تهمینه غمخوار؛ بازار: یکی از شاخصه های مهم توسعه اقتصادی در عصر کنونی تاکید بر گسترش تولیدات و کسب درآمد با تکیه بر فناوری به ویژه فناوری های نوین می باشد. امروزه اقتصاد دانش بنیان و زنجیره تولید و تامین با استفاده از فناوری در بسیاری از کشورها در سراسر جهان موضوعی مبرهن و جا افتاده است.
بسیاری از کشورهای صنعتی و پیشرفته از سالها پیش این موضوع را مدنظر قرار داده و همواره معتقد بوده اند که فرآیند های مدرن سازی اقتصاد با استفاده از ابزار دانش و فناوری در کنار تجربیات بین المللی و اهمیت دادن به توانمندی های داخلی باید جزء اصول راهبردی بلند مدت کشورشان باشد. در حقیقت، از دیدگاه این کشورها، استفاده از سوختهای فسیلی و معدنی جهت تولید ثروت و درآمدزایی نه تنها موجب هدررفت منابع انرژی می شود، بلکه استفاده از فناوری می تواند موجب افزایش بیشتر ارزش افزوده مواد خام نیز گردد.
در این میان، در سال های اخیر، نام منطقه خاورمیانه که همواره با سیاست های نفتی کلید خورده بود، اکنون بر فناوری های نوین در جهت انجام سرمایه گذاری عظیم به منظور کاهش وابستگی اقتصادی به نفت، متمرکز است که در این صورت رشد اقتصادی بیشتری را فراهم می آورد.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع گسترش تولیدات و کسب درآمد با تکیه بر فناوری، خبرنگار بازار گفتگویی را با «میثم عباسی»، مشاور و فعال حوزه صنعت و مدیر فناوری خانه اقتصاد و تجارت ایران و ترکیه در خصوص ظرفیت های بالای منطقه خاورمیانه در عرصه دیجیتال ترتیب داده که در ادامه می خوانید:
*چالشها و فرصتهای کسب و کار دیجیتال در منطقه خاورمیانه که از سالیان گذشته تحولات دیجیتالی شگرفی را در کشورهای خود ایجاد کرده و استفاده از فناوری های نوین را در راه مدرن سازی اقتصاد خود انتخاب نموده اند، از دیدگاه شما چیست؟
امروزه در سطح جهانی، اقتصادهای دارای اکوسیستم چابک و دارای زیرساخت های پشتیبانی از نوآوری در فناوری شاهد جهشی انقلاب گونه در ساختارهایشان هستند. برای آنکه دولت ها، شرکت های بزرگ و چند ملیتی و استارتاپ ها از مزایای این انقلاب استفاده کنند، نیاز به سیستم ها و مقرراتی صحیح احساس می شود.
همچنین، این مسئله در حالی مطرح است که به اشتراک گذاری داده ها که مهم ترین بخش کار است نیز باید کم هزینه و انعطاف پذیر باشد. متخصصین خانه اقتصاد و تجارت امروزه بیشترین تمرکز را بر روی فناوری های نوین با اولویت صادرات خدمات فناوری_محور ایرانی به منطقه دارند. منطقه ای که در حال حاضر کشور هایش بیشترین میزان نفوذ دیجیتال را تجربه می کنند.
امروزه موضوع گذر به دنیای دیجیتال در هیچ کجا به اندازه خاورمیانه مشهود نیست. مطابق با گزارش موسسه PwC، در سال ۲۰۱۶ ، ۳۳ درصد شرکت ها در خاورمیانه در سطوح پیشرفته دیجیتالی سازی بودند و انتظار ها این بود که میزان دیجیتالی سازی فرآیند های کاری تا سال ۲۰۲۰ بیش از دو برابر شود و به ۷۲ درصد برسد. برخی از صاحب نظران عقیده دارند که دیتاسنتر ها می توانند پالایشگاه های جدید خلیج فارس باشند.
برخی از صاحب نظران عقیده دارند که دیتاسنتر ها می توانند پالایشگاه های جدید خلیج فارس باشند
خاورمیانه در میان یک انقلاب دیجیتالی قرار گرفته که موج اول آن را رد کرده و وارد موج دوم و سوم شده است. گذر به آینده با بهره گیری از روش های جدید جز با پشتوانه های دولتی میسر نمی شود، مانند ایجاد اکوسیستم های کارآفرینانه و کاهش بروکراسی و افزایش حمایت ها برای حضور بیشتر بانوان در عرصه های کسب و کار همزمان با افزایش حمایت های مالی از استارتاپ ها با نگاه به جمعیت به شدت جوان منطقه (به طور متوسط افراد زیر ۲۵ سال حدود ۳۰ درصد جمعیت را در منطقه تشکیل می دهند). این امر یک مزیت بسیار مهم از لحاظ نیروی کار جوان و دارای انرژی می باشد. وجود جمعیت جوان همچنین، باعث افزایش سریع فرایند ها در بستر دیجیتال از جمله آموزش، فرهنگ سازی و کسب و کار میشود.
منطقه ما چالش های خود را دارد، از جمله مسائلی مانند مشکلات سنتی در ایجاد کسب و کار، امنیت شغلی، و سرمایه گذاری کم در بخش تحقیق و توسعه که شالوده ورود به عرصه های جدید است. در منطقه خاورمیانه، کشورها معمولاً کمتر از یک درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف تحقیق و توسعه می کنند، این در حالی است که متوسط هزینه OECD جهانی ۲.۵ درصد می باشد. اگر به این موضوع، مواردی مانند مشکلات سفر، تعرفه های گمرکی و کمبود مهارت های عمومی را هم اضافه کنیم، خواهیم دید که خاورمیانه چالش های عمده ای در عرصه کسب و کار دارد.
به نظر می رسد توسعه کارآفرینی با استفاده از روش هایی نظیر رایانش ابری و پلتفرم های اشتراک گذاری اطلاعات کسب و کار بین کشور ها بتواند راه حل مناسبی برای بهبود فرآیند ها باشد. بنا بر اطلاعات موسسه گارتنر، خاورمیانه دارای کمترین میزان هزینه فناوری اطلاعات ابری نسبت به سایر مناطق جهان است. وجود ذخایر عظیم انرژی می تواند تا سالها تضمین کننده نیاز صنایع انرژی محور منطقه با هزینه های کم باشد.
*با نگاهی به آمار های این منطقه در حوزه فناوری در می یابیم که برخی از کشورها سرمایه گذاری خود را در این حوزه و کسب و کارهای نوین بسیار افزایش داده اند. کدام از یک کشورها در این زمینه شاهد رشد شاخصی بوده اند؟
به نظر می رسد نگاه های سنتی سرمایه گذاری در خاورمیانه سریعا تغییر کرده است. تا ۵ سال پیش، قسمت اعظم بازار سرمایه گذاری خاورمیانه را بازار املاک تشکیل می داد، اما امروزه این بازار جای خود را با فناوری تغییر داده است. با رشد شرکت های حوزه خاورمیانه و شمال افریقا MENA، انتظار می رود که سرمایه گذاری در شرکت های فین تک منطقه از ۱۵۰ میلیون دلار به دو میلیارد دلار افزایش یابد.
لبنان اخیرا بخشنامه ای را تحت عنوان ۳۳۱ تصویب کرده است که یک بسته حمایتی ۴۰۰ میلیون دلاری برای شرکت های نوپا می باشد. اگر بانکی در این شرکت ها سرمایه گذاری کند در صورت ورشکستگی شرکت، بانک تنها دچار زیان ۲۵ درصدی خواهد بود و مابقی توسط دولت پرداخت خواهد شد.
این امر باعث ایجاد بودجه و شتاب دهنده های جدید VC و همچنین یک اکوسیستم گسترده تر شده است که حتی برخی از استعدادهای از دست رفته در خارج از کشور را نیز برای بازگشت به خانه تشویق می کند. براساس آمارهای MENA Venture شرکت های امارات متحده عربی تنها در ۲۰۱۷ بیش از ۴۰۰ میلیون دلار بودجه VC جذب کرده اند.
اوضاع در کشور اردن نیز کمابیش مشابه است و کسب و کار های نوین این کشور شاهد رشد ۲۵ درصدی بوده اند. با برنامه های این کشور در حوزه آی تی و تلاش ها جهت مبدل شدن به سیلیکون ولی منطقه، اردن قصدی جدی برای جذب غول های بین المللی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) که خوشه های جدید صنعت را رشد می دهند، دارد. نظیر آنچه که در اسپو، زادگاه نوکیا در فنلاند رخ داده است. به دلیل حضور نوکیا، باغ نوآوری اسپو به بزرگترین جامعه نوآوری در منطقه اسکاندیناوی تبدیل شده است. بحرین نیز با ایجاد یک شبکه آموزش نوین به نام AWS با همکاری آمازون توانسته طی چند ماه برای بیش از ۲۵۰۰ نفر امکانات آموزشی پیشرفته مهیا کند.
*با توجه به موارد بیان شده چه توصیه هایی برای فعالیت ایران در بازارهای دیجیتال روبه رشد منطقه ای دارید؟
فناوری به سرعت در حال تسخیر فرآیند ها و شکل دادن به معادلات جهانی در عرصه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و امنیتی است. طبعا منطقه خاورمیانه هم از این موضوع مستثنی نیست.
جمهوری اسلامی ایران در منطقه ای واقع شده که اصطلاحا کریدور لجستیک و نقطه اتصال آسیا به اروپا نامیده می شود. اهمیت سرزمینی و موقعیت جغرافیایی کشورمان بر کسی پوشیده نیست. وجود معادن و ذخایر طبیعی بالا نیز اهمیت موضوع را چندین برابر می کند. اما ایران دارای یک نوع دیگر از ظرفیت پنهان نیز می باشد که تا به امروز توجه چندانی به آن نشده است و آن قدرت بالقوه و بالفعل علمی و فناوری و توان متخصصین بومی می باشد.
فناوری به سرعت در حال تسخیر فرآیند ها و شکل دادن به معادلات جهانی در عرصه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و امنیتی است که طبعا منطقه خاورمیانه هم از این موضوع مستثنی نیست
ایران با داشتن مراکز دانشگاهی و پژوهشی متعدد توان بالایی برای ایفای نقش در زمینه های علمی و فناوری در عرصه های منطقه ای و حتی جهانی دارد. وجود متخصصین و شرکت های فناور و دانش بنیان که در عرصه های بین المللی نیز می توانند حرفی برای گفتن داشته باشند یک فرصت طلایی برای ایران ایجاد کرده است که اگر به آن توجه کافی در جهت توانمند سازی برای صادرات فناوری محور شود می تواند درآمدزایی بالایی برای کشور داشته باشد. بر اساس مدل هایی مانند OLS (متد حداقل مربعات معمولی) رابطه معناداری بین حوزه های فناوری، ثبت اختراعات و سرمایه گذاری روی پیاده سازی فناوری با افزایش تولید ناخالص داخلی وجود دارد.
ما باید شاهد یک دوران گذار اقتصادی باشیم. گذر از اقتصاد نفتی به سمت جایگیری در بازارهای نسل جدید که برخی کارشناسان آن را اقتصاد دیجیتالی می دانند. در ده سال آینده واژه هایی نظیر شهرهای هوشمند و فرآیندهای هوشمند را به دفعات خواهیم شنید و در این زمینه کشورهایی موفق خواهند بود که از هم اکنون به فکر توسعه زیرساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات ICT خود باشند.
ما باید شاهد یک دوران گذار اقتصادی باشیم که گذر از اقتصاد نفتی به سمت جایگیری در بازارهای نسل جدید است که برخی کارشناسان آن را اقتصاد دیجیتالی می دانند
ایران دارای پتانسیل های مبدل شدن به یک هاب تامین نیاز های فناوری محور برای کشورهای منطقه است. موضوعی که ما در خانه اقتصاد و تجارت به آن توجه زیادی داریم. با نگاهی به آمارهای کشورهایی نظیر هلند که عمده درآمدشان از طریق صادرات خدمات فناوری است، به خوبی می توان تصور کرد که درآمد این نوع صادرات چندین برابر درآمد فروش یکساله نفت در کشور ما است.
کشور های منطقه خاورمیانه امروزه به سرعت در حال طرح ریزی برنامه هایی برای مبدل شدن به سرآمد در زمینه فناوری های نوین و بالاخص دیجیتالی در بازار رقابتی داغ منطقه هستند. عمده مشکلات این کشورها کمبود نیروی متخصص است. موضوعی که در ایران چنین نیست و نیروی کار متخصص در زمینه های فنی و مهندسی درصد بالایی از فارغ التحصیلان را تشکیل می دهند.
نتیجه سرمایه گذاری روی منابع انسانی جهت تربیت نیروی متخصص و توانمند بومی، توسعه و تقویت مراکز پژوهشی، حمایت از ایده ها و ابتکارات و تلاش جهت عملیاتی کردن ایده ها به یک نتیجه مشخص منتهی می شوند که از آن جمله می توان به تقویت بنیه اقتصادی و ارتقا رتبه کشور در شاخص های جهانی اشاره کرد.
ایجاد پلن های کوتاه مدت و بلند مدت برای توانمند سازی شرکت ها و فناوران در کشور برای حضور در بازار های بین المللی با اولویت نیاز های منطقه ای در کنار تعریف پروژه هایی جهت معرفی شرکت های ایرانی به کشورهای همسایه با اولویت ایجاد و توسعه برنامه ای جامع برای آگاهی از نیازهای صنعتی و فناوری کشورهای منطقه در کنار توانمندسازی شرکت های کوچک ولی دارای ایده و تجمیع آنها می توانند از جمله اقدامات مناسب در زمینه خدمات فناوری محور باشند که نیازمند همکاری های دستگاه های متولی به صورت عملی است تا از فرصت پیش آمده در راستای دیجیتالی شدن خاورمیانه نهایت استفاده برده شود.
نظر شما