بازار؛ گروه ایران: بیش از ۹ ماه است که به طور رسمی شیوع ویروس کرونا در ایران اعلام شده و در این مدت برخی مشاغل و رسته های شغلی، به تعطیلی کشانده شدند یا سطح فعالیت های خود را کاهش دادند. در این میان، صنعت گردشگری یکی از رسته های شغلی بود که بیش از رسته های دیگر به خاطر شیوع کرونا آسیب دیدند. برخی فعالان این صنعت بر این باورند که ۹۹ درصد صنعت گردشگری ایران نبود شده و از طرفی هم گفته می شود که شیوع کرونا تاکنون ۳۰ هزار میلیارد تومان به صنعت گردشگری خسارت وارد کرده است.
در گفت و گوی «بازار» با رقیه حاتمی پور، اوضاع صنعت گردشگری در سال های اخیر و در دوره شیوع جدیدترین ویروس از خانواده کرونا ویروس ها، مورد کند و کاو قرار گرفته است. حاتمی پور، مدیرعامل انجمن دوستی ایران و استرالیا و فعال صنعت گردشگری است.
به غیر از شیوع ویروس کرونا و تبعات آن، عواملی از جمله تشنج نرخی در بلیت ها، گردشگری داخلی را تحت تاثیر قرار داده است. در حال حاضر، شرکت هواپیمایی و هتل ها، با اتکاء به انجام تست کرونا و برخی تمهیدات، اقدام به پذیرش مسافران می کنند. این وضع، باعث کاهش پذیرش مسافر شده و دردسری است که خانواده ها را از سفر، منصرف می کند
*در سال ۱۳۹۸ اتفاقاتی در کشور ما رخ داد و میزان ورود گردشگر خارجی به کشورمان کم شده بود و این موضوع هم قابل انکار نیست. با وضعیتی که کرونا و شیوع این ویروس در اواخر سال گذشته و امسال به وجود آورد، به نظر شما صنعت گردشگری چه سرنوشتی پیدا کرده است؟
سیر نزولی ورود گردشگر به کشور در سال ۱۳۹۸ و در سه ماهه چهارم سال، با شیوع ویروس کرونا تشدید شد. نه تنها ورود گردشگر، بلکه گردشگری داخلی و خروجی هم، به شدت تحت تاثیر این قضیه قرار گرفت تا به آنجا رسید که در اوایل سال ۱۳۹۹ کلاً مرزها بسته شد. یک مدت گذشت و برای ویزای تجاری، تبصره هایی گذاشتند. البته تعداد افرادی که با عنوان توریست تجاری سفر می کنند بسیار کم است. تقریباً تا اواخر فصل بهار، آژانس های مسافرتی و هتل ها، سعی کردند به هر صورت به فعالیت خود ادامه بدهند ولی هزینه های سرسام آور دفتری و هزینه های بیمه و مالیات، سنگینی می کرد و این نوع هزینه ها هیچ توقفی نداشت.
من این موضوع را با تاکید می گویم چرا که در صحبت ها و مصاحبه ها، موضوع استمهال وام های بانکی مطرح شد یا گفته شد که حق بیمه های آژانس های مسافرتی و کارمندان هتل ها، با فرصت و فرجه اخذ شود تا فشار وارد نشود. در حالی که در همین مدت، من شخصاً برگه ما به التفاوت مطالبات سال های قبل را با جرایم بسیار بالا دریافت کردم و اخطارهایی داده شد که نهایتاً منجر به مسدود شدن بیمه و کارهای جاری آژانس مسافرتی خودمان شد.
در این دوره، آژانس های مسافرتی و اصولاً صنعت گردشگری، به شدت صدمه دیدند. با تماس های تلفنی که در روزهای اخیر با همکارانم داشتم، متوجه شدم که امیدها به ناامیدی تبدیل شده و اغلب همکاران ما که با کمترین کارمند فعالیت می کردند، تقریباً کارشان را تعطیل کرده اند.
به غیر از شیوع ویروس کرونا و تبعات آن، عواملی از جمله تشنج نرخی در بلیت ها، گردشگری داخلی را تحت تاثیر قرار داده است. در حال حاضر، شرکت هواپیمایی و هتل ها، با اتکاء به انجام تست کرونا و برخی تمهیدات، اقدام به پذیرش مسافران می کنند. این وضع، باعث کاهش پذیرش مسافر شده و دردسری است که خانواده ها را از سفر، منصرف می کند. در این مدت تشنج قیمتی وجود داشته و عوامل روحی و روانی هم تاثیر منفی گذاشته است. چون این بحث ها مطرح است که کدام شهرهای کشور آلوده به کرونا هستند و آیا به آن شهرها بروند یا از آنها عبور کنند. این وضعیت باعث شده که حتی آن امیدهای آخر برای مسافرت را هم نزدیک به صفر کند.
امارات، این طور عمل می کند که کفیل یا آژانس مسافرتی درخواست ویزا می دهد. از این طریق، آژانس های مسافرتی، هتل را رزرو کرده و حتی حمل و نقل مسافر از فرودگاه تا هتل را به عهده دارند. با این شیوه، گردش مالی خیلی خوبی در صنعت گردشگری این کشور همسایه ایجاد شده
*آمار سال ۱۳۹۷ این طور بود که هفت و میلیون و ۸۰۰ هزار نفر گردشگری ورودی داشته ایم که نسبت به سال ۱۳۹۶ حدود ۵۲ درصد رشد نشان می داد. در ۱۰ ماهه اول سال ۱۳۹۸ هم اعلام شد که هشت میلیون و ۶۰۰ هزار نفر گردشگر ورودی داشته ایم.
یک انتقاد این است که گفته می شود همه این افرادی که به عنوان گردشگر وارد ایران شده اند، الزاماً توریست نبوده اند و برخی از آنها برای کار و تجارت به ایران آمده اند. آیا واقعاً نمی شود این افراد را به عنوان توریست به حساب آورد؟
من همیشه به آمار غیر واقعی انتقاد دارم. اساساً توریست فردی است که ۲۴ ساعت از محل اقامت دائمی خودش بیرون باشد و به قصد سیاحت یا به قصد درمان و تجارت، به جای دیگری سفر می کند. این تقسیم بندی به این معنی است که توریست در سفر خودش، هزینه کند، در هتل اقامت داشته باشد و از جاهای مختلف دیدن کند. در مورد تجار و کارشناسان باید بگویم اغلب آنها توسط وزارتخانه ها و شرکت های بزرگ دولتی و خصوصی دعوت شده اند و در مدت کوتاهی که در کشور ما حضور دارند، عمدتاً در میهمانسراهای خاص این وزارتخانه ها و شرکت ها اقامت می کنند. بر این اساس، ما نمی توانیم این افراد را به معنای واقعی گردشگر بدانیم.
گردشگر باید یک برنامه سفر (Itinerary) داشته باشد و محل هایی که او می خواهد از آنها بازدید کند مشخص باشد، به همراه او لیدر باشد و چه با گروه و چه انفرادی سفر کند باید در هتل یا اقامتگاه بوم گردی، اقامت داشته باشد. به هر حال، این گردشگر، در هر جا می خواهد اقامت کند باید برنامه سفر داشته باشد.
در مورد آمار گردشگری ورودی به ایران باید بگویم که این آمار بر اساس اطلاعات گمرگات و مبادی ورودی زمین، هوایی و دریایی، تهیه می شود. در حالی که مرکز آمار وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، باید آمار دقیق گردشگری ورودی را اعلام کند و مبنای ما باید همین طور باشد. اعتقاد بنده نیز، همین است که این تعداد گردشگر خارجی وارد ایران نشده اند.
*در سال های گذشته برخی مقامات سازمان میراث فرهنگی و گردشگری می گفتند هر توریست بین ۱۴۰۰ تا ۱۵۷۰ دلار در ایران هزینه می کند. از آنجا که شما می گویید توریست باید برنامه سفر داشته باشد و اقامت هم در کشور ما داشته باشد، پس حداقل ۱۴۰۰ دلار هزینه کردن توسط گردشگران خارجی در ایران اتفاق نمی افتد؟
کسانی که به مدت یک هفته یا ده روز در ایران اقامت می کنند به طور متوسط این مقدار هزینه می کنند ولی افرادی که دعوت شده اند یا هزینه نمی کنند یا این که در یک روز کار کارشناسی را انجام می دهند یا دو شب یا سه شب در ایران می مانند، به طور میانگین ۱۴۰۰ دلار هزینه کرد، ندارند. تنها کسانی که با آژانس های مسافرتی و تورهای ورودی، وارد ایران می شوند، هزینه مشخصی را پرداخت می کنند و از قبل برنامه سفر آنها مشخص است، روی آنها می شود این عدد را محاسبه و میانگین گیری کرد.
پیله وران نباید داخل آمار گردشگر ورودی ما قرار بگیرند. این افراد، اغلب به کشور می آیند و همان روز به کشور خودشان برمی گردند. این اتفاق در مرز جمهوری آذربایجان و نخجوان، عراق و مرز ترکیه رخ می دهد
*در سال های اخیر از هر کدام از کشورهای عراق، جمهوری آذربایجان و افغانستان، سالیانه بیش از یک میلیون حتی ۲ میلیون نفر به ایران آمده اند. شما به عنوان فعال این صنعت، انتظار دارید که افراد وارد شده از این کشورها هزینه کنند و درآمدی نصیب بخش صنعت گردشگری کشورمان شود؟
اتفاقاً سوال بسیار جالبی است و من همیشه این موضوع را عنوان می کنم که اگر ما می خواهیم مثل کشورهای موفق در پذیرنده گردشگر عمل کنیم، باید شیوه پذیرش مسافران را از کشورهای همسایه تغییر بدهیم. البته پیله وران، وضعیت متفاوتی دارند چرا که پیله وران، کسانی هستند که صبح به کشور ما می آیند و خریدی انجام داده و خارج می شوند. انتقاد من این است که پیله وران نباید داخل آمار گردشگر ورودی ما قرار بگیرند. این افراد، اغلب به کشور می آیند و همان روز به کشور خودشان برمی گردند. این اتفاق در مرز جمهوری آذربایجان و نخجوان، عراق و مرز ترکیه رخ می دهد.
افرادی که صبح به کشور ما آمده و عصر برمی گردند در ایران چندان هزینه نمی کنند مگر این که خریدی انجام بدهند. آژانس های مسافرتی هم در این زمینه نمی توانند مدعی باشند. در مورد عراق باید بگویم اگر ما بخواهیم منافع صنفی فعالان صنعت گردشگری را حفظ کنیم، باید این طور باشد که متقاضیان سفر به ایران، ویزا را از طریق آژانس های مسافرتی دریافت کنند. آژانس های مسافرتی هم باید این شیوه را رعایت کنند و برای این مسافران، هتل بگیرند.
این شیوه درستی است که ما در توسعه گردشگری امارات متحده عربی دیده ایم. امارات، این طور عمل می کند که کفیل یا آژانس مسافرتی درخواست ویزا می دهد. از این طریق، آژانس های مسافرتی، هتل را رزرو کرده و حتی حمل و نقل مسافر از فرودگاه تا هتل را به عهده دارند. با این شیوه، گردش مالی خیلی خوبی در صنعت گردشگری این کشور همسایه ایجاد شده.
این روش، به میزان زیادی باعث رشد و توسعه زیرساخت های این کشور شده و از طرفی، خطوط هوایی و هتل های آنها وضعیت بهتری پیدا کرده و هتل های جدید هم احداث شده اند. اساساً وقتی کار را به صنعت گردشگری واگذار کنند و این صنعت، همه ارکان سفر را انجام بدهد، خودش هم از درآمدی که حاصل می شود برای گسترش کار و تربیت نیروی کار سرمایه گذاری می کند.
به نظر من، سفارتخانه های ایران در خارج از کشور، باید همکاری کرده و آژانس های مسافرتی ایرانی را همکار خودشان برای صدور ویزا بدانند. البته حرف آخر را سفارتخانه ها بزنند یعنی آخرین امضا و تایید را خودشان انجام بدهند. در این صورت و مخصوصاً در مورد کشور عراق موفق می شویم، آژانس ها را شریک درآمد ورود گردشگران عراقی کنیم که انبوه هم هستند. گردشگران عراقی هم، با اهداف گردشگری، سلامت، زیارت و دیدار اقوام خودشان به ایران می آیند. علاوه بر این، دلال ها و افراد غیر حرفه ای را کنترل می کنیم چرا که الان در امر سفر دخالت می کنند.
*بر اساس آمار سال های اخیر، بالای ۹۰ درصد گردشگران ورودی به ایران، از کشورهای همسایه آمده اند. بعد از گردشگران عراق، جمهوری آذربایجان و افغانستان، ترکیه در رتبه چهارم بوده و فرضاً در سال ۱۳۹۷ تعداد ۹۴۷ هزار گردشگر از ترکیه به ایران فرستاده است. باز اگر به دقت بررسی کنیم، به نظر شما این تعداد حدود ۹۵۰ هزار گردشگر، احیاناً با چه هدفی به ایران آمده اند؟
بیشتر کسانی که از ترکیه آمده اند در بخش نمایشگاهی و توسعه روابط اقتصادی بوده و در قالب هیأت های تجاری آمده اند. بازاریاب ها و کسانی که بازار ترکیه را تبلیغ می کنند مثل کارگزاران آژانس های مسافرتی ایرانی، جز همین گردشگران ورودی محسوب می شوند. تا جایی که من می دانم فقط چند گروه زیارتی از ترکیه به مشهد رفتند و این ۹۰۰ هزار نفر، نمی تواند گردشگر توریستی و گردشگر واقعی دارای «برنامه سفر» از ترکیه باشد.
سفارتخانه های ایران در خارج از کشور، باید همکاری کرده و آژانس های مسافرتی ایرانی را همکار خودشان برای صدور ویزا بدانند. البته حرف آخر را سفارتخانه ها بزنند یعنی آخرین امضا و تایید را خودشان انجام بدهند. در این صورت و مخصوصاً در مورد کشور عراق موفق می شویم، آژانس ها را شریک درآمد ورود گردشگران عراقی کنیم که انبوه هم هستند
*در مرزهای ایران با عراق و جمهوری آذربایجان، شهروندان آن کشورها از ایران اجناس مختلف را خریداری کرده و برمی گردند. آیا ممکن است در مورد مرز ایران با ترکیه هم این طور باشد؟
در مرز باکو و مرز سِرو در استان آذربایجان غربی، گردشگرانی که از ترکیه می آیند، به صورت گردشگران یک روزه هستند. به طور خاص بعضی از شهروندان ترکیه، کارخانجات مشترکی را در ایران تاسیس کرده اند. بر اساس اطلاعاتی که من در مورد منطقه آزاد ماکو دارم، می دانم که چندین شرکت ترکیه در آنجا فعال هستند. به طور طبیعی، آنها از مرز عبور کرده و وارد ایران می شوند و دوباره به ترکیه برمی گردند.
*همه این افراد توریست به حساب می آیند ولی به نظر شما نباید جزو آمار گردشگران ورودی محسوب شوند؟
از نظر ما این طور است چرا که توریست باید دارای برنامه سفر برای بازدید از شهرهای ما و مناطق گردشگری و تاریخی و طبیعت و کویر و مراکز زیارتی ما باشد. بالاخره توریست، باید با یک هدف مشخص به ایران بیاید. ما گردشگر طبیعت گرد داریم و همچنین گردشگر معنوی داریم که برای زیارت می آید. همچنین گردشگر تاریخی داریم و همه آنها دارای برنامه سفر هستند.
*شهروندان و سرمایه گذاران ترکیه که در منطقه ماکو سرمایه گذاری کرده و فرضاً در سال ۵ بار به ایران می آیند همه این رفت و آمدها جزو گردشگران ورودی به حساب می آید؟
بله. به همین دلیل، ضرورت دارد که ما این آمار را تفکیک کنیم. اگر دولت ترکیه اعلام می کند که ۴۰ میلیون گردشگر در سال دارد، آژانس های مسافرتی ترکیه این ۴۰ میلیون نفر را جذب کرده اند، پکیج های سفر یک هفته ای و دو هفته ای دارند و همه آنها نیز تحت نظارت و کنترل وزارت گردشگری ترکیه هستند. در مجموع، درست نیست که فرضاً یک نفر به داخل ایران بیاید و خریدهای خودش را انجام بدهد و بعد از چند ساعت برگردد و ما آن را توریست محسوب کنیم.
در مورد کمک به ۱۴ رسته شغلی از جمله صنعت گردشگری باید بگویم وقتی ما تجربه کشورهای دیگر را بررسی می کنیم این طور است که در کشورهای دیگر، وقتی که کمک می کنند این کمک، مشروط نیست. در زمان ارائه همین تسهیلات بانکی به رسته های شغلی آسیب دیده از کرونا، ناهماهنگی وجود داشت
*بعد از شیوع ویروس کرونا، دولت و بانک مرکزی اعلام کردند به ۱۴ رشته شغلی که به طور مستقیم و به خاطر شیوع کرونا آسیب دیده اند، وام می دهند. در ابتدا شرط این بود که اگر این کسب و کارها، نیروهای شاغل خودشان را نگه دارند مشمول گرفتن وام می شوند. در فاز دوم با شرط و شروط کمتری و بدون در نظر گرفتن تثبیت مشاغل، قرار بوده کمک شود.
بخش صنعت گردشگری به عنوان یکی از این ۱۴ رسته شغلی مشمول اخذ وام، از این نوع ارائه تسهیلات بانکی، چقدر رضایت دارد؟
در مورد کمک به ۱۴ رسته شغلی از جمله صنعت گردشگری باید بگویم وقتی ما تجربه کشورهای دیگر را بررسی می کنیم این طور است که در کشورهای دیگر، وقتی که کمک می کنند این کمک، مشروط نیست. در زمان ارائه همین تسهیلات بانکی به رسته های شغلی آسیب دیده از کرونا، ناهماهنگی وجود داشت و بانک ها نیز شرایط خاصی را در نظر می گیرند. در ابتدا اعلام شد که به این رسته های شغلی کمک می شود.
در عمل این طور بوده که فرضاً ده آژانس مسافرتی تایید شده و واجد شرایط هستند. مسئولان این آژانس ها برای دریافت وام، باید به بانک ها مراجعه کنند ولی از این مرحله به بعد، شرایط بانک ها شروع می شود. با اطلاعاتی که ما به دست آوردیم تعداد بسیار کمی از آژانس های مسافرتی موفق شدند این وام را دریافت کنند.
*از یک طرف این وام با سود ۱۲ درصد به متقاضیان داده می شود و از طرفی هم، مشخص نیست که چه زمانی شیوع ویروس کرونا تمام می شود تا فعالن صنعت گردشگری، به طور جدی فعالیت خودشان را شروع کنند. با چنین وضعیتی مالکان این آژانس ها چگونه برای اخذ این وام تصمیم گیری می کنند؟
این وام دردی را دوا نمی کند. به دلیل این که هم مبلغ آن کم است و هم شرط های زیادی برای آن در نظر گرفته اند. در ابتدا حفظ نیروها، یک شرط برای دریافت وام بود ولی هیچکدام از آژانس های مسافرتی نتوانستند نیروهای خودشان را حفظ کنند.
این کمک نباید مشروط به حفظ نیروی کار می شد. بالاخره ممکن است آژانس ها، چک های بانکی داشته باشند و سررسید آنها فرا رسیده باشد و این وام را برای پاس کردن چک ها نیاز داشته باشند. وقتی که آژانس ها مسافرتی به خاطر شیوع کرونا، صدمه جدی دیده اند، ممکن است چک برگشتی هم داشته باشند و نتوانند از چک های برگشتی رفع سوء اثر کنند. به نظر من، این تسهیلات مربوط به کرونا، در حقیقت کمک نیست و وزارت گردشگری ما و دولت، حداقل در مورد صنف گردشگری باید وامی با نرخ ۴ درصد اعطا کنند.
این ۴ درصد هم به خاطر هزینه های مربوط به عملیات بانکی است. اگر تسهیلات بانکی با نرخ سود ۴ درصد داده می شد، می توانستیم اسم آن را کمک بگذاریم. یک وام وقتی کمک است که درصد نرخ سود آن پایین باشد و فقط هزینه های بانکی را جبران کند و واقعاً شرط خاصی برای اعطای آن در نظر گرفته نشود. به نظر من، آژانس های مسافرتی که در این مدت باز بوده و فعالیت داشته و به خاطر کرونا، صدمه دیده اند، باید این کمک مالی را دریافت می کردند.
نظر شما