بازار؛ گروه استانها: صنایع دستی یکی از بخش‌های مهم اقتصادی و فرهنگی استان لرستان محسوب می‌شود که می‌تواند ارزآوری، اشتغالزایی، جذب گردشگر و ... را به دنبال داشته باشد اما آنچنان که باید تولیدات با ارزش و اصیل این استان مورد توجه قرار نگرفته است.
کارشناسان می گویند بخشی از صنایع دستی از کشورهایی مانند هند، چین، تایلند و ترکیه به این عرصه وارد شده و امروز شاهدیم هنر اصیل ایرانی که متعلق به ایرانیان بود در دست بسیاری از صنایع تولید انبوه دنیا قرار گرفته و این هنر اصیل را بی‌هویت کرده‌اند.
علی‌رغم اینکه استان لرستان می‌تواند با فرهنگ، تمدن و سابقه کهنش یکی از قطب‌های صنایع دستی کشور به شمار رود اما مشکلات و موانع بر سر راه فعالیت هنرمندان این عرصه در حالیست که لرستان همچنان در صدر جدول بیکاری کشور قرار دارد، از طرفی شرایط نیز برای تولید هنرمندان صنایع دستی در این استان فراهم نیست و با نبود بازار فروش مواجه هستند.
در همین باره با محمدرضا محبوب‌فر، عضو انجمن علمی گردشگری ایران به گفتگو پرداختیم.
* جایگاه صنایع دستی در استان لرستان را چگونه ارزیابی می کنید؟
استان لرستان ظرفیت‌های فراوانی به ویژه در خصوص جاذبه‌های گردشگری، طبیعی و همچنین جاذبه‌های گردشگری تاریخی دارد و یکی از مهمترین جاذبه‌های فرهنگی در لرستان صنایع دستی است.
اینکه صنایع دستی لرستان جایگاهی در بازارهای داخلی و خارجی ندارد بیشتر به ضعف مدیریت اداره کل صنایع دستی استان برمی‌گردد، چراکه این مدیریت تاکنون قادر به معرفی و اطلاع رسانی در خصوص این ظرفیت عظیم در استان لرستان نبوده و همچنین بر اساس اطلاعات دریافتی، متاسفانه مدیریت صنایع دستی و میراث فرهنگی استان لرستان قادر به ارتباط گیری با سازمان‌های مردم نهاد که در زمینه صنایع دستی فعالیت می‌کنند نبوده است.
متاسفانه همین بی‌توجهی به متخصصان و سازمان‌های مردم نهاد از جمله اتحادیه صنف صنایع دستی در استان لرستان و شهر خرم‌آباد منجر شده به اینکه این ضعف مدیریت در سازمان وجود داشته باشد و وضعیت به این حد برسد.
* مشکلات فعلی صنایع دستی لرستان ناشی از چیست؟
معرفی نشدن صنایع دستی در استان لرستان از طرفی به سیاستگذاری‌هایی که در وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری وجود دارد باز می گردد. متاسفانه اعتبارات و هزینه‌هایی که پیشتر در خصوص هنرمندان صنایع دستی در استانها وجود داشت، امروز وجود ندارد و از طرفی وزارت‌خانه و مدیریت سازمان میراث فرهنگی در لرستان قادر به حمایت از هنرمندان صنایع دستی نبوده است، این حمایت‌ها هم می‌تواند به صورت مالی و هم به صورت اجتماعی از جمله پرداخت بیمه‌ها و تامین مواد اولیه باشد.
یکی از حمایت‌های بسیار موثر و مهم که تاکنون به عمل نیامده چه از طرف وزارت‌خانه در تهران و چه از طرف اداره کل در استان، این بوده که بازاریابی و اطلاع رسانی در خصوص هنر اصیل و فرهنگی صنایع دستی در استان لرستان تاکنون به عمل نیامده و اگر حمایت‌ها وجود داشته، بسیار اندک بوده است.
چون سازمان‌های مردم نهاد و اتحادیه صنف هر استان کمتر در این خصوص مشارکت داشته‌اند تاکنون حمایت‌ها بی‌نتیجه بوده و یا کمتر نتیجه‌ای به دنبال داشته است.
* راهکار شما برای حل مشکل صنایع دستی استان لرستان چیست؟
مهمترین اقدامی که مسئولان در وزارت‌خانه و اداره کل باید در لرستان انجام دهند، توجه به شایسته‌سالاری و پاسخگویی است و می‌توانند با توجه به اصل شایسته‌سالاری افرادی را حمایت و به کار بگیرند که اطلاعات لازم در خصوص صنایع دستی، راهکارهای توسعه این صنعت، حمایت و ارتباط با هنرمندان صنایع دستی را فرا گرفته باشند.
همچنین افرادی که حتما باید در این حوزه‌ها به کارگیری شوند باید از یک اراده و انگیزه سیاسی در راستای حمایت از صنایع دستی از این هنرمندان برخوردار باشند.
متاسفانه مدیران و مسئولان نه تنها پاسخگو نیستند بلکه افرادی به کار گرفته شده‌اند که از زیر بار مسئولیت فرار می‌کنند و اراده، انگیزه و باوری در این خصوص ندارند و همین امر منجر شده به اینکه امروز صنایع دستی در استان لرستان جایگاهی نداشته باشد.
لرستان یکی از استان‌های محروم کشور است و در راستای محرومیت رتبه دوم را گرفته است و بسیاری از پتانسیل‌های گردشگری و صنایع دستی مغفول مانده و متاسفانه وضعیت به این نقطه رسیده که مشاهده می‌کنیم.
* یکی از محصولات تولیدی و اصیل هنرمندان لرستانی فرش دستباف است، به نظر شما در این حوزه مسئولان دولتی باید چه اقداماتی انجام دهند؟
در راستای صنعت فرش دستبافت حمایت از تولیدکنندگان، راه‌اندازی کسب و کارهای کوچک خانوادگی در محیط‌های کارگاهی و حمایت مالی و تامین مواد اولیه برای تولید کنندگان فرش می‌تواند در شرایط فعلی راهکار و سیاست اصلی باشد.
اگر دولت بیشتر از اینکه توجه می‌کند به فرش صنعتی و ماشینی، توجه خود را به سمت حمایت از فرش دستی و اصیل ایرنی متمرکز کند، همچنین در استان لرستان اگر وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در تهران علاوه بر اینکه توجهات خودش را از صنعت فرش در شهرهایی مانند اصفهان و کرمان هدایت کند و گوشه چشمی به صنعت فرش لرستان و فرش بختیاری داشته باشد مشکلات بیشتری حل خواهد شد.
بستگی به این دارد که دولت بپذیرد که استان لرستان یک بخشی از کشور است که امروز محرومیت‌های آن رو به افزایش است، اگر طی سالیان اخیر توجهی به صنعت گردشگری از جمله صنایع دستی و فرش چه در روستاها و شهرهای کوچک استان لرستان می‌شد، امروز ما شاهد مهاجرت‌های بی‌رویه از این استان و ایجاد بسیاری از آسیب‌های اجتماعی، فقر و بیکاری در این استان نبودیم.
توجهات از تهران باید حتما به سمت استان محروم لرستان باشد و از طرفی حمایت‌ها از تولیدکنندگان فرش بختیاری از طرف اداره کل میراث فرهنگی استان لرستان و سازمان صمت لرستان باید وجود داشته باشد.
این دو نهاد باید در کنار همدیگر در یک فضای رفاقت، همدلی و دوستی به سر ببرند، در این صورت است که اگر یک اراده و انگیزه در خصوص خروج محرومیت کنونی لرستان وجود داشته باشد این دو سازمان می‌توانند به همراه هم وضعیت استان را به‌ویژه در صنایع دستی، گردشگری و بحث فرش ایرانی بهبود دهند.
* تبعات شیوع کرونا در حوزه صنایع دستی چه بود ؟
همانگونه که بیماری کرونا در مشاغل خرد و خدماتی در دنیا تاثیر داشته، متاسفانه این تاثیر را هم بر اقتصاد، مشاغل خرد و خدماتی کشور ایران نیز بر جای گذاشته است.
مهمترین مشاغل و واحدهای صنفی که امروز بر اثر بیماری کرونا دچار خسارت شده است، همین صنعت گردشگری بوده است؛ وقتی به صنعت گردشگری میلیاردها تومان ضرر وارد شده است قطعا بخشی از این ضرر و زیان متوجه میراث فرهنگی و صنایع دستی بوده و امروز حدود ۷۰ درصد از واحدهای صنفی تولید صنایع دستی، کارگاه‌های کوچک یا کارگاه‌های خرد تا متوسط و بزرگ دچار ضرر و زیان شده است.
در این واحدها بسیاری از کارکنان آموزش دیده و مهارت دیده را اخراج کرده‌اند و علی‌رغم وعده‌های دولتی تاکنون بهبودی در وضعیت کاری این افراد مشاهده نشده و قطعا استان لرستان از این پدیده و مسئله مستثنی نیست.
متاسفانه امروز تولیدکننده در این کشور به عبارتی جهاد می‌کند و با همه مشکلات، دست‌اندازی‌ها و موانعی که وجود دارد، چه تحریم‌های خارجی و چه تحریم‌های داخلی، در پای مبارزه و جهاد هستند و برای تولید ملی و به صدا درآوردن چرخ اقتصاد ملی در کشور تلاش می‌کنند.
این در حالیست که علی‌رغم این تلاش‌های مضاعف توسط تولید کنندگان کشور چه بخش صنعتی و چه بخش کارگاهی، حمایت‌های دولتی نه تنها صورت نمی‌گیرد بلکه بسیاری از سنگ‌اندازی‌ها هم بر سر راه تولید وجود دارد.
یکی از سنگ‌اندازی‌ها و موانعی که وجود دارد عدم حمایت از کارکنان بخش تولید کشور به‌ویژه افرادی است که به صورت خصوصی و تخصصی اقدام به تولید محصولات می‌کنند از جمله فرش اصیل ایرانی و بختیاری یا سایر اجناس و اقلام صنایع دستی که حمایت‌ها را به عمل نمی‌آورد.
* یکی از مهمترین مشکلات این حوزه خصوصا استان لرستان بیمه نشدن هنرمندان است
بله مشکل هنرمندان صنایع دستی از جمله استان لرستان همین مسئله عدم حمایت‌های اجتماعی، عدم پشتیبانی و حمایت‌ها تحت عنوان بیمه‌های تامین اجتماعی از این قشر است. متاسفانه اقداماتی که قبلا در دولت‌های قبلی در خصوص بیمه هنرمندان صنایع دستی صورت می‌گرفت، در دولت جدید یا به فراموشی سپرده شد، بیمه‌ها را قطع کردند و مجدد در حال برقراری است که بسیار کند پیش می‌رود و ما صف عظیم این هنرمندان صنایع دستی کشور و استان را پشت در ادارات میراث فرهنگی و صنایع دستی می‌بینیم و حضور پیدا کنند ولی بی‌نتیجه مکان را ترک می‌کنند.
موانع عجیب وغریبی در حال حاضر اعلام شده و دست اندازی‌هایی می‌کنند، هنرمندان صنایع دستی اگر از حمایت‌های اجتماعی دلخوش باشند و بیمه‌های تامین اجتماعی برقرار شود بسیاری از مشکلات اقتصادی کشور، اقتصاد بدون نفت، رونق تولید و جهش تولید قطعا انجام خواهد شد.
* تبلیغ و معرفی صنایع دستی بومی ایران به مردم کشورمان و بعضا مردم کشورهای دیگر را چگونه ارزیابی می کنید؟
اطلاع‌رسانی در خصوص فرهنگ ایرانی و تولید ایرانی چه در محیط جامعه و چه در درون خانواده‌ها در حال حاضر صورت نمی‌گیرد، تولیداتی که امروز در داخل کشور صورت می‌گیرد، تولیدات ارزان قیمتی نیست و این تولید برای تولیدکننده و صنعتگر گران تمام می‌شود و مجبور هستند قیمت‌هایی که خارج از ظرفیت و توان مصرف کننده است قرار دهند.
امروز فرش صنعتی و ماشینی با قیمت‌های بسیار کمتر وارد بازار می‌شود و عمر مفید آن هم بسیار کم است و ارزشی ندارد؛ از طرفی می‌بینیم بسیاری از فرش‌ها یا سایر اقلام صنایع دستی که اصالت دارند و کار دست است قیمت‌گذاری‌ها به دلیل عدم تامین مواد اولیه و عدم حمایت‌های دولتی از آن بالاست.
وقتی قیمت‌گذاری‌ها تند است به حدی که خارج از توان و ظرفیت تولید کننده داخلی است ما مشاهده می‌کنیم که دولت در خصوص این مسئله می‌اندیشد و به وارات بی‌رویه و بی‌هویت صنایع دستی از جمله فرش؛ تولید فرش صنعتی در کشور اقدام می‌کند اما امروز شاهد هستیم حتی بسیاری از تخته فرش‌های صنعتی از کشورهایی مانند چین، ترکیه و ایتالیا وارد کشور می‌شود.
* وضعیت صادرات صنایع دستی کشورمان به چه صورت است؟
بخشی از این صنایع دستی غیر از فرش هم امروز از کشورهایی مانند هند، چین، تایلند و ترکیه به این عرصه وارد شده است و امروز شاهد هستیم هنر اصیل ایرانی که متعلق به ایرانیان بود در دست بسیاری از صنایع تولید انبوه دنیا قرار گرفته و این هنر اصیل ایرانی را بی‌هویت کرده‌اند.
امروز بسیاری از هنرمندان صنایع دستی در کشورمان به کشورهایی مانند ترکیه، چین و هنگ‌کنگ مهاجرت کرده‌اند و هنر دست خود را در این بخش‌های از دنیا به کار گرفته‌اند و هنرمندانی که در خارج از کشور هستند و مهاجرت کرده‌اند، به دلیل تامین مالی و تامین معیشتی خودشان همین اجناس را تولید و وارد کشور ایران می‌شود و با قیمت‌های پایین‌تر عرضه می‌شود.
در صورتی که همین تولیدکننده ایرانی که به خارج از کشور مهاجرت کرده است امروز اگر در داخل ایران بود نه تنها حمایتی نمی‌شد بلکه سنگ‌اندازی صورت می‌گرفت و مجبور بود تولیدات خود را گران‌تر وارد بازار کند، از طرفی با توجه به ظرفیت‌های اقتصادی مردم ایران که امروز خط فقر و سبد معیشتی در ایران افزایش یافته است، قطعا این تولیدکنندگانی که امروز در بین هموطنان نیستند با مشکلات عدیده‌ای که در داخل کشور است مواجه می‌شدند.
در خارج از کشور وضعیت معکوس است، امروز بسیاری از تولیدات ایرانی مورد استقبال خارجی‌ها قرار گرفته است؛ ایران در حوزه صنایع دستی و تزئینات داخلی و بیرونی ساختمان در خارج از کشور جایگاه ممتازی دارد اما متاسفانه فاصله مردم ایران، فاصله اجتماعی از ملیت و اصالت ایرانی و به نوعی حرکت جامعه ایران به سمت مدرنیته باعث این شده که صنایع دستی در کشور جایگاه خود را از دست بدهد. اگر حمایت‌های دولتی وجود داشت چه در امر اطلاع‌رسانی و معرفی هنر اصیل ایرانی و چه حمایت از تولید کنندگان صنایع دستی، قطعا وضعیت اینگونه نبود که امروز شاهد هستیم.
نظر شما