بابک رحیمیان؛ بازار: خراسان رضوی و مشهد مقدس به‌عنوان پایتخت معنوی جهان اسلام گفته می‌شود که سالانه ۳۰ میلیون زائر و گردشگر را میزبانی می‌کند که البته همین آمار نیز به گفته بسیاری از کارشناسان نیاز به راست آزمایی دارد و هنوز این ارقام جامع و شفاف نیست و باید در اصالت آن شک کرد.
درحالی‌که قریب به‌اتفاق مسئولان رده‌بالای دولتی همواره در سفرهای آخر هفته به مشهد و هنگام حضور در این شهر از ارائه توجهات ویژه برای این کلانشهر مذهبی سخن می‌رانند اما واقعیت این است که بخشی از این سخنان و اراده برای تحول صنعت گردشگری در این شهر بر روی کاغذ مانده و به دست فراموشی سپرده می‌شود.
متأسفانه نگاهی گذرا بر خدمات ارائه‌شده در مشهد مقدس نشان می‌دهد که مسئولان میراث فرهنگی و سایر ادارات دولتی مرتبط با بخش گردشگری و زیارتی توفیق چندانی در توسعه صنعت گردشگری نداشته و هموار بر روی همان مدار سنتی در حرکت است.
درحالی‌که سایر کشورهای دنیا در بخش‌های وب‌سایت، شبکه‌های اجتماعی و نرم‌افزارهای موبایلی سعی کرده‌اند ظرفیت‌های گردشگری خود را با ۱۰ زبان زنده دنیا معرفی و تبلیغ مقاصد، تسهیلات، رویدادها و ارائه بیشترین و مفیدترین اطلاعات گردشگری بپردازند اما در مشهد مقدس هنوز شیوه سنتی بر شیوه هوشمند برتری داشته و شاید از همین رو هنوز با شیوه زوار کشی در این کلانشهر مواجهه هستیم.
هرچند خدمات به زائران سال‌به‌سال بهبودیافته اما مشکلات و دغدغه‌های گردشگری شهر مشهد مدت‌ها این کلانشهر مذهبی را آزار داده و زائران امام هشتم(ع) نیز از این آسیب‌ها بی‌نصیب نمانده‌اند.
مواردی همچون مشخص نبودن وظایف دستگاه‌ها و ناهماهنگی بین آن‌ها، پدیده زوار کشی و خانههای شخصی، سیستم حمل‌ونقل نامناسب، مشکلات اسکان و کمبود زائرسراهای ارزان‌قیمت، سودجویی برخی افراد، نبود فرهنگ میزبانی در بعضی شهروندان مشهدی و سایر مشکلات در صنعت گردشگری و پذیرایی از زائران مشهدی به‌عنوان نقاط ضعف به چشم می‌خورد.
در حال حاضر دیگر مشهد از حالت یک عید و تابستان خارج‌شده و در این شهر در کل سال پیک مسافر دیده می‌شود که در ایام خاص شلوغ‌تر می‌شود.
نشانی‌های گمشده
درگذشته زائران تنها به‌قصد زیارت امام رضا(ع) به شهر مشهد سفر می‌کردند اما امروزه سفرها به این شهر از حالت تک انگیزه‌ای به چند انگیزه‌ای با اولویت زیارت تغییر کرده است به‌گونه‌ای که یک زائر در کنار زیارت برای خرید و بازدید از اقوام خود نیز به شهر مشهد سفر می‌کند.
طبق تحقیقات صورت گرفته ۳۳ درصد هزینه کرد گردشگری بعد از اقامت در شهر مشهد در زمینهٔ خرید صرف می‌شود و با توجه به اینکه شهرداری بیشترین مجوزهای ایجاد مراکز خرید را در منطقه ثامن صادر کرده، در این راه مطالعات بازار صورت نگرفته است و این منجر به ایجاد مشکلاتی در آینده خواهد شد.
در حال حاضر مشکلات و معضلات زیادی ازجمله زوارکش‌ها، منازل شخصی و راهنمایان گردشگری غیرمجاز است که بر سر راه گردشگری شهر مشهد وجود دارد و در کنار این مهم منطقه ثامن که باید در بین مناطق شهر نمونه باشد، بالاترین میزان جرائم را به خود اختصاص داده است.
باوجود خیل عظیم مسافران عربی به این شهر اما هنوز نشانی از تابلوهای راهنمایی با زبان عربی در این شهر مشاهده نمی‌شود.
نگاه سنتی موجب شده تا بسیاری از کسبه جملاتی را برای ارتباط با مخاطبان عرب‌زبان فرا گیرند و در این راستا تربیت و به‌کارگیری مترجمان و یا راهنمایان گردشگری در مراکز اصلی به دست فراموشی سپرده شود.
در ایام تابستان و در پیک مسافر خودروهای بسیاری در مشهد برای حمل‌ونقل مسافران و زائران در تلاش هستند که هنوز ساماندهی نشدند و نمونه آن را در تابستان امسال می‌توان مشاهده کرد که غرق شدن یکی از همین خودروهای شخصی حامل مسافران عرب‌زبان در سیل منجر به جان باختن چند زائر خارجی شد.
آبشار اخلمد به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری پیرامون مشهد ازجمله مناطق است که گردشگران خارجی بسیاری برای دیدن آن حاضر به هزینه هستند اما متأسفانه به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم تمامی این علاقه‌مندان با خودروهای شخصی و بعضاً هزینه‌های گزاف و در شرایطی که در این مکان تفریحی باید به دنبال سرویس‌های بهداشتی در جست‌وجو باشند اوقات خود را سپری می‌کنند که مجموعه این نواقص خاطره خوبی برای برخی از آن‌ها بر جای نمی‌گذارد.
متولیان گردشگری
اگرچه متولی اصلی امور زائران در چارچوب قانون سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری است اما از این چارچوب که خارج شویم در حوزه گردشگری ۲۸ سازمان همچون بهداشت، اماکن، شهرداری، صنعت معدن و تجارت و ... ارتباط مستقیم دارند و در حال حاضر همه آن‌ها جمع شده و ستاد تسهیلات سفرهای استان را با متولی گری شخص استاندار و معاون استاندار در امور زائران تشکیل داده‌اند اما خروجی این‌همه دستگاه دولتی با آنچه در این توسعه زیر ساخت های این صنعت در مشهد دیده می‌شد تناسبی ندارد.
یکی از مشکلات موجود درر اه گردشگری زیارت در مشهد وجود نگاه بخشی در سیستم برنامه‌ریزی است که حل آن تنها با مدیریت جامع گردشگری امکان‌پذیر است و در کنار آن باید تفاوت دیدگاه‌ها نسبت به گردشگر زیارت در بین مسئولان رفع شود.
در این‌بین سازمان میراث فرهنگی به‌عنوان متولی اصلی در امر گردشگری، شهرداری به‌عنوان متولی خدمات و آستان قدس رضوی به‌عنوان متولی جاذبه اصلی گردشگری نسبت به گردشگر مذهبی دیدگاه متفاوتی دارند که این منجر به تداخل در انجام وظایف شده است.
بازاریابی سنتی
باگذشت سال‌ها هنوز شیوه‌های بازاریابی سنتی هستند و در این شهر تازه در حال گذر از شیوه‌های سنتی به جدید مدیریتی هستیم.
اینکه هتلدار و مراکز خرید به این نتیجه نرسیده‌اند که ۱۰ دستگاه اتوبوس بخرند و جابه‌جایی زائر را خودشان بر عهده داشته باشد و هنوز اتکای خود را گذاشته‌اند به رانندگان تاکسی و به آدم‌های اطراف پایانه که به‌صورت کاذب کار می‌کنند، نشانه‌های همان سنتی بودن است. نقش اطلاع‌رسانی و به‌ویژه فرهنگ‌سازی هنوز در این شهر کمرنگ است.
در مشهد که سالانه میلیون‌ها زائر و گردشگر دارد هنوز بازاریان به آن‌ها به چشم کالای یک‌بارمصرف نگاه می‌کنند، درحالی‌که باید این افراد در نگاه آن‌ها یک جریان دائم باشند.
هنوز درد زوار کش را در این کلانشهر داریم به‌گونه‌ای که این فرهنگ غلط ۵۰ را هنوز نتوانستیم درمان کنیم.
نگاهی با سایر کشورهای موفق می‌تواند برای ما راهگشا باشد به‌طور مثال کشور اسپانیا در استفاده از داده‌ها در صنعت گردشگری یک پیشگام و رهبر جهانی در مدیریت هوشمند مقصد شناخته می‌شود. پروژه‌های گردشگری هوشمند در اسپانیا با ایجاد یک پلتفرم به‌منظور تعیین تأثیر سیاست‌های گردشگری، فعالیت‌های تبلیغاتی، رویدادهای فرهنگی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و منابع برای کمک به ارتقای سطح گردشگری در شهر ها هستند.
این پلتفرم با جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها شامل مکان‌های بازدید شده توسط گردشگران، تعداد وسایل نقلیه و افراد، گردش مالی در بخش کسب‌وکار، مبدأ و مقصد مسافران، هزینه هتل و رستوران و در آخر میزان استفاده از فضای پارکینگ گزارش‌هایی از تأثیر صنعت گردشگری بر اقتصاد کشور را به کاربران ارائه می‌دهد اما متاسفانه جای همه این اطلاعات برای سرمایه گذاری که می خواهد در مشهد سرمایه گذاری کند خالی است!
شهر مشهد با ورود سالیانه میلیون‌ها زائر شهری ملی محسوب می‌شود بنابراین باید نگاه‌ها نسبت به این شهر ملی باشد و نباید نگاهمان در گردشگری تنها به اسکان مسافران ختم شود!
نظر شما