تهمینه غمخوار؛ بازار: در حالی که طی روزهای گذشته شاهد سیطره طالبان در افغانستان و حضور در ارگ ریاست جمهوری این کشور بوده ایم، یک روز پس از خروج آخرین نیروهای نظامی ایالات متحده از افغانستان و پایان جنگی ۲۰ ساله که با قدرت گرفتن مجدد طالبان همراه بود، اعضای این گروه روز سه شنبه با شلیک‌های هوایی به جشن پرداختند.
در همین راستا، ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی طالبان، در نشستی خبری در همان روز اعلام کرد که روز خروج نیروهای امریکایی روز و لحظه‌ای تاریخی است. وی همچنین گفت: ما به این لحظات افتخار میکنیم که توانستیم کشورمان را از دست یک قدرت بزرگ آزاد کنیم.
از طرفی در چند روز گذشته نیز برخی مقامات ارشد طالبان از جمله معاون سیاسی آنها به قندهار رفته و در رابطه با ساختار نظام آینده افغانستان با بزرگان این کشور در حال گفت وگو بوده اند. بر همین اساس و طبق اعلام منابع آگاه، طالبان قرار است تا روز جمعه اقدام به تشکیل دولت جدید نمایند در حالی که هنوز ترکیب آن مشخص نیست.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع تحولات افغانستان و تاثیر آن بر روابط این کشور با کشورهای همسایه از جمله ایران، خبرنگار بازار گفتگویی با «دکتر فضل الهادی وزین» یکی از مؤسسان مرکز مطالعات استراتژیک و منطقه ای و همچنین ریاست مرکز مطالعات و رسانه افغانستان ACSAM، ترتیب داده که در ادامه می خوانیم.
دکتر وزین عضویت تعدادی از نهادهای علمی، فکری، اجتماعی و سیاسی در سطح ملی و بین المللی را دارد که به برخی از آنها عبارتند از: درسطح ملی: عضو مجلس اداره مرکز فرهنگی اسلامی افغانستان، شورای مرکزی جمعیت اصلاح افغانستان، دارالانشای شورای صلح و نجات افغانستان، مجلس تنسیق علمای افغانستان، مجمع علمی علمای افغانستان و معاون مجمع حمایت از مساجد، مدارس، مکاتب و مقدسات اسلامی مردم افغانستان، عضو بورد علمی مرکز مطالعات استراتژیک و منطقوی در کابل، شورای موسسان دانشگاه سلام و عضو شورای علمی و بورد ماستری دانشگاه سلام. در سطح بین المللی: عضو اتحاد جهانی علمای مسلمان، عضو دارالانشای انجمن کوالالامپور برای فکر و تمدن Kual، عضو شورای استشاری عالی در انجمن بین المللی خانواده در استانبول، رئیس مرکز مطالعات و رسانه افغانستان (ACSAM)، نامزد معاونت اول ریاست جمهوری افغانستان از تیم انتخاباتی صلح و عدالت اسلامی به رهبری مهندس حکمتیار در انتخابات ریاست جمهوری 1398 هجری شمسی. دکتر وزین علاوه بر زبان های دری و پشتو به زبانهای عربی، انگلیسی و اردو تسلط تکلم و نگارش داشته و با زبان ترکی آشنایی دارد.
مشروح مصاحبه در زیر آمده است:
* از دیدگاه جنابعالی دلایل سقوط ولایتهای مختلف از طریق طالبان چه بود و چرا بر خلاف برخی پیش بینی ها با سرعت زیادی پیش رفت؟
به طور کلی در افغانستان حوادث همواره به گونه ای پیش می رفت که پیش بینی آن رویدادها برای بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان مسائل کشور، امکان پذیر بود، اما این بار، رویدادها با سرعت بالایی پیش رفت و اقدامات طالبان به گونه ای سریع اتفاق افتاد که پیش بینی حوادث واقعا غیر ممکن شد.
یکی از اسباب سقوط دولت پیشین یعنی حکومت اشرف غنی این بود که این حکومت وابسته به ایالات متحده و در میان ملت افغانستان فاقد ریشه و اساس بود، زیرا هر حکومتی که از پشتیبانی و حمایت مردم و ملت برخوردار نباشد، با کوچکترین ضربه ای سقوط می کند و این همان چیزی بود که برای دولت اشرف غنی رخ داد.
حکومت اشرف غنی در داخل منقسم و دارای بخشهایی بود و از طرفی تلاش می کرد که با تیم خود تمام قدرت را در دست داشته و دیگران را در داخل حکومت منزوی سازد
همچنین، دلیل دیگر سقوط بسیار سریع حکومت غنی، فقدان روحیه جنگی در میان ارتش بود که همه مسائل با اتکا به امریکا صورت می گرفت؛ به طوری که سربازان افغانستانی از خود سوال می کردند که برای چه هدفی می جنگند؟ آنها می جنگند در حالی که افغان، افغان را، برادر، برادر را و مسلمان، مسلمان را می کشد. همچنان ارتش افغانستان نیز از این روحیه برخوردار نبود و این توانایی را نداشت که به نفع حکومتی بجنگد که اهل فساد است. بنابراین عدم برخورداری از مورال و روحیه جنگی یکی از دلایل بنیادی و مهم سقوط حکومت گذشته بود.
علاوه بر آن، انقسام دولت و اختلافات میان دو جناح اشرف غنی و دکتر عبدالله عبدالله، نیز یکی از موارد سریع شکست حکومت به شمار می رفت؛ زیرا حکومت اشرف غنی در داخل منقسم و دارای جناحهای متخاصمی بود و از طرفی تلاش می کرد که با تیم خود تمام قدرت را در دست داشته و دیگران را در داخل حکومت منزوی سازد. از طرف دیگر، فضای قابل اعتمادی در داخل وجود نداشت و همین امر موجب شد تا حکومت غنی در ایجاد یک اجماع سیاسی و وحدت میان احزاب مختلف ناکام ماند.
حکومت اشرف غنی به دلیل آن که فاقد پشتیبانی مردم و بریده از ملت و وابسته به استعمار و بیگانگان بود، سرنگون شد
همچنین، وضعیت ناگوار اقتصادی و معیشتی در افغانستان نیز یکی از دلایل سقوط سریع حکومت پیشین به شمار می رود. لذا، این عوامل همگی در کنار هم منجر به سرنگونی دولت غنی و فروپاشی تمام آنچه وابسته به این حکومت بود شد. به طور کلی، دیدگاه من این است که هر حکومتی که اساس و حمایت مردمی را به همراه نداشته باشد، محکوم به زوال است.
لذا، حکومت اشرف غنی به دلیل آن که فاقد پشتیبانی مردم و بریده از ملت و وابسته به استعمار و بیگانگان بود، سرنگون شد. همچنین، حتی در هر دو انتخابات تقلبی سیستماتیک و گسترده رخ داد که در آن قانون اساسی افغانستان و همچنان قوانین کشور نقض گردید.
* «عبدالله عبدالله» به همراه «حامد کرزی» و «گلبدین حکمتیار» شورایی را تشکیل داده اند. این شورا چه ماموریتی خواهد داشت؟
این شورا یک شورای موقت بود که تنها در روز سقوط حکومت اشرف غنی و فرار وی شکل گرفت. هدف تشکیل این شورا در آن زمان این بود که پیامی حاکی از اطمینان و آرامش برای مردم ارسال شود.
در اصل به دلیل آنکه شهر کابل در آن زمان فاقد نیروهای امنیتی بود، از طرفی نیروهای طالبان وارد کابل نشده بودند و نیز نیروهای دولتی پا به فرار گذاشته بودند، به همین منظور این شورا برای هماهنگ ساختن یک سری شخصیت شکل گرفت و هدف بیشتری نداشت.
* طالبان از تشکیل دولتی فراگیر صحبت می کند. بر اساس برخی اخبار نام عبدالله عبدالله و حامد کرزای و حکمتیار نیز در ائتلاف آینده وجود دارد. آیا صحبتی در این خصوص از سوی طالبان ارائه شده است؟
بله طالبان تاکید می کنند که حکومتی فراگیر و همه شمول تشکیل خواهند داد. طبعا همانگونه که رهبران طالبان اعلام کرده اند، معنای فراگیر بودن این نیست که شخصیتهای مشهور سیاسی و کسانی که در حکومتهای گذشته وظایف و پستهای بالا و مناسبی داشته اند، در حکومت جدید جای دارند.
از نظر طالبان و تاکیدات سران آنها، این حکومت همه شمول شامل اکناف و اصناف متنوع جامعه و مردم افغانستان اعم از اقوام مختلف و ولایات گوناگون خواهد بود. طالبان اعلام کرده اند که در کابینه حکومت جدیدی که احتمالا امروز یا فردا اعلام خواهد شد، افرادی که در حکومتهای گذشته فعالیت داشته اند حضور و شرکت ندارند.
* یکی از مسائل مهم در روابط ایران، هند و افغانستان موضوع بندر چابهار است. با توجه به تنش طالبان با هند آیا دولت آینده افغانستان اجازه ترانزیت کالا از هند به بندر چابهار و به آسیای میانه را خواهد داد؟
در یکی از سخنان و صحبتهای گروه طالبان اعلام شده که بندر چابهار که یک بندر مهم ترانزیتی و تجاری است، همچنان به کار خود ادامه خواهد داد و افغانستان از این بندر استفاده کرده و بهره مند خواهد شد. آنها همچنین اعلام کرده اند که قصد دارند تا روابط حسنه ای با کشورهای همسایه و همچنین هند برقرار سازند.
اگر قرار باشد تا صفحه جدیدی در روابط بین المللی این گروه و هند گشوده شود، من معتقدم که روابط طالبان و هند ادامه خواهد یافت چرا که میان دو کشور روابط تاریخی با قدمتی زیاد برقرار بوده است
در حقیقت رهبران طالبان درصددند که پیام های نرمی را به جهانیان ارسال نمایند و اطمینان دهند که حکومت جدید همه شمول در افغانستان با هیچ کشوری در هر جهت و سیاستی وارد تنش نخواهد شد .
بنابراین، با وجود ملاحظات و تنشهایی که در گذشته میان طالبان و هند وجود داشته است، اگر قرار باشد تا صفحه جدیدی در روابط بین المللی این گروه و هند گشوده شود، من معتقدم که روابط طالبان و هند ادامه خواهد یافت چرا که میان دو کشور روابط تاریخی با قدمتی زیاد برقرار بوده است. لذا روابط حسنه میان افغانستان و همسایگان هم به نفع کشور و هم کل منطقه است.
* پیش بینی جنابعالی از روابط تجاری و اقتصادی دولت آینده افغانستان با ایران چیست؟
جمهوری اسلامی ایران و افغانستان دو کشور همسایه و برادر هستند که منافع هر دو ایجاب می کند دارای روابط حسنه باشند. همچنین همواره روابط بسیار مستحکم دینی، زبانی، فرهنگی و تاریخی میان دو کشور برقرار بوده است. ایران میزبان تعداد زیادی از مهاجرین افغان است و همواره در کنار مردم افغانستان ایستاده است. بنابراین داشتن روابطی خوب و قوی با هر حکومتی که در کابل و تهران برقرار شود، حائز اهمیت و اساسی است. علاوه بر آن، نه تنها روابط اقتصادی مطلوب بلکه روابط خوب سیاسی، اجتماعی و فرهنگی باید میان دو کشور وجود داشته باشد.
دکتر وزین: مناسبات میان ایران و افغانستان باید بیش از پیش مستحکم گردد و من گمان می کنم که حرکت طالبان ایجاد یک رابطه خوب و نزدیک با جمهوری اسلامی باشد و اوضاع به گونه ای پیش رود که مناسبات و روابط تجاری و اقتصادی پیشرفت بیشتری خواهد یافت
لذا، اگر افغانستانی پر امن و با ثبات در شرق ایران و همچنین ایرانی امن و قابل اطمینان در غرب افغانستان وجود داشته و روابط این دو همسایه نیک و حسنه باشد که در شرایط کنونی نیز چنین رابطه ای برقرار است، دو کشور منتفع می گردند.
بنابراین، مناسبات میان ایران و افغانستان باید بیش از پیش مستحکم گردد و من گمان می کنم که حرکت طالبان ایجاد یک رابطه خوب و نزدیک با جمهوری اسلامی باشد و اوضاع به گونه ای پیش رود که مناسبات و روابط تجاری و اقتصادی پیشرفت بیشتری خواهد یافت.
* در خصوص حق آبه هیرمند به ایران، موضع طالبان چیست و بر چه اساسی عمل خواهد کرد؟
در مورد حقابه هیرمند باید بگویم که در گذشته های دور و زمان شاه ایران محمد رضا پهلوی، یک معاهده و توافقی میان دو کشور منعقد شده بود. این معاهده همچنان پابرجا است و دو کشور را تعهد خود را مبنی بر التزام نشان داده اند.
اگر قرار باشد تا تغییراتی در حقابه آب ایران و حق هر دو کشور در بهره مندی از آب هیرمند ایجاد شود، این موضوع به تصمیم دو کشور در آینده و پس از تشکیل دولت فراگیر و معرفی کابینه جدید بستگی دارد که به مذاکره و مناقشه گذاشته شود
اما، اگر قرار باشد تا تغییراتی در حقابه آب ایران و حق هر دو کشور در بهره مندی از آب هیرمند ایجاد شود، این موضوع به تصمیم دو کشور در آینده و پس از تشکیل دولت فراگیر و معرفی کابینه جدید بستگی دارد که به مذاکره و مناقشه گذاشته شود. به طور کلی بحث اصلی این است که حق هر دو کشور برای بهره مندی از هیرمند محفوظ بماند و عدالت، موازین، حقوق و ارزشهای بین المللی به گونه ای دقیق و درست رعایت شود.
* طالبان وعده هایی به ایران در خصوص ناامن نشدن مرزهای ایران داده است. آیا وقتی طالبان موقعیت خود را در افغانستان تثبیت کرد هم بر وعهده های خود پایبند خواهد ماند؟
من گمان میکنم که پیامهای طالبان که به داخل و خارج از جامعه افغانستان در حال ارسال هستند، بر تحکیم روابط دوستانه میان کشورها تاکید می کند. یقینا در عصری که زندگی میکنیم یعنی عصر جهانی شدن و پیشبرد روابط بین المللی، بهبود روابط میان کشورها با اتکا به احترام متقابل و عدم مداخله در امور یکدیگر، امری بسیار مهم است.
بنابراین اینکه طالبان اعلام کرده اند که اجازه نخواهند داد که کسی از سرزمین افغانستان دیگران را هدف قرار دهد، این مسئله یک آغازی بسیار خوب است که بر همین اساس، گمان من است که حکومت آینده افغانستان برای ایجاد روابط مطلوب و دوستانه با همسایگان بالاخص ایران تلاش خواهد کرد و اجازه نخواهد داد که از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر اقدامی صورت گیرد. لذا، طالبان بر وعده های خود پایبند خواهند بود و مرزهای ایران ناامن نخواهد شد.
اعتقاد من این است که با پایان جنگ در افغانستان، فرصت خوبی برای این کشور در جهت رفتن به سوی ثبات و استقرار سیاسی فراهم شده است. اگر رهبری حرکت طالبان با حکمت و دوراندیشی به واقعیتهای داخلی و خارجی توجه کند، به آنچه وعده داده عمل نماید و همچنین رهبران و فعالان سیاسی افغانستان با وجود اختلافات سیاسی و تفاوت دیدگاهها، با توجه به حقایق جدید با حرکت طالبان همکاری نمایند و علاوه بر آن کشورهای همسایه افغانستان و جامعه جهانی در کل افغانستان را برای نجات از بحران و رفتن به طرف استقرار کمک نماید، می توان امیدوار بود که افغانستان به عضو مفید جامعه بین المللی در جهت ایجاد امنیت و ثبات برای خود، منطقه و جهان نقش مثبتی ایفا نماید. لذا جامعه جهانی نیز باید این فرصت را برای طالبان و حکومت جدید فراهم سازد.
* نظر شما به عنوان ریاست مرکز مطالعات و رسانه ای افغانستان، در خصوص بازتاب اخبار مربوط به تحولات افغانستان و شرایط حاکم از سوی ایران چقدر است؟
پیام و خواست من از حکومت جمهوری اسلامی و ملت برادر ایران این است که برای استقرار افغانستان جدید و ایجاد صلح و ثبات و امنیت، در شرایط حساس و مرحله ای که افغانستان در حال گذر از آن است و وارد تاریخ جدیدی می شود، دست به دست این کشور داده و همکاری خود را در این فرصتی که در افغانستان مساعد شده و جنگ پایان یافته است در جهت حمایت از حکومت جدید و ملت این کشور ادامه دهد.
وجود یک افغانستان باثبات و عضو فعال جامعه جهانی، نه تنها برای افغانستان مفید است بلکه برای کشورهای منطقه نیز سودآور است. به طور کلی بازتاب خوبی اخبار مربوط به تحولات افغانستان و شرایط حاکم از سوی رسانه های ایران قابل مشاهده است.
نظر شما