جدال بر سر تامین معاش و آینده منابع آبی گلستان |«خشکه کاری شالی» تنها راه حل موقت است

الهام رئوفی فر؛ بازار: شاید در نگاه اول منطقه ای مانند گلستان که ظاهر سرسبزی دارد برای توسعه صنعت کشاورزی مناسب به نظر برسد اما مصرف بیش از توان منابع آب های زیرزمینی در کنار کاهش محسوس بارندگی در سال های اخیر باعث شده تا چاه های آبی که کشاورزان معمولا برای تغذیه محصولاتشان از آن استفاده می کردند توان بازدهی ممکن را نداشته باشد.

در بین محصولات کشاورزی شالی یکی از کشت های پرآب بری است که شیره جان چاه های آب را مکیده، از این رو در سال های گذشته کشت شالی در استان به جز اراضی نسق ممنوع اعلام شد بااینحال کشاورزان به واسطه درآمد اقتصادی آن از کشت این محصول دست نکشیدند. به باور زارعان گلستانی محصولاتی که دولت به عنوان کشت جایگزین پیشنهاد می دهد بازار فروش ندارد و به این ترتیب آنها انگیزه ای برای کشت سایر محصولات جایگزین شالی ندارند.

کشت جایگزین صرفه ندارد

یک کشاورزی گلستانی در اینباره به خبرنگار بازار می گوید: به توصیه جهاد کشاورزی گلستان در سال های گذشته به جای کشت شالی محصولاتی نظیر پنبه، کنجد و سیاه دانه کاشتم که بازار و به تبع آن درآمد خوبی نداشت.

محمدرضا گوگلانی با بیان اینکه کشاورز به امید درآمد هزینه بذر، کود، سم و کارگر را تقبل می کند که متاسفانه در سایر محصولات بازار فروش خوبی نیست یا اینکه قیمت خرید محصولات با توجه به زحمات هزینه های کشاورز به صرفه نیست، ابراز کرد: در روش خشکه کاری هم شالی بازدهی لازم را ندارد و به این ترتیب کشاورزان به روش غرقابی برای برداشت مناسب دست می‌زنند.

بیش از ۵۰ درصد منابع آب زیرزمینی گلستان در بخش شالی استفاده می شود

گذشته از لطمه جدی کشت این محصول به منابع آبی، آسیب هایی که کشت غرقابی شالی به خاک وارد می کند را نمی توان نادیده گرفت. بر این اساس محققان و کارشناسان به ارائه راهکارهایی تلاش به حفظ محیط زیست و منابع درآمدی کشاورزان دارند. عرضه بذرهای شالی مقام به خشکسالی و آفت از جمله راهکارهای کارشناسان برای کاهش آسیب به آب و خاک منطقه است این بذرها زودبازدهی و هم خوانی با روش خشکه کاری دارند.

کشت تیسا و گیلانه مناسب خشکه کاری

رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان در این رابطه به خبرنگار بازار می گوید: دو بذر «تیسا» و «گیلانه» برای کشت خشکه کاری شالی در استان مناسب است ضمن اینکه این دو رقم مقاوم به آفت و زودبازده هستند از آنجایی که کشت شالی برای تامین معیشت کشاورزان به صرفه است پیشنهاد می شود تا زارعان شالی را به صورت خشکه‌کاری کشت کنند.

علیرضا صابری با بیان اینکه گلستان از چند سال قبل با پدیده خشکسالی مواجه شده، اضافه می کند: ضرورت دارد که کشت محصولات آب‌بر به ویژه برنج با گسترش طرح‌های خشکه‌کاری مدیریت شود بیش از ۵۰ درصد منابع آب زیرزمینی گلستان در بخش شالی استفاده می شود که این برای کشاورزی گلستان مخاطره آمیز است.

معیشت کشاورزان در گرو برداشت شالی است

به باور کارشناسان و بر اساس داده‌های اندازه گیری برای کشت شالی در هر هکتار بین ۱۳ تا ۱۴ هزار مترمکعب آب مصرف می شود درحالیکه با روش خشکه کاری این میزان مصرف به نصف کاهش می یابد. یک پژوهشگر حوزه کشاورزی به خبرنگار بازار می گوید: بیش از ۵۰ درصد منابع آب زیرزمینی فقط برای شالی استفاده می شود اما موضوع مقابل این مسئله بحث معیشت کشاورزان است که در گرو برداشت شالی است.

بین نگاه فنی یعنی مدیریت مصرف منابع آب زیرزمینی و معیشت کشاورزان همخوانی ایجاد شود

علیرضا کیانی با تاکید بر اینکه تامین معیشت کشاورزان هم موضوعی مهمی است، می افزاید: در چنین شرایطی باید بین نگاه فنی یعنی مدیریت مصرف منابع آب زیرزمینی و معیشت کشاورزان همخوانی ایجاد شود برای کشت شالی دو راه حل کوتاه‌مدت و بلندمدت داریم که به نظرم تشویق کشاورزان به کشت جایگزین موضوعی بلندمدت است که باید بر روی آن کار شود اما خشکه کاری راه حلی کوتاه مدت است که ضمن تامین معیشت کشاورزان آسیب کمتری به سفره های آب زیرزمینی وارد می کند.

وی معتقد است: در برداشت شالی به روش غرقابی شش تن در هکتار کشاورز برداشت دارد درحالیکه در روش خشکه کاری این مقدار به چهار تن در هکتار می رسد که باز هم برای کشاورز آن درآمدزایی لازم در مقایسه باکشت سایر محصولات کشاورزی را خواهدداشت.

افزایش تراکم خاک با شالیکاری

بحران خشکسالی و کم آبی تنها آسیب کشت شالی در استان نیست. به باور متخصصان کشت این محصول به روش غرقابی منجر به افزایش تراکم خاک و کاهش بازدهی سایر تولیدات کشاورزی هم می شود. یک عضو هیات علمی دانشگاه در این رابطه به خبرنگار بازار می گوید: مطابق تحقیقات انجام شده در سال های اخیر، در کشت شالی با روش مرسوم به دلیل استفاده زیاد از ماشین آلات کشاورزی، تراکم خاک افزایش می یابد.

محمدرضا پهلوان راد با بیان اینکه ۵۰ درصد خاک های استان شور است که این باعث کاهش تولید و افزایش خسارت به کشاورزان می شود. می افزاید: در روش غرقابی کشت شالی، لایه های خاک بین ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتر متراکم می شود که این اصلا خوب نیست از سوی دیگر افزایش تراکم خاک باعث می شود که کشت محصولات پاییزه به سختی انجام شود زیرا در چنین حالتی آب به خوبی جذب گیاه نشده و اجاره رشد ریشه در خاک را نمی دهد که به این ترتیب مواد غذایی به خوبی جذب گیاه نخواهد شد که در نهایت منجر به کاهش تولید می شود.

وی اضافه می کند: علاوه بر مشکل خشکسالی در سال های اخیر با شوری خاک در اراضی شمالی استان هم مواجه هستیم برای مثال در مطالعاتی که مرکز انجام داد از ۸۳۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی حدوداً ۴۱۶ هکتار، دچار شوری خاک است وقتی که رطوبت هوا کم شود بالطبع نمک موجود در خاک هم افزایش می یابد که در نهایت همه این موارد باعث کاهش تولید در کشاورزی و باعث افزایش خسارت خواهد شد.

به گزارش بازار، با توجه به اینکه معیشت کشاورزان و درآمد آنها را هم نمی توان نادیده گرفت انتظار می رود تا کارشناسان با ترویج روش خشکه کاری شالی ضمن مدیریت در مصرف آب به درآمد کشاورزان هم کمک کرده باشند و از طرفی برای بازاریابی محصولات جایگزین هم دولت باید چاره ای بیاندیشد تا کشاورزان به کشت سایر محصولات زراعی که درآمد قابل توجهی هم دارند روی بیاورند.