هیفاء پردل؛ بازار: در حالی که گلوی صنعت داروسازی کشور و به تبع آن استان قم، زیر فشار ظالمانه‌ترین تحریم‌ها قرار گرفته، این صنعت استراتژیک با تکیه بر دانش، همت و خودباوری متخصصان داخلی، تمام چالش‌های موجود را دور زده و با افق‌هایی روشن، چرخ‌های تولید خود را استوار به حرکت درآورده است. صنعت داروسازی که ارتباطی تنگاتنگ با ارکان سلامت و درمان جامعه دارد، امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند حمایت و توجه است. در استانی مانند قم، چندین واحد تولید دارو با وجود همه مشکلات، همچنان به تولید ادامه می‌دهند که شرکت دانش‌بنیان «توسن دارو» یکی از نمونه‌های موفق آن است.
برای بررسی دقیق‌تر چالش‌ها، موانع و چشم‌انداز این صنعت در استان قم، خبرنگار بازار گفت‌وگویی تفصیلی با دکتر احمد صادقی، مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان و از فعالان مطرح داروسازی استان، انجام داده است که در ادامه می‌خوانید.
* لطفاً برای شروع خودتان را معرفی بفرمایید و از سوابق تحصیلی و حرفه‌ای‌تان بگویید
بنده احمد صادقی هستم، فارغ‌التحصیل رشته پزشکی از دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال ۱۳۷۳. پس از سال‌ها فعالیت در حوزه‌های مختلف مرتبط با سلامت، در حال حاضر به عنوان مدیرعامل شرکت داروسازی «توسن دارو» در خدمت صنعت و مردم عزیزمان هستم. این شرکت که در ادامه بیشتر در مورد آن توضیح خواهم داد، به مرور زمان ظرفیت تولید خود را افزایش داد و خوشبختانه در سال ۱۳۹۴ موفق شد در زمره شرکت‌های دانش‌بنیان کشور قرار بگیرد که این خود افتخاری بزرگ و البته مسئولیتی سنگین برای مجموعه ماست.
* از منظر شما به عنوان یک فعال باسابقه در این حوزه، داروسازان چه نقش و جایگاهی در نظام سلامت و جامعه دارند؟
این نکته بسیار مهمی است. باید گفت نقش داروسازان بسیار فراتر از آن چیزی است که در نگاه اول به نظر می‌رسد. داروسازان حلقه‌ای حیاتی و تخصصی در زنجیره درمان کشور هستند. فعالیت آن‌ها کاملاً تخصصی و به دور از اقدامات صرفاً بازاری و تجاری است. می‌توان گفت داروسازان به نوعی واسطه‌ای علمی و فنی بین فضای پیچیده تولید و فضای حساس فروش و مصرف دارو هستند.
نقش داروسازان بسیار فراتر از آن چیزی است که در نگاه اول به نظر می‌رسد؛ داروسازان حلقه‌ای حیاتی و تخصصی در زنجیره درمان کشور هستند.
نقش آن‌ها در بهبود فرهنگ مصرف دارو، اصلاح الگوهای غلط درمانی که متأسفانه در جامعه ما رواج دارد، و بهینه‌سازی مصرف دارو بسیار کلیدی است. یک مشاوره صحیح از سوی داروساز می‌تواند هم به سلامت بیمار کمک شایانی کند و هم از طریق صرفه‌جویی در مصرف داروهای غیرضروری، به اقتصاد نظام سلامت یاری رساند. در حقیقت، داروسازان با دانش خود نقش مهمی در تضمین سلامت جامعه ایفا می‌کنند و رسالت آن‌ها در شرایط بحرانی مانند تحریم‌ها، سنگین‌تر و حیاتی‌تر نیز می‌شود.
* شما مدیرعامل شرکت «توسن دارو»، یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان استان قم هستید. لطفاً تاریخچه شکل‌گیری و مسیر توسعه این شرکت را برای مخاطبان ما تشریح کنید
شرکت «توسن دارو» مسیر پرفراز و نشیبی را طی کرده است. ما فعالیت خود را در سال ۱۳۸۶ با ثبت شرکت آغاز کردیم. در ابتدا، استراتژی ما تولید یک فرآورده به صورت تولید قراردادی یا (Contract Manufacturing) بود. اما چشم‌انداز ما بزرگتر بود و از همان ابتدا به فکر ایجاد یک واحد تولیدی مستقل و مدرن بودیم. نقطه عطف ما، سال ۱۳۹۳ بود که پروژه احداث کارخانه تولید دارو به صورت جدی کلید خورد. در این مسیر، از دانش و تجربه بهترین مشاورین متخصص و باتجربه کشور بهره بردیم و تمام تلاش خود را به کار بستیم تا زیرساختی منطبق بر استانداردهای روز دنیا ایجاد کنیم. پس از کسب مجوزهای لازم از سازمان غذا و دارو و نهادهای نظارتی، سرانجام در سال ۱۳۹۶ خطوط تولید کارخانه به صورت رسمی آغاز به کار کرد و محصولات ما وارد بازار شد.
* اشاره کردید که «توسن دارو» یک شرکت دانش‌بنیان است. این ویژگی چه تأثیری بر رویکرد و محصولات شما داشته است و در حال حاضر سبد محصولات شرکت شامل چه مواردی می‌شود؟
دانش‌بنیان بودن، صرفاً یک عنوان نیست، بلکه یک رویکرد و یک استراتژی محوری در تمام فعالیت‌های ماست. این ویژگی ما را ملزم می‌کند که همواره به دنبال نوآوری، تحقیق و توسعه (R&D) و استفاده از فناوری‌های نوین باشیم. ما در این مجموعه، یک کادر متخصص، متنوع و باتجربه را گرد هم آورده‌ایم و یکی از افتخارات ما، جمع‌آوری فرمولاسیون‌های کاملاً به‌روز از سراسر دنیا، بومی‌سازی و به‌روزرسانی آن‌ها و در نهایت عرضه محصولی با کیفیت جهانی به بازار داخلی است.
در حال حاضر، حوزه تخصصی تولید در شرکت ما، تولید انواع پماد و ژل‌های دارویی است. سبد محصولات ما هم داروهای شیمیایی و هم داروهای گیاهی را شامل می‌شود که این تنوع به ما اجازه می‌دهد پاسخگوی نیاز بخش‌های مختلف بازار باشیم. اخیراً نیز با توجه به ظرفیت‌های فنی و علمی مجموعه، تولید اقلام آرایشی و بهداشتی را در دستور کار قرار داده‌ایم و محصولات جدیدی در این حوزه نیز به زودی عرضه خواهد شد.
* یکی از نکات جالب در مورد «توسن دارو»، شروع فعالیت با سرمایه بخش خصوصی و بدون دریافت تسهیلات اولیه است. این رویکرد چه چالش‌ها و مزایایی برای شما به همراه داشت؟
بله، این شرکت داروسازی با سرمایه کاملاً خصوصی احداث شد و ما برای ساخت و تجهیز کارخانه هیچ‌گونه تسهیلات بانکی اولیه دریافت نکردیم. این تصمیم در ابتدا چالش‌های مالی فراوانی را به ما تحمیل کرد و سرعت پیشرفت پروژه را تحت تأثیر قرار داد، اما در بلندمدت مزایای استراتژیکی برای ما داشت؛ از جمله استقلال در تصمیم‌گیری‌ها و عدم وابستگی به نهادهای مالی. به مرور زمان و با به ثمر نشستن سرمایه‌گذاری‌ها، سرمایه شرکت افزایش یافت. البته پس از چند سال فعالیت و برای تأمین سرمایه در گردش که یکی از نیازهای اساسی و مستمر هر واحد تولیدی است، از کمک‌های مختلف بانک‌های عامل و مبادی ذی‌ربط بهره‌مند شده‌ایم.
* به طور کلی، صنعت داروسازی در کشور با چه چالش‌های کلان و اساسی روبرو است؟ شما این موانع را چگونه دسته‌بندی می‌کنید؟
صنعت داروسازی یکی از پیچیده‌ترین و حساس‌ترین صنایع کشور است. چالش‌های آن چندلایه و در هم تنیده هستند. اولاً، این صنعت با مشکلات تکنولوژی و فناورانه روبروست. ما برای حفظ کیفیت و رقابت‌پذیری، نیازمند دسترسی به ماشین‌آلات و دانش فنی روز دنیا هستیم که تحریم‌ها این دسترسی را دشوار کرده است. ثانیاً، در حوزه نیروی انسانی با چالش مواجهیم، زیرا این صنعت به نیروهای بسیار متخصص در رشته‌های مختلف از داروسازی و شیمی گرفته تا مهندسی و مدیریت نیاز دارد و تأمین و حفظ این نیروها کار ساده‌ای نیست.
صادقی: شرکت داروسازی «توسن دارو» با سرمایه کاملاً خصوصی احداث شد و برای ساخت و تجهیز کارخانه هیچ‌گونه تسهیلات بانکی اولیه دریافت نکردیم.
ثالثاً، صنعت دارو جزو صنایع بسیار سرمایه‌بر به شمار می‌رود. سرمایه‌گذاری اولیه برای احداث یک خط تولید بسیار بالاست و مهم‌تر از آن، بازگشت سرمایه در این حوزه بسیار طولانی است. طبق آماری که خود سازمان غذا و دارو اعلام می‌کند، بازگشت سرمایه در این حوزه بیش از ۴۰۰ روز به طول می‌انجامد. این چرخه طولانی نقدینگی، توان شرکت‌ها را برای توسعه و سرمایه‌گذاری مجدد به شدت کاهش می‌دهد. و در نهایت، مشکلات قیمت‌گذاری دستوری گریبان این صنعت را گرفته و به مانعی جدی برای سودآوری و رشد تبدیل شده است. حفظ مجموعه در چنین شرایطی با دشواری‌های فراوانی روبروست، اما با تمام این اوصاف، ما همچنان بر افزایش ظرفیت تولید کمر همت بسته‌ایم.
* بدون شک یکی از بزرگترین موانع خارجی، تحریم‌های ظالمانه است. این تحریم‌ها به طور مشخص چه تأثیری بر صنعت داروسازی و به طور خاص بر واحد تولیدی شما گذاشته است؟
تحریم‌ها از عمده‌ترین مشکلات اساسی این صنعت هستند. اگرچه ادعا می‌شود دارو تحریم نیست، اما در عمل تحریم‌های بانکی و مالی، شریان‌های حیاتی این صنعت را مسدود کرده است. بسیاری از اقلام مواد اولیه فعال دارویی (API) و مواد جانبی (Excipients) را باید از خارج از کشور وارد کنیم. این امر نیاز به ارز و نقل و انتقال بانکی بین‌المللی دارد. متاسفانه به دلیل تحریم‌ها، این فرآیندها بسیار پیچیده، دشوار و زمان‌بر شده‌اند. گاهی برای انتقال پول و خرید یک محموله مواد اولیه، باید از چندین واسطه استفاده کنیم که هم هزینه را بالا می‌برد و هم ریسک را افزایش می‌دهد. همین پروسه‌های زمان‌بر، برنامه‌ریزی تولید ما را با مشکلات جدی روبرو کرده است. با وجود تمامی این مشکلات، چه تحریم و چه موانع داخلی، ما هر ساله ظرفیت‌های تولید خود را افزایش داده‌ایم و با وجود عدم پشتوانه و حمایت‌های کافی در دریافت تسهیلات لازم، اصرار داریم که این مسیر را با قدرت ادامه دهیم.
* علاوه بر مشکلات ملی که به آن‌ها اشاره کردید، صنعت داروسازی به طور خاص در استان قم با چه چالش‌های بومی یا منطقه‌ای مواجه است؟
بله، علاوه بر تمام مشکلاتی که در سطح ملی قابل لمس است، ما در استان قم با یک چالش بسیار جدی روبرو هستیم و آن کمبود نیروی انسانی متخصص است. قم با وجود اینکه یک قطب صنعتی در حال رشد است، اما هنوز به اندازه کلان‌شهرهایی مانند تهران، مرکز تجمع نخبگان و متخصصان حوزه داروسازی نیست. این مسئله، شرکت‌های دارویی استان را برای تأمین کادر فنی، آزمایشگاهی، تحقیق و توسعه و حتی مدیریتی خود با مشکل مواجه می‌کند.
* برای مقابله با چالش کمبود نیروی انسانی متخصص در استان، چه راهکاری اندیشیده‌اید و چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
ما نمی‌توانستیم منتظر بمانیم تا این مشکل خود به خود حل شود. بنابراین، یک راهکار فعالانه و بومی را در پیش گرفتیم. برای جبران این کمبود، ما به سراغ پتانسیل موجود در داخل استان، یعنی نیروهای دانشگاهی جوان و مستعد رفته‌ایم. با شناسایی فارغ‌التحصیلان برتر دانشگاه‌های استان، آن‌ها را جذب کرده و با برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی و فشرده و انتقال تجربه از مدیران باتجربه به این نیروها، تلاش کرده‌ایم تا کادر مورد نیاز خود را در داخل مجموعه پرورش دهیم. این رویکرد دو مزیت بزرگ برای ما داشته است: اول اینکه مشکل کمبود نیروی متخصص ما را تا حد زیادی برطرف کرده و دوم اینکه به اشتغال‌زایی هدفمند برای فارغ‌التحصیلان بومی استان کمک شایانی نموده است.
قم با وجود اینکه یک قطب صنعتی در حال رشد است، اما هنوز به اندازه کلان‌شهرهایی مانند تهران، مرکز تجمع نخبگان و متخصصان حوزه داروسازی نیست.
گفت‌وگو با دکتر احمد صادقی، تنها روایت چالش‌های یک واحد تولیدی نیست؛ بلکه روایتی است از اراده، تعهد و غیرت در یکی از حساس‌ترین سنگرهای کشور. داستان «توسن دارو» و شرکت‌های مشابه آن، حکایت صنعتی است که در میانه درد تحریم و موانع داخلی، خود به دنبال ساختن مرهم و درمان است. این تلاشگران عرصه سلامت نشان داده‌اند که چرخ‌های تولید را نه فقط با سرمایه و تکنولوژی، که با تکیه بر دانش جوانان این مرز و بوم و باوری عمیق به رسالت خود به حرکت درمی‌آورند. در نهایت، این نبض تپنده صنعت داروسازی است که در سکوت و به دور از هیاهوها، تضمین می‌کند که سلامت ملت ایران، هرگز در گروی سیاست‌ها و مرزها باقی نخواهد ماند.
نظر شما