بازار؛ گروه استانها: وقتی صحبت از کشاورزی می‌شود منظور تمام حوزه‌های مربوط به کشاورزی ازجمله دام، طیور، شیلات و فرآورده‌های آن‌ها است. محصولاتی که ارتباط تنگاتنگ با زندگی و اشتغال روستاییان دارد و خلأ در این حوزه یکی از عوامل مهاجرت از روستا به شهر در کشورهای جهان سوم و درحال‌توسعه بوده و است.
عوامل زیادی در بروز پدیده اجتماعی گذار از روستا به شهر دخیل هستند اما مطمئناً نبود کار و مشکلات اقتصادی یکی مهم‌ترین عوامل دامن زدن و تشدید این معضل است. حال این سؤال پیش می‌آید چرا با توجه به اینکه روستاها به‌عنوان مهد اصلی دامداری و کشاورزی می‌باشند باید با این مشکلات روبه‌رو شوند.
دلایل و پاسخ‌های زیادی برای این سؤال وجود دارد اما آنچه ما در این گزارش قصد پرداختن به آن را داریم توجه کم به توسعه مکانیزاسیون و اصلاح نظام بهره‌برداری در محصولات روستایی است، عواملی که می‌تواند تولید بهینه را در پی داشته باشد و بر درآمد کشاورزان به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم تأثیر بگذارد.صنایع تبدیلی و تکمیلی عنوان نام آشنایی بود که همان‌گونه که نامش پیداست در جهت تبدیل محصولات کشاورزی یا تکمیل فرایند رسیدن به دست مصرف‌کننده کاربرد دارد و در صورت اجرا، حمایت، نوآوری و همراهی با فنّاوری می‌تواند شعار مهاجرت معکوس را محقق نماید.
راهکاری که بااینکه نزدیک به نیم‌قرن از اجرای آن می‌گذرد همچنان در پاره‌ای از موارد عملکرد موفقی نداشته و تا سال‌های طولانی همچنان در تولید رب، روغن، قند، شکر و چیپس خلاصه می‌شد و به‌کندی هم‌راستا با فنّاوری و ایده‌های نو پیش رفته است.
صنایع تبدیلی چیست؟
در ابتدا در تعریف این صنعت کهنه بنیاد باید گفت هرگونه تغییر فیزیکی، شیمیایی، نگهداری، بسته‌بندی و توزیع در محصولات نباتی و دامی که درواقع کامل‌کننده بخش کشاورزی به‌حساب می‌آید را صنایع تکمیلی و تبدیلی می‌گویند. صنعتی که باهدف توسعه اشتغال و افزایش درآمدهای غیر کشاورزی در مناطق روستایی، کاهش چشمگیر ضایعات کشاورزی، افزایش ارزش‌افزوده، فراهم آمدن شرایط صادرات و رونق اقتصادی مطرح و اجرایی شد.
استان قزوین با دارا بودن بیش از چهار تن تولید محصولات کشاورزی در سال جز ۱۰ استان برتر در تولیدات کشاورزی است و محصولاتی همچون کشمش ، پسته ، فندق و زغال‌اخته، محصولات باغی ، زراعی و لبنیات و مواد پروتئینی ارتباط تنگاتنگی با صنایع تکمیلی دارد ازجمله محصولات کشاورزی استان به شمار می‌روند.
صنایع تبدیلی کلید رفع مشکلات اقتصادی روستاهاست
فاطمه خمسه مدیرکل جهاد کشاورزی استان قزوین با اشاره به نقش تأثیرگذار صنایع تبدیلی در رونق اقتصادی روستاهای استان قزوین به خبرنگار بازار در قزوین گفت: صنایع تکمیلی راهکار کاهش ضایعات در محصولات، رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال در محیط روستاست.
وی از راه‌اندازی پنج واحد صنایع تبدیلی در الموت خبر داده و گفته بود: با توجه به توانمندی‌های بالای بخش‌های الموت غربی و شرقی درزمینهٔ باغداری، پنج مجوز برای ایجاد صنایع تبدیلی غذایی در این منطقه صادرشده است.
مدیرکل جهاد کشاورزی استان قزوین الموت را قطب تولید زغال‌اخته، فندق و گیلاس در کشور عنوان کرده افزود: در صورت ایجاد صنایع تبدیلی می‌توان ضمن اشتغال‌زایی برای جوانان منطقه و ترغیب افراد برای توسعه فعالیت‌های کشاورزی، ارزش‌افزوده زیادی را به محصولات باغی این منطقه بخشید.
صنایع تبدیلی ارزش‌افزوده محصولات کشاورزی را چندین برابر می‌کند
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی جهاد کشاورزی قزوین نیز در این خصوص به خبرنگار بازار گفت: صنایع تبدیلی ادامه تولید محصولات بخش کشاورزی است به‌طوری‌که پس از برداشت محصول کشاورزی صنایع تبدیلی می‌تواند به کمک کشاورزان بیایند و ارزش محصولات این قشر زحمت‌کش را درصد قابل‌توجهی بالابرده و آن‌ها را ترغیب به فعالیت بیشتر در این حوزه کند.
مصلائی تصریح کرد: هر محصول زراعی، باغی، دام، طیور و شیلات که در استان تولید می‌شود در ورود به صنایع تبدیلی ایجاد ارزش‌افزوده می‌کند که این ارزش‌افزوده قابل قیاس با خام فروشی نیست.
سهم کشاورزی تولید ناخالص ملی ۱۲ درصد و از سرمایه‌های انباشه فقط ۵ درصد است
یکی از مشکلات اصلی این بخش کمبود تاریخی سرمایه‌گذاری در آن است و باوجوداینکه حدود ۱۲ درصد از تولیدات ناخالصی داخلی ناشی از بخش کشاورزی است اما انباشت سرمایه در این بخش کمتر از ۵ درصد است لذا استهلاک در آن روبه افزایش و بهره‌وری روبه کاهش است و این موضوع باعث شده قیمت محصولات کشاورزی به‌شدت افزایش یابد.
مصلائی با اشاره به جذب سرمایه‌گذار در حوزه‌های صنایع تکمیلی اذعان داشت: ارائه مجوزها باید دارای توجیه اقتصادی برای سرمایه‌گذار و طرح‌ها مطالعاتی باشند و صدور مجوز بیش‌ازحد نیاز و ظرفیت از یک واحد موجب نارضایتی واحدهای فعال دیگر در این حوزه خواهد شد.
وی در ادامه مطالعاتی نبودن و عدم قابلیت اجرا را یکی دیگر از مشکلات سرمایه‌گذاری در این صنایع عنوان کرد و گفت: طی سال‌های گذشته مجوز تولید کمپوت و مربا گیلاس در الموت صادر شد و متأسفانه سرمایه‌گذاران آن متضرر شدند زیرا گیلاس و زغال‌اخته الموت که تولید سالیانه آن ۳۸ هزار تن در استان می‌باشدبه علت نوبرانه بودن در بازار به‌صورت تازه باقیمت مناسبی به فروش می‌رسد و به مرحله کمپوت و مربا نخواهند رسید.
تشکیل اتحادیه،حلقه مفقوده صنایع تکمیلی و تبدیلی خرد
مصلائی تشکیل اتحادیه را یکی از راهکارهای ورود کشاورزان به‌عنوان سرمایه‌گذاران خرد و کلان در طرح‌های صنایع تکمیلی و تبدیلی عنوان کرد و گفت: یک کشاورز با هکتار زمین محدود نمی‌تواند سهم چندانی در صنایع تکمیلی داشته باشد اما درصورتی‌که تعداد زیادی از همین کشاورزان در کنار هم اتحادیه تشکیل دهند بر حجم محصولات افزوده خواهد شد و در ریل صنایع تکمیلی اعم از شستشو، سرت و بسته‌بندی، خشک‌کردن قرا خواهند گرفت همچنین می‌توانند در حوزه‌های مربوط به محصول خود اقدامات زیادی انجام دهند.
وی تعاونی دامداران استان را یک نمونه موفق از اتحادیه‌ها در کشور نام برد و گفت: این تعاونی جز تعاونی‌های برتر کشور بوده که از چند صد عضو خرد و کلان در استان تشکیل‌شده که در تمامی موارد مربوط به حوزه کاری خود اعم از واردات نهاده‌های دامی، بسته‌بندی محصول، صادرات و غیره به‌عنوان مهره‌های اصلی و تصمیم گیر حضور دارند.
مصلائی با ابراز تأسف از رغبت کم کشاورزان به تشکیل اتحادیه اظهار داشت: علیرغم حضور دفاتر خدمات جهاد در روستاها و ترغیب و تشویق کشاورزان یک منطقه به تشکیل اتحادیه این مهم به‌کندی صورت می‌گیرد و به‌تازگی موفق به تشکیل اتحادیه زیتون‌کاران استان شدیم.
وی در ادامه با اشاره به صنایع مغفول در این حوزه عنوان کرد: تولید نهاده‌های دام و طیور از تفاله‌های زیتون و سرشاخه‌ها، تولید و بسته‌بندی علوفه به‌صورت مکانیزاسیون، فرآوری فضولات دام و طیور، آماده‌سازی و سرت فندق و پسته باغداران خرد و راه‌اندازی کارخانه خشک‌کردن انگور پیش از ارسال جهت تولید کشمش ازجمله برخی از صنایع است که مورد غفلت در استان قرارگرفته و ما با اطمینان عنوان می‌کنیم سرمایه‌گذاری در این موارد با موفقیت خواهد بود.
اماواگرهای جانمایی صنایع تبدیلی در دل روستاها
مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان در این خصوص به خبرنگار بازار گفت: استقرار صنایع منوط به ضوابط است و موارد بسیاری جهت جای نمایی صنایع در نظر گرفته می‌شود که شهرک‌های صنعتی به علت بهره‌مندی از خدمات موردنیاز شرکت‌های صنعتی به‌صورت سهل‌الوصول و قابل‌دسترس بودن بهترین مکان برای استقرار شرکت‌ها است.
افضلی با اشاره به شرایط استقرار شرکت‌های صنعتی در محدوده روستا اظهار داشت: در صدور مجوز شرکت صنعتی در بیرون از بافت روستا مواردی همچون تغییر کاربری اراضی کشاورزی مطرح است که باید در کمیسیون‌هایی متشکل از استانداری، امور اراضی، میراث فرهنگی، محیط‌زیست، منابع طبیعی و دیگر دستگاه‌ها بررسی شود که عمدتاً آسیب‌های حاصله از راه‌اندازی این صنایع بیش از فواید آن برای روستا خواهد بود .
وی استقرار در بافت روستا را نیز منوط به صنایع کوچک بدون آلایندگی و پساب عنوان کرد و گفت: خاک و بافت روستا میراث ارزشمندی است که از دست دادن آن تبعات سنگینی در درازمدت به دنبال خواهد داشت ازاین‌رو تنها به واحدهایی که ارتباط تنگاتنگ با محصول کشاورزی و دامی آن منطقه داشته و فاقد هرگونه آلودگی و مراحل شستشو و خروج پساب باشد مجوز داده خواهد شد.
افضلی کارخانه‌های برنج‌کوبی را یک نمونه از واحدهای فعال در بافت روستا عنوان کرد و گفت: در حال حاضر در منطقه الموت ۱۸ کارخانه برنج‌کوبی فعال می‌باشند که جز واحدهای بدون آلایندگی و در ارتباط تنگاتنگ با محصول آن منطقه هستند.
وی در ادامه به معرفی چند واحد صنعتی که شرایط راه‌اندازی در روستا رادارند پرداخت و گفت: تولید شیرینی سنتی، بسته‌بندی خشکبار، خشک‌کردن سبزی، صیفی‌جات و تره‌بار را می‌توان با توجه به محصول هر منطقه در روستاها راه‌اندازی کرد.
پردیس‌های روستایی احیاء کننده اقتصاد در روستا هستند
اکرم نجفی مدیرکل دفتر روستایی استانداری، قزوین را با بهره‌مندی از ۱۸۰ هزار روستا دارای ظرفیت‌های اقتصادی و گردشگری پایلوت اجرای این طرح عنوان کرد و گفت: طرح پردیس روستایی باهدف کمک به توسعه اقتصادی روستاها و ایجاد اشتغال در مناطق محروم و دورافتاده اجرا می‌شود و این کار می‌تواند در صورت موفقیت در کشور نیز اجرایی شود.
نجفی اظهار داشت: در اجرای این طرح تلاش شده تا بخش زیادی از تسهیلات اشتغال روستایی را به این بخش منتقل کنیم تا این حمایت‌های دولتی به‌صورت هدفمند در اختیار متقاضیان روستایی قرار گیرد تا صنایع تبدیلی و تکمیلی در محیط روستا رشد و توسعه پیدا کند.
صنایع تبدیلی نباید روستاها را به شهرک صنعتی تبدیل کنند
آنچه در پایان باید گفت روستائیان به‌عنوان امانت‌داران و حافظان خاک بارور ما هستند که متأسفانه طی سالیان سال به علت مشکلات اقتصادی و نبود امکانات، عطای نفس در هوای تازه را به لقایش بخشیده و باهدف زندگی و درآمد بهتر به شهر آمدند. خیل عظیمی از آنان که مطمئناً همچنان دل درگرو روستا، صدای رود ، سبزی زمین و آسمان آبی دارند اگر بدانند شرایط کاری در روستا محیا است بازخواهند گشت.
قصد ما این نیست که بگوییم با ساخت شرکت‌ها و واحدهای صنعتی آسمان و خاک روستاها را همچون شهرها سیاه بکنیم بلکه از مسئولان می‌خواهیم با تصمیم‌گیری و اجرای طرح‌های ویژه شرایط روستایی گامی در این جهت بردارند. فرق نمی‌کند نام طرح صنایع تبدیلی و تکمیلی باشد یا پردیس روستایی، مهم این است که دست روستایی را همچون روح پاک روستا بفشاریم و برای معیشت آنان گامی برداریم.
نظر شما