گروه راه و مسکن؛ بازار: امروز تمامی ساختارها و زیرساخت های مهم و حیاتی جوامع بشری از قبیل ارتباطات حمل و نقل و تجارت و بازرگانی انرژی نظام پولی و بانکی و نظام سلامت وابستگی جدی به فضای سایبری دارند و این فضا نیز طی دو دهه اخیر به صورت فزاینده‌ای تحت تأثیر تحت حملات و تهدیدات تهدیدات سایبری بوده است.
در این میان صنعت حمل و نقل هوایی با هدف ارتقاء ایمنی کارایی و بهره‌وری به صورت اجتناب ناپذیر به فناوری‌های نوین وابسته به رایانه‌ها تجهیز و به فضای سایبری وابسته است.
ارتباطات پیچیده درون سیستمی این فناوری‌ها در صنعت هوانوردی موجب ظهور و بروز تهدیدات و مخاطرات جدی شده و بهره برداری از سامانه های متعدد در زیر بخش های متنوع ناوبری هوایی و سامانه‌های کنترل داخل پرواز سیستم های ارتباطی و مخابراتی، خدمات فرودگاهی و رزرو رزرواسیون، سامانه های اطلاعات پرواز، سامانه‌های نظارت امنیتی و ساختارهای بازرسی در عملیات روزمره آسیب‌پذیری این صنعت را به شدت بالا برده است.
توجه به ضرورت محافظت از داده های حساس و طبقه بندی شده در صنعت هوانوردی و همچنین زیرساخت‌های حیاتی این سند و در راستای مقابله با هرگونه اقدامات خرابکارانه یا مداخلات غیر قانونی در امور هوانوردی و به منظور جلوگیری از وقوع مخاطرات ایمنی و امنیتی احتمالی علیه پروازها و مسافران ایکائو موضوع امنیت سایبری هوانوردی را در قالب اسناد متعددی مورد توجه قرارداده و کشورهای عضو را به تدوین و پیاده سازی استراتژی های ملی امنیت سایبری در هوانوردی ملزم کرده است.
با توجه به تخصصی بودن مقوله فناوری اطلاعات به صورت عام و پیچیدگی موضوعات امنیت سایبری به صورت خاص و با در نظر گرفتن احتمال عدم اشراف مدیران عالی صنعت به جزئیات امنیت سایبری ممکن است به دلیل تفاوت رویکردهای سطح راهبردی و عملیات برآورد هزینه های لازم جهت تامین ارتقای امنیت سایبری و بسیاری از موضوعات دیگر به چالش شایعه مدیریت کلان و میانی دستگاه تبدیل شوند، لذا مدیران ارشد به منظور اجتناب از ورود به موضوعات تاکتیکی و فناورانه می بایست از مدیر مجموعه خود بخواهند به موارد مشروحه ذیل توجه کنند.
صنعت هوانوردی به صورت مستمر آماده تهدیدات رو به افزایش سایبری است این تهدیدات با اهداف خرابکارانه ایجاد وقفه و اخلال در کسب و کار صنعت سرقت داده ها برای مقاصد سیاسی بازرگانی و یا با انگیزه های دیگری صورت می گیرد.
با در نظر گرفتن تنوع و تعدد سرعت انتشار و ابعادی که تهدیدات یاد شده می تواند بر عملکرد صنعت داشته باشد ضروری است تدوین و پیاده‌سازی راهبردهای ملی یکپارچه در سطح صنعت در دستور کار شورای عالی هواپیمایی و سازمان هواپیمایی کشوری قرار گیرد.
چشم انداز صنعت هوانوردی در حوزه امنیت سایبری باید با تاکید بر محورهایی نظیر پایداری و تاب آوری صنعت هوانوردی کشور در مقابل تهدیدات و حملات سایبری ارتقاء ایمنی امنیت و بهره‌وری با تاکید بر استفاده از فناوری های نوین با قابلیت اعتماد ملی و اعتبار جهانی تعریف و تدوین شود.
بر این اساس ذینفعان و زیربخش‌های صنعت حمل و نقل هوایی ضمن التزام کامل به مقوله های ایمنی امنیت کارایی و توسعه مستمر سند نسبت به اتخاذ اقدامات لازم جهت مقابله با تهدیدات سایبری بر مبنای یک رویکرد مبتنی بر آنالیز و تحلیل سیستم خاطرات سایبری باید اهتمام دشاته باشند.
راهبردهای ملی امنیت سایبری صنعت هوانوردی ایران می باید در تطابق با اهداف ملی و بین المللی صنعت در قالب ۷ محور ذیل تدوین شود.
۱- استفاده از ظرفیت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی
۲ - حکمرانی و مسئولیت پذیری در سطح ملی
۳ - تدوین و ابلاغ قوانین و مقررات کارآمد و بازدارنده
۴ - تبیین جایگاه امنیت سایبری در برنامه های ملی ایمنی و امنیت هوانوردی کشور
۵ - به اشتراک گذاری داده ها و اطلاعات مرتبط با تهدیدات و حملات سایبری
۶ - مدیریت رویدادها و بحران‌های ناشی از تهدیدات و حملات سایبری و بهره گیری از طرح های اضطراری
۷ - توانمندی آموزش و فرهنگ سازی در حوزه امنیت سایبری.
همکاری برای استفاده از ظرفیت های منطقه ای و بین المللی هر دو مقوله صنعت هوانوردی و امنیت سایبری از ویژگی فرامرزی برخوردارند و توجه به چالش‌های دارای ابعاد فرامرزی مستلزم توجه به اهتمام و همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی است.
بنابراین از طریق همکاری های بین المللی و منطقه ای می توان امنیت سایبری را به نحوی ارتقا داد که منجر به ارتقای سطح ایمنی و امنیت در صنعت هوانوردی گردد.
مهمترین عامل برای تشویق کشورها در راستای همکاری در مقوله ارتقای امنیت سایبری در صنعت هوانوردی ارتباط تنگاتنگ سامانه‌ها و وابستگی کشورهای همسایه به استمرار ارائه خدماتی من حفظ ارتباط قابل اعتماد و تبادل بهنگام و مستمر داده های پروازی و ترافیک هوایی در واحدهای مراقبت پرواز استفاده از آسمان یکدیگر برای انجام پروازهای عبوری و همچنین بهره‌مندی گسترده اتباع کشور از ناوگان شرکت های هواپیمایی یا زیرساخت‌های فرودگاهی در سفرهای بین المللی است.
اتخاذ راهبردها، به کارگیری فناوری ها و روشهای موردنیاز جهت ارتقای امنیت سایبری می بایست علاوه بر سطح ملی در عرصه‌های منطقه‌ای و جهانی نیز هماهنگ در اولویت همکاری ها قرار گیرد.
در حال حاضر علاوه بر ضرورت توجه به توافقات دوجانبه با همسایگان عرضه مناسب و قابل اطمینان برای هماهنگی اقدامات امنیت سایبری در راستای دستیابی به سطح قابل قبول تاب آوری و مقوله با تهدیدات و مقابله با تهدیدات دفتر منطقه ایکائو در خاورمیانه است.
بنابراین جمهوری اسلامی ایران با جلب نظر دفتر منطقه‌ای خاورمیانه و در سطح بالاتر رایزنی فعال با اعضای شورای ایکائو نسبت حساسیت موضوع و ضرورت اتخاذ تصمیمات عادل و هماهنگ فی‌مابین کشورهای منطقه ضمن تاکید بر جایگاه راهبردی ایران در منطقه پرترافیک خاورمیانه و غرب آسیا احتمال توقف یا ایجاد اختلال در ارائه خدمات ناوبری هوایی و فرودگاهی وجود دارد.
منطقه متاثر از تهدیدات سایبری علیه زیرساخت‌های هر یک از کشورهای عضو هرگونه تهدید سایبری علیه صنعت هوانوردی ایران را واجد آثار طبیعی سلبی جدی علیه ناوبری هوایی منطقه ای خواهد بود و پیشنهاد ما این است که با ایجاد یک کارگروه تخصصی جهت بررسی راهبردهای منطقه‌ای و اقدامات هماهنگ ضمن کاهش هزینه های صنعت هوانوردی ایران در زمینه ارتقای امنیت سایبری موجبات بهره‌مندی از تجارب منطقه‌ای و حمایت بین‌المللی از امنیت زیرساخت‌های هوانوردی ایران به عنوان بخشی از برنامه های ناوبری هوایی منطقه فراهم شود.
سازمان هواپیمایی کشوری در این راستا می بایست ضمن پایبندی و تاکید بر ضرورت استفاده از فناوری های رایانه محور و توسعه روند هوشمند سازی صنعت هوانوردی در راستای ارتقای ایمنی امنیت و بهره‌وری حمل و نقل هوایی کشور با همکاری نهادهای کشوری متولی امنیت سایبری نسبت به تدوین و تبیین ساختار جامعه حکمرانی و فرایندهای مدیریتی باید برای امنیت سایبری اقدامات لازم را انجام دهد.
در این راستا سازمان هواپیمایی کشوری باید از هر یک از این‌ها بخواهد تا در خصوص عملکرد و علل ناکامی های احتمالی در مقابله با تهدیدات سایبری پاسخگو باشند و در این راستا طراحی و پیاده سازی ساختار ارتباطی میان نهادهای کشوری مسئول امنیت سایبری و زیر بخش های صنعت هوانوردی کشور از اهمیت بسزایی برخوردار است که باید به طور جدی در دستور کار قرار گیرد.
بر اساس استانداردهای تعیین شده ایکائو و در غالب ضمائم انکس، ۱۶، ۱۱، ۱۳، ۱۴ و ۱۹ پیمان شیکاگو هر یک از کشورهای عضو پیمان موظفند برنامه‌های ملی ایمنی هوانوردی خود را با هدف تامین و تضمین سطح قابل قبولی از ایمنی در صنعت هوانوردی تدوین و اجرایی نمایند.
همچنین در حوزه امنیت کشورهای عضو این پیمان به موجب استاندارد های مندرج در ضمیمه انکس ۱۷ پیمان شیکاگو به منظور پیشگیری از مداخلات غیرمجاز در امور هواپیمایی از جمله هواپیما ربایی و گروگانگیری داخل هواپیما و مبادله داده های گمراه کننده با هدف اخلال در امنیت هواپیمایی ملزم هستند برنامه دیگری تحت عنوان برنامه ملی امنیت هواپیمایی کشوری را تهیه و به ذینفعان و زیربخش‌های صنعت برای اجرا ابلاغ نمایند.
در این راستا با در نظر گرفتن تاثیر مستقیم موضوعات امنیت سایبری در مقوله های ایمنی و امنیت هوانوردی از یک طرف و ضرورت اتخاذ یک رویکرد مبتنی بر محاسبه و آنالیز ریسک از طرف دیگر اعمال راهبردها و سیاست‌های ناظر بر امنیت سایبری در دو برنامه ملی یاد شده و همچنین نظام بازرسی ها و ممیزی های ایمنی و امنیتی سازمان هواپیمایی کشوری از زیر بخش‌های مختلف صنعت غیر قابل چشم پوشی است.
صنعت حمل و نقل هوایی یک سیستم یکپارچه و به هم پیوسته است که از زیر بخش ها و زیر سیستم های متعددی تشکیل شده است هر گونه حمله سایبری به زیر سیستم ها و زیربخش‌های این صنعت می‌تواند آثار سلبی بر کل سیستم و مرکز تصاعد زیر بخش‌ها داشته باشد به همین منظور تعریف یک مکانیزم مطمئن تبادل و به اشتراک گذاری داده ها و اطلاعات موجب شناسایی به موقع مخاطرات و مقابله متناسب با این رویدادها و تهدیدها در سایر زیربخش‌های این سیستم حساس و پیچیده می شود.
منابع انسانی کارآمد یکی از عوامل مهم در ارتقای امنیت سایبری است و در اختیار داشتن پرسنل مسلط به دو مقوله هوانوردی و امنیت سایبری از مهمترین گام های صنعت جهت مقابله با تهدیدات سایبری و افزایش سطح تاب آوری در زمان مواجهه با حملات یاد شده است.
برنامه‌ریزی برای توانمندسازی نسل آتی متخصصان صنعت هوانوردی از طریق آموزشهای تخصصی مرتبط با امنیت سایبری و دوره های آکادمیک تربیت پرسنل کنترل ترافیک هوایی مهندسان تعمیر و نگهداری هواپیما خلبانان و سایر بخش های عملیاتی و ستادی زیربخش‌های صنعت از مهمترین راهبرد هایی است که می بایست مورد توجه سازمان هواپیمایی کشوری موسسات و مراکز آموزشی و ذینفعان متعدد صنعت حمل و نقل هوایی کشور قرار گیرد
محمد سعید شرفی کارشناس صنعت حمل ونقل هوایی کشور
نظر شما