کرد.»
این فعال صنعت خودرو ضمن هشدار از معایب واگذاری گروه خودروسازی ساپیا، بیان کرد: «ممکن است گروه های جدید به جای توسعه برند داخلی، صرفاً به دنبال مونتاژ خودروهای خارجی، به ویژه چینی، بروند. این یعنی در خوش بینانه ترین حالت فقط بخش هایی از خودرو در داخل تولید می شود و ما به یک مونتاژکننده تبدیل خواهیم شد.»
به اعتقاد این کارشناس، یکی دیگر از پیامدهای واگذاری، افزایش تنوع محصولات است؛ اما این تنوع با کاهش تیراژ تولید همراه خواهد بود: «همانطور که در برخی از شرکت های خودروساز که مشغول به مونتاژ محصولات چینی هستند، شاهد هستیم که تنوع سبد محصول بالاست اما ظرفیت تولید کاهش یافته چون نمی توان تیراژ بالا را با تنوع زیاد ترکیب کرد.»
این مدیر ارشد صنعت خودرو که نخواست نامی از او برده شود، با اشاره به بحث قیمت گذاری خودروهای سایپا پس از خصوصی سازی، توضیح داد: «در گذشته، خودروهای ارزان قیمت به دلیل قیمت گذاری دستوری عرضه می شدند که باعث ضرر شرکت ها بود. حالا که این قیمت گذاری برداشته می شود، قطعاً شاهد افزایش قیمت خودرو خواهیم بود.»
با حذف خودروهای ارزان قیمت، اقشار متوسط و پایین جامعه دیگر امکان خرید خودرو نخواهند داشت. همانطور که الان قیمت خودرو در برخی از شرکت های خودروساز بخش خصوصی در بالاترین رده قیمتی است
این کارشناس صنعت خودرو که نخواست نامش فاش شود، نسبت به پیامدهای اجتماعی این وضعیت ضمن هشدار، اظهار داشت: «با حذف خودروهای ارزان قیمت، اقشار متوسط و پایین جامعه دیگر امکان خرید خودرو نخواهند داشت. همانطور که الان قیمت خودرو در برخی از شرکت های خودروساز بخش خصوصی در بالاترین رده قیمتی است.»
این فعال خودروسازی با پیشنهاد به دولت جهت وضع قوانین الزام آور، بخش خصوصی را به حفظ و تقویت برند داخلی وادار کند، بیان کرد: «خصوصی سازی نباید به معنای صرفاً مونتاژ باشد. اگر تعامل با صنایع خودروسازی خارج از کشور همراه با انتقال فناوری، ارتقای کیفیت و استفاده از نیروهای داخلی برای توسعه برند داخلی باشد، موفقیت تضمین خواهد شد. در غیر این صورت سایپا برند ملی خود را از دست خواهد داد.»
این کارشناس صنعت خودرو که نخواست نامی از آن منتشر شود، در خصوص توجه و اهمین به زنجیره تامین خودروسازان، گفت: «با واردات قطعات از خارج، ارزش افزوده داخلی کاهش می یابد و ما به جای یک صنعت داخلی، صرفاً تبدیل به مونتاژکننده خارجی ها می شویم.»
ممکن است برخی بگویند ترکیه هم برند داخلی ندارد و خودروهای خارجی را مونتاژ می کند. اما باید دید آیا کشور ما شرایط صادرات خودرو یا قطعات را مانند ترکیه دارد؟
این فعال صنعت خودرو که نخواست نامش فاش شود در پرسش به خبرنگار بازار مبنی براینکه عده ای ترکیه را برای خصوصی سازی الگو قرار می دهند، توضیح داد: «ممکن است برخی بگویند ترکیه هم برند داخلی ندارد و خودروهای خارجی را مونتاژ می کند. اما باید دید آیا کشور ما شرایط صادرات خودرو یا قطعات را مانند ترکیه دارد؟ ترکیه سالانه ۴ میلیارد دلار صادرات خودرو و قطعات دارد، اما در ایران چنین چیزی وجود ندارد. کشور ما نمی تواند تنها با الگو گرفتن از ترکیه، به صنعت خودرو موفقی دست یابد، چرا که ما نه زیرساخت صادرات داریم و نه برند داخلی‌مان را تقویت کردیم.»
این کارشناس که نخواست نامی از او منتشر شود، با اشاره به فرآیند واگذاری سهام نارنجی پوشان جاده مخصوص بیان کرد: «واگذاری باید به نحوی باشد که برند داخلی نابود نشود. اگر بخش خصوصی می خواهد وارد شود، باید الزامات انتقال تکنولوژی، افزایش کیفیت و عمق ساخت داخل قطعات و برند داخلی را رعایت کند. مونتاژ خودروهای خارجی می تواند مفید باشد، به شرطی که رقابت واقعی در بازار ایجاد شود.»
بازار خودروهای اقتصادی دست سایپا
خصوصی‌سازی سایپا می‌تواند فرصتی برای افزایش بهره وری و رقابت در صنعت خودرو باشد، اما تنها در صورتی که با شفافیت، اصلاح ساختار مالکیتی و مدیریتی توام با جلوگیری از ایجاد انحصار باشد. در غیر این صورت، این اقدام ممکن است به تکرار تجربه های تلخ گذشته منجر شود. نیاز بازار خودرو به محصولات اقتصادی و ارزان توسط نارنجی پوشان جاده مخصوص تامین می شود، در صورت هرگونه اخلال در عرضه، بازار خودرو با شوک جهش قیمت مواجه می شود. بنابراین حساسیت به واگذای سهام گروه خودروسازی سایپا باید بیشتر از واگذاری مدیریت گروه صنعتی ایران خودرو باشد و فیلتر اهلیت نباید دور از توجه برای عرضه سهام باشد.
نظر شما