ریحانه شهبازی؛ بازار: ظرفیت گیاهان دارویی در زمینه ارزآوری و ایجاد اشتغال به ویژه در شهرستان‌ها بر کسی پوشیده نیست و پیامدهای توسعه و گسترش کشت آن می‌تواند یکی از نیاز به اشتغال مردم شهرستانهای فاقد مشاغل صنعتی و اداری را تا حدود زیادی رفع کند اما بهره‌برداری صحیح از این ظرفیت نیاز به حمایت و همت مسئولان دارد که علاوه بر جذب سرمایه‌گذار و معرفی پتانسیل‌های پنهان گیاهان دارویی در ارزآوری، شرایط توسعه و یا کشت جایگزین را برای تولیدکنندگان فراهم کنند.
از سویی دیگر موضوع برندسازی یکی از اصلی‌ترین گلایه‌های کارآفرینان و تولیدکنندگان است که در این راستا فعالان صادرات با شناخت ظرفیت این محصولات قطعا برای این مشکل نیز چاره‌اندیشی می‌کنند؛ صنعت تولید و کشت گیاهان دارویی امروزه توانسته با ایجاد اشتغال گوشه‌ای از چرخ اقتصاد را بچرخاند و با توجه به تنوع گونه‌های گیاهان دارویی در صنعت پزشکی و دارویی نیز مثمر ثمر بوده است.
استفاده بهینه از ظرفیت موجود
فریبا جزی، کارآفرین جوان دهه شصتی است که درمنطقه فریدونشهر با توجه به ظرفیت این شهرستان اقدام به راه اندازی کارگاهی برای خشک کردن گیاهان دارویی کرده است.
وی از ظرفیت پنهان این منطقه به خبرنگار بازار می‌گوید: بارها دیدم که مردم این منطقه گیاهان را بر روی پشت بام خود خشک می‌کنند که اغلب به دلیل نحوه نادرست خشک کردن فاسد و یا خراب می‌شدند از این رو با وام کارآفرینی کارگاهی را برای خشک کردن مکانیزه گیاهان راه‌اندازی و توانستم حدود ۵ نفر را بیمه کنم.
وی ادامه می‌دهد: علاوه بر آن برای حدود ۱۰۰ نفر نیز به صورت غیر مستقیم اشتغال ایجاد کردم که اکثر این افراد شاغل را خانم‌های خانه دار و سرپرست خانوار تشکیل می‌دهد و در فرایند خشک و خرد کردن کمک می‌کنند.
این کارآفرین جوان با بیان اینکه کرفس کوهی با وجودی که گیاه خاص این منطقه است کمیاب شده و برای ماندگاری بیشتر این گیاه علاوه بر گسترش کاشت، نیاز به خشک شدن توسط دستگاه‌های مکانیزه دارد، تاکید می کند: البته این گیاه را تنها مختص به این منطقه نمی‌دانیم و از سایر شهرستان‌ها این گیاه خریداری می‌شود چراکه در نهایت می توانیم تنها ۵۰ تن کرفس در این منطقه برداشت کنیم.
کمبود سرمایه و بازار تبدیل سریع به نقدینگی
جزی اکنون اصلی‌ترین چالش پیشرو کارآفرینان این منطقه را فقدان بازاریابی و سرمایه در گردش عنوان می‌کند و می‌گوید: پس از بسته بندی محصولات، بستر و بازاری برای فروش و تبدیل به نقدینگی سریع وجود ندارد. هرچند شهرداری قول مساعدت داده که در بازارهای کوثر این محصولات عرضه شود اما تاکنون اقدامی صورت نگرفته است و عملا سرمایه درگردش مانیز کم است.
این کار آفرین جوان فصلی بودن فعالیت در این منطقه را از دیگر مشکلات می‌داند و می‌گوید: تنها در فصول خاصی این محصولات کشت و برداشت می‌شوند و سرمایه‌ای برای خرید مجدد و نگهداری آنها نداریم.
محصولات و حبوبات دیمی بسیاری در فریدونشهر وجود دارد که حتی زمستان هم قابل کشت و برداشت است اما مجوزهای آن در مسیر تهران باقی مانده است و حتی در مسیر توسعه و گسترش گیاهان دارویی نیز بسیاری از مجوزها در مسیر بروکراسی ادارات باقی می مانند
محصولات باکیفیت و خریدار کمتر
وی از بازار دلالی نیز گله دارد چراکه آنها با خرید این محصولات به صورت خام و به قیمت تولیدی سوء استفاده می‌کنند و همین محصولات را با قیمت بالاتر و به صورت خرده فروشی در بازار عرضه و یا صادر می‌کنند که در این میان تنها تولیدکننده ضرر می‌بیند و در این ارتباط می افزاید: از طرفی هم به دلیل قیمت کم محصولات بی‌کیفیت مشتری و خریدار بیشتر سمت آنها می‌رود و اصلا سلامت برایشان مهم نیست. محصولات این منطقه و این کارگاه از سلامت کافی برخوردار است اما متاسفانه ارزش آن را پایین و به قیمت مناسب نمی‌خرند.
جزی می‌گوید که محصولات و حبوبات دیمی بسیاری در این منطقه وجود دارد که حتی زمستان هم قابل کشت و برداشت است اما مجوزهای آن در مسیر تهران باقی مانده‌است و حتی در مسیر توسعه و گسترش گیاهان دارویی نیز بسیاری از مجوزها سرنوشتی این چنین دارند که تنها در مسیر بروکراسی ادارات باقی بمانند.
گیاهان دارویی رو به انقراض و وعده‌هایی بی‌سرانجام
گیاهان دارویی در منطقه فریدونشهردر حال انقراض هستند و منابع طبیعی قول همکاری و همراهی را برای جلوگیری از این اتفاق داده‌است اما تاکنون اقداماتی صورت نگرفته است.
به گفته مردم منطقه قول‌هایی از سوی مسئولان برای در اختیار قرار دادن بذر گیاهان دارویی انجام شد اما با وجود اینکه زمین‌های بایر برای کشت گیاهان وجود دارد همچنان اقدامی در این راستا و استفاده از این زمین‌ها در دستورکار قرار نگرفته است.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری فریدونشهر در این راستا به خبرنگار بازار می‌گوید: در حوزه توسعه کشت کرفس کوهی در سال‌های گذشته اقداماتی انجام شده که برای مثال سالی ۲۰۰ الی ۳۰۰ هکتار توسعه کشتگاه‌های طبیعی را داشتیم. در رویشگاه‌هایی که وجود دارد، اراضی که مستعد کشت است و ضعیف شده به تدریج بهره برداری‌ها صورت گرفته و با هزینه دولت صفر تا ۱۰۰ کشت را انجام داده‌ایم.
زمین در اختیار هر شخصی قرار نمی‌دهیم
امین حافظی با اشاره به اینکه زمین در اختیار قراردادن تابع شرایط و قوانینی است که به هر شخصی تعلق نمی‌گیرد، تصریح می‌کند: زمین بایری در فریدونشهر وجود ندارد، غیر از زمین‌های اراضی کشاورزی که به خاطر نبود آب کشت نکردند که اغلب کاربری آنجا مرتع و تولید علوفه برای دام است.
بسیاری از اراضی کشاورزی بلا استفاده هستند و با توجه به کمبود آب می‌توان گونه‌هایی را در این مناطق کشت کرد که از نظر اقتصادی به صرفه تر بوده و آب کمتری نیاز دارند
وی در خصوص دادن بذر می‌گوید: بذر برای کشت و اراضی است نه مرتعی و زراعی‌سازی گونه‌های در خطر، بنابراین بذر را در اختیار بهره‌بردار به صورت رایگان و البته امانت قرار می‌دهیم؛ منابع طبیعی در راستای تولید تا حدودی می‌تواند گسترش و توسعه یابد زیرا باید بر اساس توان اکولوژی منطقه بهره برداری انجام شود و بیش از حد از بین می‌رود و برای نسل آینده چیزی باقی نمی‌ماند.
جایگزینی کشت در اراضی مستعد
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری فریدونشهر با پیشنهاد جایگزینی کشت در اراضی مستعد معتقد است که بسیاری از اراضی کشاورزی بلا استفاده هستند و با توجه به کمبود آب می‌توان گونه‌هایی را کشت کرد که از نظر اقتصادی به صرفه و آب کمتری نیاز دارند، می گوید: البته باید با همکاری و مشاوره مرکز تحقیقات کشاورزی این کار انجام گیرد و به غیر از گونه‌های بومی گونه‌های گیاه دیگری را برای بهر برداری کشاورزی بالا ببرند.
فرماندار شهرستان فریدونشهر در گفت‌وگو با خبرنگار بازار با اشاره به اینکه شهرستان فریدونشهر ظرفیت بسیار بالایی در حوزه گیاهان دارویی دارد، می‌گوید: علت آن به میزان آب این منطقه و بارش باران بر می‌گردد که بعد از شهرستان سمیرم بالاترین میزان بارش باران را دارد. همچنین فریدونشهر بلندترین شهرستان ایران است و تابش خورشید و اشعه فرابنش باعث رشدگیاهان دارویی این منطقه می‌شود و اختلاف دمای شب و روز هم کیفیت اسانس گیاهان را مضاعف می‌کند.
خلاء برندسازی در بازارگیاهان دارویی
رضا صفری خلاء برندسازی را در بازار گیاهان دارویی یکی از مشکلات عنوان می‌کند و می‌گوید: در حال حاضر محصولات این منطقه را به صورت خام خریداری می‌کنند و در شهرستان و مکان‌های دیگر می برند و آنجا به اسم خودشان برندسازی می‌کنند. هرچند در واحدهای کوچک برندسازی انجام می‌شود اما این امر نیاز به سرمایه‌گذار دارد.
وی تصریح می‌کند: از سویی دیگر باید تولید به حدی باشد که بتوانیم به واحد برسانیم و بالای ۵۰۰ هکتار تولید صورت گیرد تا برای سرمایه گذار مقرون به صرفه باشد. این منطقه دارای حدود ۲۵۰ هکتار کشت گیاهان دارویی با انواع و اقسام مختلف گونه‌های گیاهی مانند کرفس کوهی، نعناع فلفلی، موسیر، استوخودوس، آویشن، زرشک و... است.
گیاهان دارویی ارگانیک در این منطقه بازار خوبی داشته و نزدیک ۵ واحد تولید عرقیجات و دو واحد بسته بندی داریم که متاسفانه برند ندارند اما همین محصولات بدون برند در این سال‌ها به روسیه صادر شده است
صادرات محصولات به روسیه
فرماندار شهرستان فریدونشهر از اقدامات انجام گرفته نیز سخن می‌گوید: به غیر از کرونا، آموزش برای کشاورزان این منطقه برنامه‌ریزی شده و در اختیار قرار دادن بذر موسیر و نشاء نیز در دستور کار قرار گرفته است؛ همچنین نزدیک به ۴۰۰ میلیون ریال تسهیلات بانکی به کشاورزان و کارآفرینان در این زمینه پرداخت شده است.
وی ادامه می‌دهد: گیاهان دارویی ارگانیک در این منطقه بازار خوبی داشته و نزدیک ۵ واحد تولید عرقیجات و دو واحد بسته بندی داریم که متاسفانه برند ندارند اما محصولات بدون برند در این سال‌ها به روسیه صادر شده استچراکه خواهان دارد.
افزایش مراجعه کنندگان اخذ تسهیلات، آموزش و مشاوره
صفری با بیان اینکه در سند آمایش شهرستان نیز توسعه کشاورزی، دامپروری، کشت گیاهان دارویی در نظر گرفته شده است، می‌گوید: بر اساس گزارش‌ها، تعداد مراجعه کننده برای اخذ تسهیلات و دریافت حمایت افزایش پیدا کرده است و به تبع آن حوزه مشاوره و آموزش در کشاورزی فعال شده است. به نوعی این واقعیت برای جامعه جا افتاده که گیاهان دارویی ظرفیت بالایی در اقتصاد و ارزآوری دارد.
وی معتقد است که بزرگ‌ترین آسیب واحدهای بسته بندی فعالیت بدون برند است که رفع این مشکل در دستور کار فرمانداری قرار گرفته تا سرمایه‌دار در این حوزه جذب و آنچه شایسته تولید این منطقه است را به نقطه مطلوب بازار برسانیم.
فعالان اقتصادی بسیاری در کویر با مهار سیلاب توانسته‌اند با آب اندک گیاهان دارویی را پرورش دهند؛ بنابراین ما نقش خودمان را حمایتی می‌دانیم و تلاش کردیم که موانع را برطرف کنیم
ورود بخش خصوصی به صادرات گیاهان دارویی
معاون اقتصادی استاندار اصفهان نیز با اشاره به اینکه اقدامات لازم برای گسترش ظرفیت گیاهان دارویی در حد توان انجام گرفته است، به خبرنگار بازار می‌گوید: در آمایش سرزمین ابعاد مختلف این موضوع دیده شده که در برنامه سالیانه از گیاهان دارویی حمایت شود، البته بخش خصوصی باید برای صادرات در این زمینه ورود کند.
سید حسین قاضی عسگر ادامه می‌دهد: فعالان اقتصادی بسیاری در کویر با مهار سیلاب توانسته‌اند با آب اندک گیاهان دارویی را پرورش دهند؛ بنابراین ما نقش خودمان را حمایتی می‌دانیم و تلاش کردیم که موانع را برطرف کنیم.
مراجعه به انجمن توسعه صادرات و یا اتاق بازرگانی
وی در پاسخ به تامین بازار و سرمایه در گردش برای تولیدکنندگان، می‌گوید: انجمن صادرکنندگان استان حدود دو سالی است که در حوزه کشاورزی تشکیل شده و شرکت‌های تخصصی صادرات نیز در آن حضور دارند و باید تولیدکنندگان در صورت مواجه با مشکل به این انجمن توسعه صادرات و یا اتاق بازرگانی مراجعه کنند.
معاون اقتصادی استاندار اصفهان معتقد است که فعالیت در زمینه صادرات تخصصی است و بهتر است که شرکت‌های همتراز خود را پیدا و توسعه صادرات را انجام دهند؛ همچنین برای دریافت مجوز و یا پیگیری آن باید به کارگروه تسهیل و یا سامانه تسهیل مراجعه کنند.
راه‌کارهای بسیاری برای افزایش نقدینگی و اقتصاد کشور وجود دارد اما همه آنها باید از پیچ و خم قوانین و بروکراسی موجود عبور کند؛ ایران با داشتن ۱۱ اقلیم از ۱۳ اقلیم جهان، یکی از بهترین خاستگاه‌ها برای رشد و تکثیر گیاهان دارویی به شمار می‌رود که یک درصد از مجموع سهم تجارت جهانی در حوزه گیاهان دارویی مربوط به ایران است.
البته باید به توان اکولوژی منابع طبیعی نیز توجه شود که مانند آب زاینده رود و توهم وجود آب کافی با استفاده بیش از حد آنها را به نابودی نکشانیم که در این صورت باید با مشاوره و کارشناسی دقیق پیش رفت.
نظر شما