بازار؛ گروه بین الملل: از جمله پیامدهای مهم ژئوپلیتیکی جنگ اوکراین، تقویت مجدد کریدور میانی هم به عنوان یک منطقه اقتصادی شامل آسیای مرکزی، قفقاز و ترکیه و همچنین به عنوان یک مسیر جایگزین جذاب بین اروپا و چین است.
جنگ اوکراین ارتباط زمینی از طریق پل زمینی جدید اوراسیا را مختل کرده است که به عنوان کریدور شمالی شناخته شده و از سرزمین روسیه و بلاروس – که اکنون به شدت تحریم شده است – می‌گذرد. هرچند کریدور میانه نمی‌تواند به طور کامل جایگزین کریدور شمالی شود، اما ادغام منطقه‌ای در امتداد مسیر حمل و نقل بین المللی ترانس خزر به احتمال زیاد پتانسیل این کریدور را به ضرر روسیه در درازمدت افزایش خواهد داد.
به دلیل تحریم‌های اخیر علیه روسیه، حمل و نقل محموله بین اروپا و چین از طریق خاک روسیه و بلاروس دشوارتر می‌شود. بر اساس گزارش جدید بانک جهانی، تاثیر جنگ در اوکراین بر تجارت و سرمایه گذاری جهانی (۲۰۲۲)، تقریباً بر تمام جریان‌های تجاری بین روسیه و اروپا تأثیر گذاشته و باعث تأخیر قابل توجه و افزایش قیمت‌های حمل و نقل جهانی شده است. براین اساس محموله‌های چین و اتحادیه اروپا در امتداد کریدور شمالی که چین را از طریق قزاقستان، روسیه و بلاروس به اروپا متصل می‌کند، از زمان حمله روسیه به اوکراین ۴۰ درصد کاهش یافته است. این وضعیت جذابیت طرح کریدور میانی ترانس خزر ترکیه را افزایش داده که بنوعی روسیه و ایران را دور می‌زند.
ابتکار کریدور میانی ترکیه
در این میان، روابط نزدیک فرهنگی آنکارا با جمهوری‌های آسیای مرکزی به همراه تمایل جمهوری‌های آسیای مرکزی به تنوع بخشیدن به روابط خارجی خود به دور از مسکو و پکن، اهرم‌های بیشتری را در منطقه به ترکیه می‌دهد. اتحادیه اروپا و ترکیه به چند دلیل منافع مشترکی در تقویت اتصال اوراسیا دارند؛ ترویج صلح و رفاه در قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی، افزایش دسترسی تجاری به آسیای مرکزی، افزایش انعطاف‌پذیری زنجیره‌های تامین اروپا، تنوع بخشیدن به منابع انرژی اروپا و تقویت ارتباطات اوراسیا برای ایجاد توازن بین نفوذ روسیه، چین و ایران در آسیای مرکزی.
از دیدگاه آنکارا، کریدور میانی یک مسیر تجاری بسیار جذاب است، نه تنها به این دلیل که ارتباط مستقیمی با اوراسیا ایجاد می‌کند، بلکه بیشتر به این دلیل که وابستگی سایر کشورهای ترک را به روسیه و ایران کاهش می‌دهد
کریدور میانه ابتکاری است که به دنبال اتصال ترکیه به چین از طریق گرجستان، آذربایجان، دریای خزر و سپس ۱) قزاقستان یا ۲) ترکمنستان، ازبکستان و قرقیزستان اس. البته در این مسیر راه آهن باکو- تفلیس- قارص (BTK) که در سال ۲۰۱۷ عملیاتی شد، از اهمیت بالایی برخوردار است. راه آهن BTK یا «جاده ابریشم آهنین» حمل و نقل ریلی مستقیم بین منطقه قفقاز و ترکیه را پس از بسته شدن راه آهن بین ارمنستان و ترکیه در نتیجه درگیری ارمنستان و آذربایجان در اوایل دهه ۱۹۹۰، بازگشایی کرد. گشایش حمل و نقل بار بین آذربایجان و ترکیه نه تنها برای تکمیل کوتاه‌ترین کریدور راه آهن بین چین و اروپا انجام شد، بلکه ارتباط بین ترکیه و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی را نیز افزایش داد.
از دیدگاه آنکارا، کریدور میانی یک مسیر تجاری بسیار جذاب است، نه تنها به این دلیل که ارتباط مستقیمی با اوراسیا ایجاد می‌کند، بلکه بیشتر به این دلیل که وابستگی سایر کشورهای ترک را به روسیه و ایران کاهش می‌دهد. خاستگاه این ابتکار به سال ۲۰۰۹ باز می‌گردد که این ایده توسط فاتح جیلان، سفیر ترکیه در کشورهای آسیای مرکزی پیشنهاد شد. اهداف اصلی ترکیه در راه اندازی ابتکار کریدور میانه، ایجاد یک مسیر چندوجهی جایگزین است که اوراسیا را به هم متصل می‌کند و همکاری و هماهنگی منطقه‌ای را با کشورهای ترانزیتی در امتداد ترانس خزر افزایش می‌دهد.
مسیر بندری مزایای زیادی در روش چندوجهی پیش بینی شده دارد که به جابجایی محموله از مبدا به مقصد با استفاده از چندین روش حمل و نقل تحت یک قرارداد یا بارنامه اشاره دارد. نمونه‌هایی از مزایای آن عبارتند از خدمات توقفگاه، ردیابی کارآمد حمل و نقل، و به حداقل رساندن هزینه‌های هماهنگی لجستیک. در کل ترکیه قصد دارد ۳۰ درصد از جریان محوله‌ای که از کریدور شمالی می‌گذرد را به سمت کریدور میانی منحرف کند. این کشور از طریق ابتکارات دوجانبه، سه‌جانبه و چندجانبه و با استفاده از موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد ترکیه در قلب مثلث تجاری اروپا، آسیا و آفریقا، این امر را ترویج می‌کند.
تاثیر بر سازمان کشورهای ترک
آنکارا در ابتدا در متقاعد کردن کشورهای آسیای مرکزی برای توسعه مسیرهای حمل و نقل در امتداد کریدور میانه مشکل داشت که ناشی از وابستگی نامتقارن این کشورها به روسیه بود. اما تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه پس از الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴، علاقه کشورهای آسیای مرکزی را برای تنوع بخشیدن به روابط خارجی خود از مسکو افزایش داده است. جنگ اوکراین همچنین پویایی قدرت منطقه‌ای را تغییر داده و فرصت‌های جدیدی را برای آنکارا فراهم کرده است. در حالی که تمرکز مسکو به جنگ خود در اوکراین بود، قزاقستان و ازبکستان در شکل‌دهی پروژه‌های ارتباطی نقش کلیدی داشته‌اند. آنکارا همچنین در ابتکارات چندجانبه مانند سازمان کشورهای ترک (OTS) و مسیر حمل و نقل بین المللی ترانس خزر مشارکت بیشتری داشته است.
OTS، سابقا شورای ترک، یک سازمان بین دولتی است که در سال ۲۰۰۹ برای ترویج همکاری همه جانبه بین کشورهای ترک زبان تأسیس شد. این سازمان متشکل از کشورهای عضو آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکیه و ازبکستان و کشورهای ناظر مجارستان و ترکمنستان است که انتظار می‌رود ترکمنستان به بزودی به عضویت کامل درآید. سال گذشته، OTS «چشم انداز جهان ترکی ۲۰۴۰» را تصویب کرد که به دنبال الحاق کشورهای عضو به زنجیره‌های عرضه و ارزش منطقه‌ای و جهانی از طریق کریدور میانی است.
در ۲ آگوست ۲۰۲۲، وزرای امور خارجه، اقتصاد و حمل و نقل آذربایجان، ترکیه و ازبکستان در تاشکند گرد هم آمدند تا سازوکار سه‌جانبه جدیدی را با هدف افزایش هماهنگی و همکاری میان سه کشور ترک زبان اعلام و حمایت خود را از اتصال راه آهن چین – قرقیزستان – ازبکستان از طریق کریدور میانی اعلام کردند. این یک شبکه حمل و نقل یکپارچه بین سه کشور در امتداد ترانس خزر ایجاد و امکان ساخت راه آهن و بزرگراه در امتداد کریدور زنگزور را فراهم می‌کند. تکمیل این پروژه تضمین می‌کند که کریدور میانه کوتاه‌ترین مسیر زمینی از آسیا به اروپا است.
دوام درازمدت کریدور میانی مستلزم ثبات سیاسی و حکمرانی مؤثر در کشورهای مسیر آن است، اما منطقه از تشریفات اداری، فساد و بی‌ثباتی گسترده‌تر ناشی از درگیری‌های مرزی رنج می‌برد. در این چارچوب، اتحادیه اروپا باید تلاش های خود را برای جلوگیری از تشدید بیشتر در قفقاز جنوبی را افزایش دهد
منافع اتحادیه اروپا
توسعه کریدور میانی می‌تواند اقتصاد آسیای مرکزی، قفقاز و ترکیه را متحول کند، اما تاکنون به دلیل کمبود تقاضا از سوی اتحادیه اروپا مانع از آن شده است. اما حمله روسیه به اوکراین تأثیرات قابل‌توجهی بر شبکه‌های انرژی و زنجیره تأمین اتحادیه اروپا گذاشته است. اتحادیه اروپا نیز به نوبه خود، به آسیای مرکزی به عنوان یک جایگزین نگاه می‌کند، اتحادیه اروپا و آذربایجان در ۱۸ ژوئیه قرارداد جدیدی در زمینه انرژی امضا کردند و در حال حاضر، مذاکره بر سر یک توافق جامع جدید هستند که امکان افزایش همکاری در طیف گسترده‌ای از جمله تنوع اقتصادی، سرمایه گذاری و تجارت را فراهم می‌کند.
در بیانیه مشترک اتحادیه اروپا و قزاقستان همچنین اعلام شد که زمینه ژئوپلیتیک فعلی نیاز به مسیرهای جایگزین جدیدی را که آسیا و اروپا را به هم متصل می‌کند مهم کرده است. علاوه بر این، در ۲۵ ژوئیه ۲۰۲۲، بانک بازسازی و توسعه اروپا برنامه‌های خود را برای سرمایه گذاری بیش از ۱۰۰ میلیون دلاری در راه آهن قزاقستان اعلام کرد. این پویایی‌ها نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا مایل است تا چگونگی توسعه ارتباطات فرامنطقه‌ای میان اقتصادهای کریدور میانی را بررسی کند که می‌تواند موجب تقویت پتانسیل تجاری منطقه می‌شود.
شکل‌بندی مجدد زنجیره تامین جهانی، بحران انرژی اروپا و تمایل اتحادیه اروپا به جستجوی جایگزینی برای مسیرهای حمل و نقل ریلی ترانس سیبری، همگی پتانسیل فوق العاده‌ای را برای کشورهای کریدور میانه به عنوان بازار و شریک اتحادیه اروپا فراهم می‌کند. در این راستا، اتحادیه اروپا می‌تواند نقشی کلیدی در مشاوره و حمایت از اجرای سیاست‌های یکپارچگی اقتصادی درون و برون منطقه‌ای با به اشتراک گذاشتن شیوه‌ها، تخصص و دانش خود ایفا کند.
همسویی سیاست‌های حمل و نقل و انرژی کشورهای کریدور میانی با برنامه سبز اتحادیه اروپا و اهداف اتصال پایدار به نفع همه طرف‌ها خواهد بود. دوام درازمدت کریدور میانی مستلزم ثبات سیاسی و حکمرانی مؤثر در کشورهای مسیر آن است، اما منطقه از تشریفات اداری، فساد و بی‌ثباتی گسترده‌تر ناشی از درگیری‌های مرزی رنج می‌برد. در این چارچوب، اتحادیه اروپا باید تلاش های خود را برای جلوگیری از تشدید بیشتر در قفقاز جنوبی را افزایش دهد. با در نظر گرفتن چنین مزایای بالقوه، اتحادیه اروپا ممکن است ظهور کریدور میانی را فرصتی ببیند که منتظر استفاده از آن است.
نظر شما