بازار؛ گروه اصناف و بازرگانی: آمارها نشان می دهد تحولات نرخ ارز و دلار در طول ۵ دهه گذشته یک مساله اساسی و تعیین کننده در اقتصاد ملی ایران بوده است و نوسانات ارزی نرخ آن را همواره دچار افزایش کرده و به ۳۱ هزار تومان در سال ۹۹ رسانده است.
بررسی شاخص های اقتصادی نشان می‌دهد نرخ ارز از ۲ دهه اخیر نیز از مبلغ ۲۰۰ تا ۳۰۰ تومان به بیش از ۳۱۰ هزارریال رسید و به تبع آن نرخ تورم نیز در کشور از ۷ درصد به بیش از ۶۰ درصد افزایش یافت.
در مجموع ارزهای خارجی و دلار هم اکنون به عنوان یک پرتفوی مهم دارایی های اقتصادی مردم عادی کشور قرار گرفته و با روند کاهش ارزش پول ملی، مردم برای حفظ ارزش دارایی های خود به خرید و نگه داری دلار، سکه و طلا تمایل زیادی پیدا کرده اند.
عرضه و تقاضا در قیمت ارز و دلار در بازار ایران تاثیرگذار نیست
«حسن ولی بیگی» عضو هیات علمی و مدیرگروه پژوهش های اقتصاد کلان موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی معتقد است که در طول سال های اخرر نوسانات زیادی را در نظام ارزی کشور دیده ایم و عرضه و تقاضا در بازار ارز کمتر به عنوان عامل تعیین کننده خود را نشان داده است.
در ۲ دهه گذشته قیمت ارز و دلار در ایران روند صعودی زیادی را تجربه کرده است و به خصوص اینکه ازسال ۸۰ تا ۹۹ روند آن صعودی شد و در حتی بین سال های ۹۷ تا ۹۹ نوسانات آن شدت بیشتری گرفت تا به ۳۱ هزار تومان رسید
ولی بیگی افزود: در دو دهه گذشته قیمت ارز و دلار در ایران روند صعودی زیادی را تجربه کرده است و به خصوص اینکه از سال ۸۰ تا ۹۹ روند آن صعودی شد و حتی بین سال های ۹۷ تا ۹۹ نوسانات آن شدت بیشتری گرفت تا به ۳۱ هزار تومان رسید.
این عضو هیات علمی و مدیرگروه پژوهش های اقتصاد کلان موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، افزایش رشد نقدینگی را هم در افزایش قیمت ارز و دلار در ایران تاثیرگذار دانست و گفت: در سال های اخیر متوسط رشد نقدینگی کشور در سال بین ۲۴ تا ۲۵ درصد بوده است اما در چند سال اخیر رشد آن به بیش از ۳۰ درصد رسیده است.
ولی بیگی با بیان اینکه متاسفانه افزایش قیمت دلار در رشد صادرات غیر نفتی در بلند مدت ایران هیچ تاثیر مثبتی نداشته است، گفت: در اوایل دهه ۹۰ میزان صادرات غیر نفتی یاران حدود ۴۴ میلیارد دلار بود اما هم اکنون به حدود ۴۰ میلیارد دلار کاهش یافته است.
عضو هیات علمی و مدیر گروه پژوهش های اقتصاد کلان موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی تاکید کرد: ما در دهه ۸۰ به علت وفور درآمدهای نفتی اجازه ندادیم قیمت ارز افزایش پیدا کند و تا جایی که ذخایر ارزی اجازه داد نرخ تورم سالانه کشور را هم کنترل کردیم.
وی تاکید کرد: با این حال بحران ارزی در سال های اخیر و افزایش ۲۵۰ درصدی قیمت آن نشان داد که ریشه این بحران در فشرده نگه داشتن قیمت ارز و دلار در کشور بوده که در مواقعی با جهش فنری خود نرخ آن رشد بیش از ۲۵۰ درصدی را تجربه کرد.
عضو هیات علمی و مدیرگروه پژوهش های اقتصاد کلان موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی یادآور شد: به همین علت مردم ما در سال ۹۷ و ۹۸ نرخ تورم بیشتری را احساس کردند و در این زمان با تزریق دلار و ارز به بازار تورم را تا حدودی کنترل کردیم و هم اکنون نیز این سیاست ها در حال انجام است به طوری که در آبان ماه سال جاری قیمت دلار از ۱۵ هزار تومان به ۳۲ هزار تومان افزایش یافت.
ولی بیگی با اشاره به مهمترین ویژگی های نظام ارزی ایران گفت: در نظام ارزی ایران ارز یک ابزاری برای کنترل تورم است و عدم تعدیل نرخ ارز با اختلاف تورم داخلی و خارجی، نظام چند نرخی ارز، ملاحظات بودجه ای و عدم مدیریت مناسب شناور ارز مبتنی بر نهادهای بازار از مهم ترین مشخصه های های نظام ارزی در ایران است.
وی تاکید کرد: روند تاریخی رشد قیمت ارز نشان می‌دهد که نرخ ارز در ایران دارای یک روند تعادلی بوده است که اقتصاد ملی در بلندمدت به سمت آن گرایش پیدا کرده است و برخی عوامل در میان مدت و کوتاه مدت نیز منجر به انحراف ارز از روند بلند مدت آن شده است، لذا سطح نرخ ارز تحت تاثیر عوامل بنیادین و ساختاری و نوسانات نرخ ارز تحت تاثیر تکانه های میان و کوتاه مدت از مهمترین رفتارهای نرخ ارز در طول سال های گذشته در ایران بوده است.
عضو هیات علمی و مدیرگروه پژوهش های اقتصاد کلان موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی گفت: رشد نقدینگی در ایران عمدتاً متاثر از بی انضباطی سیاست‌های مالی، اعمال تراز حساب‌های جاری با نفت در دوران رکود، رونق صادرات نفت و تراز حساب سرمایه فزونی (خروج سرمایه از ورود سرمایه) از عوامل بنیادین و ساختاری تاثیرگذار نرخ ارز بر اقتصاد ایران بوده است.
وی تصریح کرد: وجود تکانه های پولی و حقیقی، سفته‌بازی نرخ بازدهی سایر دارایی‌های مالی، تورم انتظاری، تامین مالی برای مقابله با تحریم ها و عدم قطعیت های سیاسی در فضای کسب و کار کشور نیز از مهمترین عوامل میان و کوتاه مدت انحراف نرخ ارز در یک روند بلند مدت در کشور بوده است.
ولی بیگی افزود: کاهش قدرت خرید مردم، افزایش هزینه بنگاه های تولیدی، شکل‌گیری انتظارات تورمی و افزایش نرخ ارز در اقتصاد ایران بسیار مشهود بوده است و افزایش نرخ ارز با افزایش قیمت نهاده های وارداتی و افزایش هزینه بنگاه‌های تولیدی و ایجاد تنگناهای مالی برای بنگاه‌های اقتصادی و صنعتی ایران در کشور در طول سال های اخیر بسیار تاثیرگذار بوده است.
به گفته این عضو هیات علمی و مدیر گروه پژوهش های اقتصاد کلان موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، کاهش جذب سرمایه گذاری، کاهش درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت، محدودیت در نقل و انتقال و تبدیل درآمدهای ارزی، طولانی بودن وصول درآمدهای نفتی از مهمترین تغییرات قیمت ارز در طول سال های گذشته در دوران تحریم ها در ایران بوده است.
ولی بیگی گفت: تحریک تقاضای احتیاطی برای تامین ارز مورد نیاز واردات کالا و خدمات، تحریک تقاضای سفته بازی، تشدید خروج سرمایه و افزایش قیمت ریالی کالاهای وارداتی از دیگر ابعاد اقتصادی تحریم های اثر گذار بر نرخ ارز در کشور بود.
نگاه سنتی و نگاه جدید اقتصادی بر جایگاه دلار و ارز در اقتصاد ایران
«کاظم یاوری» عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد و مدیریت و حسابداری دانشگاه یزد در این وبینار با اشاره به نگاه سنتی و نگاه جدید به مولفه ارز در ایران گفت: در دیدگاه سنتی نرخ ارز در بازار بر اساس عرضه و تقاضا مشخص می‌شود و قیمت آن در بلند و کوتاه مدت فراز و نشیب پیدا می کند و نظارت های بانک مرکزی نیز به صورت سنتی در این بازار تداوم پیدا می‌کند.
وی اظهار داشت: اما در نگاه جدید ارز در اقتصاد یک دارایی محسوب می شود و باید مدل های بازده این دارایی ها مورد توجه جدی دست اندرکاران اقتصاد ملی قرار گیرد، زیرا این دارایی هم اکنون زیر فرش مردم نگهداری می شود تا ارزش دارایی های آنها با توجه به کاهش قدرت خرید و افزایش نرخ تورم حفظ شود.
عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد و مدیریت و حسابداری دانشگاه یزد بیان کرد: اقتصاد ایران در ۴ دهه گذشته به صورت مستمر درگیر تنش و شوک‌های بزرگ اقتصادی بوده است که تحمل آن وجود ندارد.
آغاز جنگ تحمیلی، پایان جنگ تحمیلی، برجام، خروج از برجام و اخیرا ورود اسرائیل به منطقه از مهمترین تنش های اقتصاد ما در سال‌های اخیر بوده است و شاخص های اقتصاد ایران نیز نشان داده است که تنش و شوک های اقتصادی را نمی‌تواند تحمل کند
به گفته این عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد و مدیریت و حسابداری دانشگاه یزد، آغاز جنگ تحمیلی، پایان جنگ تحمیلی، برجام، خروج از برجام و اخیرا ورود رژیم صهیونیستی به منطقه از مهمترین تنش های اقتصاد ما در سال‌های اخیر بوده است و شاخص های اقتصاد ایران نیز نشان داده است که تنش و شوک های اقتصادی را نمی‌تواند تحمل کند.
یاوری خاطر نشان کرد: لذا مدل پرتفوی اقتصادی و حفظ دارایی ها برای ما اهمیت زیادی دارد و دائما مردم می‌خواهند ارز و دلار بخرند، چون نگران آینده اقتصادی دارایی‌های خود هستند.
تعیین نرخ ارز در ایران در سال های گذشته به فروش نفت بستگی داشته است
در ادامه این وبینار «رضا بوستانی» معاون اداره عملیات بازار باز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران گفت: هرچند که بانک مرکزی در حفظ تعادل و متعادل کردن قیمت ارز در بازار نقش مهمی ایفا می کند، اما تحولات نرخ ارز در ایران در طول سال های گذشته به عوامل زیادی بستگی داشته است.
وی افزود: یک رابطه منفی بین انحراف نرخ ارز از نرخ ارز تعادلی حاصل از صادرات نفت وجود دارد و آن این است که اقتصاد ایران نشان داده است هر جا صادرات نفت کم شده نرخ ارز در بازار افزایش یافته و هر وقت صادرات نفت ما افزایش پیدا کرده، قیمت نرخ ارز در بازار ایران حالت تعادلی داشته و این روند از سال ۵۲ تا کنون در تعیین قیمت ارز در کشور بسیار تاثیرگذار بوده است.
نرخ ارز در ایران تحت تاثیر تورم و تحت تاثیر عوامل دیگری از مولفه های اقتصادی قرار دارد که در اقتصاد ما امکان مدیریت آن وجود ندارد و آن نیز آینده قیمت نفت در بازارهای جهانی است که در زیاد و یا کم شدن صادرات نفتی ایران بسیار موثر است و این می تواند بر نرخ ارز در اقتصاد ایران نیز تاثیر بگذارد که خارج از کنترل اقتصادی ایران است
به گفته معاون اداره عملیات بازار باز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، متاسفانه نرخ ارز در ایران تحت تاثیر تورم و تحت تاثیر عوامل دیگری از مولفه های اقتصادی قرار دارد که در اقتصاد ما امکان مدیریت آن وجود ندارد و آن نیز آینده قیمت نفت در بازارهای جهانی است که در زیاد و یا کم شدن صادرات نفتی ایران بسیار موثر است و این می تواند بر نرخ ارز در اقتصاد ایران نیز تاثیر بگذارد که خارج از کنترل اقتصادی ایران است.
بوستانی بیان کرد: برای نمونه خروج ترامپ از برجام صادرات نفت ما را بسیار کاهش داد و نرخ ارز را در ایران بسیار افزایش داد، لذا نرخ ارز به عنوان یک دارایی وابسته به میزان عرضه و تقاضا نیست و این عامل تعیین کننده ای برای تعیین قیمت ارز در بازار محسوب نمی‌شود
بررسی های اقتصادی نشان می دهد که حتی زمانی که صادرات نفت ایران روزانه بیش از ۵ میلیون بشکه در روز رسیده بود نرخ ارز و دلار در بازار کاهش یافته است، اما در دوره جنگ و دهه ۷۰ که صادرات نفت ایران به بازارهای جهانی کم شد، نرخ ارز در بازار افزایش یافت.
در پایان وبینار چشم اندازه نرخ ارز در سال ۱۴۰۰ در موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی ایران، بررسی عوامل بنیادین و کوتاه مدت موثر بر نرخ ارز در ایران، بررسی کانال های تاثیر گذار بر تعیین نرخ ارز و نا اطمینانی آن بر اقتصاد ایران، شناسایی عوامل موثر بر فراز و نشیب‌های نرخ ارز در سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۰ و تأثیر افزایش نرخ ارز و نوسانات آن بر متغیرهای کلیدی در ایران و چشم انداز نرخ ارز در سال های آتی توسط شرکت کنندگان در این سمینار مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
نظر شما