افشای نقش ترکیه و اردن در تامین مواد غذایی اسرائیل| فشار افکار عمومی به سیاست‌های دوگانه

بازار؛ گروه بین‌الملل: بر اساس گزارش وزارت کشاورزی رژیم صهیونیستی برای دوره مشخص شده از ۸ اکتبر ۲۰۲۳ تا ۱۱ فوریه یعنی از زمان آغاز جنگ علیه غزه، کشورهای مسلمان به صادرات سبزیجات و میوه به اسرائیل ادامه داده‌اند.

براساس گزارش «وبسایت عرب پست» شرکت‌های ترکیه و اردن بزرگترین صادرکنندگان این محصولات به اسرائیل هستند. تعداد کشورهایی که شرکت‌هایشان از زمان شروع جنگ اسرائیل علیه غزه، سبزیجات و میوه‌های اسرائیل را تامین کرده‌اند، به ۲۴ کشور رسیده و این شرکت‌ها در ارائه راه‌حل برای بحران اسرائیل در رابطه با امنیت غذایی کشاورزی، مشارکت داشته‌اند. آمیت یفراچ، رئیس اتحادیه کشاورزان اسرائیل، تخمین می‌زند که ۷۵ درصد سبزیجات مصرفی و ۲۰ درصد میوه اسرائیل از نوار غزه تامین می‌شد.

تامین نیمی از سبزیجات اسرائیل توسط ترکیه و اردن

داده‌های رسمی اسرائیل نشان می‌دهد که سبزیجات و میوه های صادراتی شرکت‌های ترکیه و اردن به اسرائیل دو برابر صادرات بقیه ۲۲ کشور بوده و صادرات دو کشور به ۵۴.۶۶ درصد رسید. این امر در صورتی روی داده که در سطح عمومی دو کشور شاهد کمپین‌های تحریمی گسترده برای کالاها و برندهای اسرائیلی و حامی آن، علاوه بر اعتراض به جنگ اسرائیل علیه غزه هستند. البته دولت‌های دو کشور تأیید کردند که صادرات محصولات از سرزمین‌هایشان از طریق شرکت‌های خصوصی و نه دولتی انجام می‌شود و همچنین بخشی از صادرات آنها به فلسطینی‌های داخل سرزمین‌های اشغالی می‌رسد.

از ۸ اکتبر ۲۰۲۳ تا ۱۱ فوریه ۲۰۲۴، میوه و سبزیجات صادراتی به اسرائیل بالغ بر ۱۱۹۷۱۵ تن بوده که ۶۵۴۱۰ تن آن از ترکیه و اردن بوده و بقیه از کشورهایی مانند آمریکا، ایتالیا، هلند و چین به اسرائیل صادر شد. شرکت‌های ترکیه به تنهایی ۳۹۷۱۳ تن سبزیجات و سیب و همچنین شرکت‌های اردن ۲۵۶۹۷ تن انواع سبزیجات صادر کرده‌اند. داده‌ها نشان می دهد که شش کشوری که بیشترین صادرات این محصولات را از زمان آغاز جنگ به اسرائیل داشته‌اند عبارتند از: ترکیه، اردن، هلند، ایتالیا، فرانسه و چین.

از ۸ اکتبر ۲۰۲۳ تا ۱۱ فوریه ۲۰۲۴، میوه و سبزیجات صادراتی به اسرائیل بالغ بر ۱۱۹۷۱۵ تن بوده که ۶۵۴۱۰ تن آن از ترکیه و اردن بوده و بقیه از کشورهایی مانند آمریکا، ایتالیا، هلند و چین به اسرائیل صادر شد

تجزیه و تحلیل داده‌های وزارت کشاورزی اسرائیل نشان می‌دهد که صادرات شرکت‌های ترکیه در ماه‌های اکتبر ۲۰۲۳ تا فوریه ۲۰۲۴ افزایش جزئی در نرخ صادرات ماهانه به اسرائیل ثبت کرده است. برخلاف ترکیه، صادرات شرکت‌های اردنی با شروع جنگ غزه در سطح پایینی آغاز و از اکتبر ۲۰۲۳ تا فوریه ۲۰۲۴ با وجود کمپین‌های تحریم و اعتراض به جنگ غزه، دو برابر شد. پیش از آغاز جنگ، آمار رسمی اردن تأیید می‌کرد که کل صادرات سبزیجات اردن به اسرائیل به حدود ۱۳۰۰ تن در ماه می‌رسید و این مقدار در دوره اکتبر ۲۰۲۳ تا فوریه ۲۰۲۴ چندین برابر افزایش یافته است.

ارقام رسمی اسرائیل نشان می‌دهد که تل آویو ۲۵ نوع سبزیجات و میوه از ۲۴ کشور وارد کرده و بیشترین واردات گوجه فرنگی (۲۹۱۱۷ تن)، پیاز (۲۲۵۶۱ تن)، سیب (۱۷۳۲۸ تن) و سیب زمینی (۱۵۱۲۴ تن) بوده است. و خیار (۱۲۴۰۱ تن) است. تمام صادرات گوجه‌فرنگی که از آغاز جنگ به اسرائیل وارد شده از سرزمین‌های ترکیه و اردن است، بطوریکه شرکت‌های ترکیه ۱۸۰۰۴ تن و شرکت‌های اردنی ۱۱۱۱۳ تن گوجه‌فرنگی صادر کرده‌اند. همچنین تنها منبع صادرات خیار که از آغاز جنگ به اسرائیل رسیده، شرکت‌های ترکیه و اردنی هستند و داده ها نشان می‌دهد که شرکت‌های اردنی به تنهایی ۹۹۷۵ تن (۸۰.۴ درصد از کل صادرات خیار) صادر کرده‌اند، در حالی که شرکت‌های ترکیه ای ۲۴۲۵ تن صادر کرد. شرکت‌های ترکیه‌ای و اردنی نیز تنها منبع سبزیجات دیگر مانند کدو سبز و فلفل به اسرائیل بودند.

تغییر نام اسرائیل در اسناد

البته این کشورها گاها با تغییر اسناد سعی در پوشاندن این صادرات دارند. بطوریکه سند وزارت کشاورزی اردن نشان می‌دهد که مجموع صادرات از خاک اردن در ماه دسامبر ۲۰۲۳ به منطقه موسوم به «دیگر» از طریق مرکز کشاورزی تقاطع شمالی ۶۶۳۲ تن بوده و ۶ محصول صادر شده که بادمجان، گوجه فرنگی، خیار، فلفل، کدو سبز و کدو حلوایی بوده است. براساس داده‌های اسرائیل، این رژیم در دسامبر ۲۰۲۳ ، ۶۵۵۴ تن از اردن وارد کرد و اقلام وارداتی نیز شش نوع ذکر شده بالا در سند رسمی اردن بود.

براساس این سند، ۶۳ تن بادمجان به مقصدی بی‌نام صادرات شد. با نگاهی به داده رسمی، اسرائیل ۶۵ تن بادمجان از اردن بین ۱۰ دسامبر ۲۰۲۳ تا ۳ ژانویه ۲۰۲۴ وارد کرده است. در سند وزارت کشاورزی اردن نیز آمده است که صادرات خیار در ۱۲ ماه سال ۲۰۲۳ به مقصدی به نام «سایر» بالغ بر ۳۰۹۵ تن بوده و در پایگاه رسمی اسرائیل، خیارهای وارداتی ۳۱۷۲ تن است.

وبسایت عرب پست از منبعی در وزارت کشاورزی اردن - که خواست نامش فاش نشود - دریافت که حدود ۲۰۰ شرکت در واردات و صادرات سبزیجات و میوه جات به/از بازار اردن فعالیت می‌کنند، در حالی که نام ۴ شرکت در بازار اردن در زمینه صادرات سبزیجات به اسرائیل مشهود است.

واکنش مقامات

از زمان آغاز جنگ غزه، ترکیه و اردن شاهد درخواست‌های گسترده برای توقف روابط اقتصادی با اسرائیل بوده‌اند و این دو کشور چندین بار شاهد اعتراضات گسترده در محکومیت اشغال و حمایت از غزه، علاوه بر کمپین‌های تحریم گسترده بوده‌اند.

در مواجهه با موج خشم مردم، مواضع رسمی در مورد تجارت جاری بین دو کشور و اسرائیل در طول جنگ اعلام شد. خالد الحنیف، وزیر کشاورزی اردن، گفت: «مسئله صادرات سبزیجات و سبزیجات میوه از اردن تا اسرائیل متعلق به بخش خصوصی است و به بخش دولتی مرتبط نیست و دولت هیچ اختیار قانونی بر آن ندارد.» الحنیف همچنین اشاره کرد که وزارت کشاورزی صادرات به اسرائیل را تشویق نمی‌کند، اما در عین حال نمی‌تواند جلوی بخش خصوصی را بگیرد.

در ترکیه نیز، عمر بولات وزیر بازرگانی ترکیه در نوامبر ۲۰۲۳ اعلام کرد که مبادلات تجاری بین کشورش و اسرائیل از زمان شروع حملات به نوار غزه در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته است. در ژانویه ۲۰۲۴، ترکیه اسرائیل را از فهرست کشورهای هدف صادراتی خود حذف کرد و روزنامه اسرائیلی «گلوبس» نوشت: «با این تصمیم، ترکیه از حمایت شرکت‌هایی که با اسرائیل همکاری می‌کنند دست می‌کشد و این تصمیم حاوی پیام برای شرکت‌های ترکیه‌ای نیز دارد. اگر با اسرائیل تجارت کند، دولت به آن کمک نخواهد کرد و این تصمیم یعنی اینکه وزارت بازرگانی ترکیه از همکاری با اسرائیل حمایت نخواهد کرد.»

در ترکیه نیز، عمر بولات وزیر بازرگانی ترکیه در نوامبر ۲۰۲۳ اعلام کرد که مبادلات تجاری بین کشورش و اسرائیل از زمان شروع حملات به نوار غزه در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته است

علیرغم این موضع رسمی ترکیه، داده‌های وزارت کشاورزی اسرائیل تأیید می‌کند که شرکت‌های ترکیه محموله‌های از سبزیجات را در ۸ فوریه ۲۰۲۴ به اسرائیل ارسال کرده‌اند. در حالی که محصولات سبزی و میوه از چندین کشور سراسر جهان بویژه مسلمان وارد اسرائیل می‌شود، رنج مردم غزه از قحطی در حال گسترش است. از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، جنگ اسرائیل علیه غزه باعث کشته شدن بیش از ۲۹ هزار نفر و زخمی شدن دست کم ۶۹ هزار نفر شده است.

جزییات افزایش حجم تجارت کشورها مسلمان با اسرائیل

اگرچه ترکیه یک کشور عربی نیست، اما نخستین کشور مسلمان بود که با تل آویو روابط دیپلماتیک برقرار کرد و اکنون نیز در صدر کشورهای تامین کننده کالاهای اسرائیل در غرب آسیا قرار داد. تنها در سال ۲۰۲۰، ارزش صادرات ترکیه به ۵.۷ میلیارد دلار افزایش یافت که ۶.۲ درصد از کل واردات اسرائیل در آن سال را تشکیل می‌داد. در رتبه دوم امارات قرار دارد که از سال ۲۰۲۰، روابط خود با تل آویو را در چارچوب «توافقنامه ابراهیم» عادی کرد و همچنین، نخستین کشور عربی بود که توافقنامه تجارت آزاد (۲۰۲۲) را با اسرائیل در راستای افزایش حجم تجارت دوجانبه به ۱۰ میلیارد دلار در سال امضاء کرد. ارزش صادرات این کشور خلیج فارس در سال ۲۰۲۲ به ۱.۸۹ میلیارد دلار رسید که ۲.۱ درصد از کل واردات اسرائیل را شامل می‌شود. افزایش ۱۵۴۳ درصدی ارزش صادرات امارات به اسرائیل پس از زمان توافق عادی‌سازی، به ویژه جالب توجه است.

در رتبه سوم نیز اردن قرار دارد که صادرات آن به اسرائیل در سال ۲۰۲۲ به ۴۶۹.۲۵ میلیون دلار افزایش یافت که نسبت به سال ۲۰۱۸ افزایش ۴۸۹ درصدی را نشان می‌دهد. در این میان، مصر اولین کشور عربی بود که با اسرائیل صلح کرد و آن را به رسمیت شناخت، اکنون صادرات آن به کشور اشغالگر در سال ۲۰۲۲ بالغ بر ۱۷۹.۳۱ میلیون دلار بود. با کمال تعجب، الجزایر در رتبه پنجم قرار دارد و صادرات آن به اسرائیل به ۲۱.۳۸ میلیون دلار در سال ۲۰۲۲ می‌رسد که اکثریت آن را مواد شیمیایی معدنی، فلزات گرانبها و ایزوتوپ‌ها تشکیل می‌دهند. افشای روابط تجاری الجزایر و اسرائیل توسط پایگاه داده سازمان ملل، پرسش‌هایی را در مورد موضع الجزایر در برابر عادی سازی، از جمله جرم انگاری آن در دو سال پیش، ایجاد می‌کند.

مراکش با صادرات ۱۷.۹۲ میلیون دلاری به اسرائیل در سال ۲۰۲۲ که عمدتاً مواد غذایی است، در جایگاه ششم قرار دارد. رباط روابط دیپلماتیک و تجاری با اسرائیل را به عنوان بخشی از توافقات ۲۰۲۰ از سر گرفت. در نهایت، صادرات بحرین به اسرائیل در سال ۲۰۲۲ به ۱۰.۵۸ میلیون دلار رسید که نشان‌دهنده افزایش حیرت‌انگیز ۱۲۰۸۳ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۰، سال توافق عادی سازی بین منامه و تل آویو است.