بازار؛ گروه خودرو: حضور دولت در خودروسازی و تصدی‌گری آن به مباحث فنی و تولیدی سبب شده که مشکلات عدیده نقدینگی و زیرساختی فراهم شود. بسیاری از کارشناسان این حوزه، راهکار برون رفت از مصائب فعلی را تنها در خروج دولت از خودروسازی و واگذاری آن به بخش خصوصی تلقی می‌کنند. هرچند که بحث واردات نیز در کنار این مساله نقش پررنگی پیدا کرده است. برای بررسی این موضوع با بابک صدرایی، کارشناس صنعت خودرو به گفت‌وگو پرداختیم:
* کارشناسان عامل اصلی مشکلات صنعت خودرو را دولتی بودن یا خصولتی بودن عنوان کرده، از سویی معتقد هستند تصدی‌گری دولت به این صنعت سبب ایجاد مشکلات فعلی شده است، نظر شما در این باره چیست؟
برخی کارشناسان شعار محور موضوع عدم دخالت دولت در صنعت خودرو را مطرح می‌کنند، شعار خوبی است. اما لازمه این موضوع بررسی شرایط فعلی کشور متناسب با فضا فعلی است. زمانی که بحث آزادسازی خودروسازان مطرح می‌شود، باید در گام نخست شرایط دیگر را ارزیابی کرد که چه بخش‌های آزاد هستند. آیا اقتصاد آزاد، صنعت آزاد در کشور وجود دارد؟ آیا مزیتی ایجاد کرده‌ایم که دنیا سرمایه‌گذاری در کشور کند؟ باید به تجارت جهانی پیوست و سرمایه‌گذاران خارجی را دعوت تا زمینه توسعه و رونق ایجاد شود. در صورت منعقد شدن قرار دادهای بزرگ صنعتی، رشد در خودروسازی شکل خواهد گرفت. دولت نیز در چنین شرایطی صنعت خودروسازی را آزاد خواهد کرد. درحال حاضر خروج دولت از صنعت خودرو همین مقدار اشتغال فعلی را از بین خواهد برد. تولید روز محصول در ایران مشروط بر وارد شدن به یک فضای رقابتی، مدرن و جهانی توام با شکل گرفتن صنعت از آن ایجاد خواهد شد. رقابت و جهانی شدن محصول دولت را مجبور به خروج از خودروسازی می‌کند. با این تفاصیل تازمانی که زیرساخت و بستر مناسب برای خروج دولت از خودروسازی‌ها وجود ندارد، طرح این موضوع در حد شعار باقی خواهد ماند.
* چنددرصد مشکلات فعلی صنعت خودرو ناشی از سومدیریت دولتی است؟ ضعف اصلی از مدیران بوده یا ساختار سبب ایجاد این تصمیم‌ها می‌شود؟
خودروسازی یک سمبل از مشکلات مدیریت کلان کشور بوده که صنعت خودرو یکی از مسائل آن است. تعریفی که از خودروسازی در ذهن ما وجود دارد، معادل ۵۰ سال پیش گاری‌سازی در جهان بوده است. خودروسازی در مدیریت و ساختارهای صنعتی دچار معضل بوده، هنگامی که به دنبال شکل دهی صنعتی مانند خودروسازی هستند باید سایر صنایع را نیز پیشرفت دهند. در غیر اینصورت صنعت خودرو بی معنا خواهد شد. همواره قیاس خودروسازی ایران و کره وجود دارد، اگر می‌خواهیم خودروسازانی مانند برندهای کره‌ای داشته باشیم، باید سایر صنایع را نیز تقویت کرد. صنعت خودرو محرک سایر صنایع بوده و تا زنجیره صنایع رشد نکند، خودروسازی شکوفا نخواهد شد. هنگامی که یک مدیر عهده‌دار مدیریت یک سیستم می‌شود، فرد است. بنابراین یک نفر را نمی‌توان مقصر در عدم پیشرفت و مشکلات معرفی کرد. هرچند که مدیریت‌های داخل کشور انتصابی و مشکل دار است، اما نباید فراموش کرد سو مشکلات مدیریتی در جهت گیری کلان کشور اهمیت دارد. با این شیوه در شرکت‌های بزرگ خودروسازی دنیا نمی‌توان کارکرد، لذا آموزش و فرهنگ آن باید شکل گیرد. اگر صنعت را یک ارزش قلمداد کنند، مدیر درست و خلاق هم ساخته خواهد شد. مدیریت یعنی جهت گیری و برنامه کلان کشور براساس آن جهت گیری خدماتی و صنعتی شکل بگیرد. در چنین ساختاری می‌توان از سایر نقاط دنیا هم مدیر جذب کرد.
* چندی است که مباحث مختلفی در خصوص تامین بودجه از طریق واردات خودرو مطرح شده، از سوی خودروسازان نیز دچار زیان هستند. راهکاری دولت برای تامین بودجه براساس واردات عملی خواهد شد؟
واردات خودرو تا زمانی که جریان اقتصادی کشور مشروط بر لغو تحریم‌ها و بهبود روابط سیاسی اصلاح نشود، رخ نخواهد داد در کشوری که نیازهای اساسی مانند دارو و غذا و... به سختی تامین می‌شود، واردات خودرو تصمیم غیرعقلانی است. هرچند به آزادسازی واردات معتقد هستم، بزرگترین ضربه به بازار خودرو ممنوعیت واردات خودرو بود. یکی از پارامترهای رشد صنعت خودرو ایجاد بازار رقابتی است.
* گاهی کارشناسان مطرح می‌کنند، دولت از انحصار صنعت خودرو ذینفع بوده و این موضوع سبب عدم پیشرفت است، نظرشما در این باره چیست؟
صنعت خودرو در کشور یک صنعت سیاسی است، اگر دولت بازار را آزاد بگذار و این صنعت دچار سقوط شود، به لحاظ اشتغال اجتماعی یک بحران ایجاد خواهد شد. دولت نیز حاضر به تحمل این بحران نخواهد بود. از سوی صنعت دیگری نیز نداریم که آن‌ها را وارد کنیم. این افراد نیز به سیل بیکاران موجود در جامعه افزوده خواهند شد. این مساله نیز همانطور که گفتم از نظر سیاسی، امنیتی و اجتماعی بسیار خطرناک است. بحث سود نیز وجود دارد، از آنجایی که براساس تولید نیز عوارض دریافت می‌شود، منبع تامین درآمد بخش‌های مختلف است. اما واردات ۳ تا ۱۰ هزار دستگاه با تعرفه‌های بسیار بالا و هزاران دغدغه دیگر دردی از این صنعت را دوا نخواهد کرد. صرفا این موضوع از نظر روانی قیمت‌ها را دچار روند نزولی می‌کند. هرچند که پس از مدتی احتمال افزایش قیمت‌ها نیز وجود دارد. مطرح کردن واردات خودرو و خروج بازار انحصاری دولت، چندان منطقی نیست. زیرا در کشور حدود ۸۰۰ هزار تا یک میلیون دستگاه خودرو تولید می‌شود که رقابت به معنی حقیقی منتفی است. زمانی می‌توان اعلام کرد که انحصار را از ید دولت خارج کرد که ۴۰۰ هزار دستگاه خودرو وارد شود. همین تعداد را اگر با قیمت ۱۵ هزار دلار وارد کرد، حجم ارزی معادل ۶ میلیارد دلار در سال بودجه برای واردات خودرو نیاز است. در شرایط فعلی فروش نفت ۶ میلیارد دلار نمی‌شود. پس این موضوع واردات برای انحصار خودرو مردود است. هیچ رقابتی برای این خودروها باتوجه به قیاس قیمتی ایجاد نخواهد شد.
* اگر چهارچوبی برای بهبود صنعت خودرو در قالب استراتژی تعریف و اجرای آن الزامی شود، صنعت خودرو از شرایط فعلی خروج خواهد یافت؟
هر ۷ یا ۸ سال یکبار برنامه کلی تدوین می‌شود، اما بسیاری از مدیران با اجرای چند درصد از آن چون به نتیجه نمی‌رسند، برنامه را عوض می‌کنند. این برنامه ریزی زمانی تاثیر دارد که چهارچوب کلی برای اقتصاد در صنایع داشته باشیم. زیرساخت‌ها را فراهم و قوانین محدود کننده را کنار گذاشته تا وارد تولید و بازار جهانی شویم. در قراردادهای خارجی باید تسریع یابد. صنعت خودروسازی در ایران باید به جای برسد که بی نیاز از ارز بوده و مستقل باشد. باید این صنعت بتواند وارد شبکه جهانی قطعه و صادرات قطعه داشته باشد. صنعت خودرو فعلی قهقهرا رفته و خودروهای سه یا چهار دهه گذشته را درحال تولید هستیم. این محصولات نیز قابلیت صادرات نداشته و دروازها را بسته‌ایم، اینگونه نیز پیشرفت شکل نخواهد گرفت.
* راهکار شما به عنوان کارشناس صنعت خودرو برای برون رفت از مشکلات فعلی چیست؟
راهکار اصلی، پس از اصلاح و بهبود شرایط اقتصادی کلان باید خودروسازان را مکلف به اجرای برنامه‌های بلند مدت کند. هرچند اگر این مساله سبب زیان آن‌ها نیز شود. باید پلت‌فرم‌های ایرانی براساس بومی سازی پلت‌فرم‌های جهانی شکل گیرد. تنوع خودرو و ورود به شبکه جهانی زنجیره تامین فراهم شود. خودروهای به روز را براساس پلت‌فرم روز طراحی و تولید کنیم. در کنار این مساله نیز تعدادی خودرو با تعرفه مشخص وارد کنند. پس از آن فرصتی به خودروسازان داده که خودرو را ارتقا دهند، اگر بهبود یافتند تعرفه‌ها را افزایش و کم کم واردات را کاهش دهند. اما در صورت عدم اصلاح، تعرفه را افزایش و تهدید برای آن‌ها در جهت بهبود فراهم شود. از عوارض دریافتی برای خودروهای برقی و هیبریدی جهت ورود به سایر بازارها فراهم شود. دولت باید برای خودروهای برقی و هیبریدی بودجه کنارگذشته تا در ده سال آینده از خودروسازانی که محصولات برقی و هیبریدی دارند، عقب نباشیم. به مرور زمان نیز واردات باید بیشتر آزاد شود تا رقابت شکل گیرد.
* اگر وزیر صمت بودید در اولین اقدام برای حل مشکلات صنعت خودرو چه می‌کردید؟
در اولین اقدام کاری می‌کردم که دو شرکت ایران‌خودرو و سایپا بیشتر با هم تعامل و پلت‌فرم مشترک داشته باشند. رقابت نیز برای آن‌ها ایجاد و خودروسازان بخش خصوصی را نیز آزاد می‌گذاشتم. همکاری با خودروسازان بزرگ جهانی را هماهنگ و زمینه را برای ورودشان فراهم می‌کردم. واردات را نیز هدفمند اجرا می‌کردم.
نظر شما