توقف و ابطال؛ هیچ کدام بازار را سبز نکرد/ تاثیر مثبت بازارگردانی در اولین روز اجرا

پژمان مرادی؛ بازار: ریزش بازار یا به اصطلاح اصلاح سنگین، بیشتر سهامداران خرد و حتی سهامداران عمده را دچار نگرانی کرد. این موضوع سبب شد که صف‌های فروش شکل بگیرد و سهامداران خرد و عمدتا تازه کار از بازار خارج شوند، در همین زمان بود که دولت به گونه‌ای با اعمال دستورالعمل‌هایی سعی کرد که روند نزولی بازار را کنترل کند. اینکه چقدر این دستورالعمل‌ها در مثبت شدن بازار کمک کرده نیاز به گذشت زمان دارد.

توقف معاملات الگوریتمی آخرین اقدامی بود که سازمان بورس و اوراق بهادار اعمال کرد تا شاید بتواند به روند مثبت شدن بازار کمک کند. محسن خدابخشی مدیریت نظارت بر بورس‌ انجام معاملات الگوریتمی در همه نمادهای معاملاتی را تا اطلاع ثانوی ابلاغ کرد.

برخی از کارشناسان می‌گویند از زمان ریزش بازار سهامداران به دنبال مقصر می‌گردند و هر روز انگشت اتهام را به سمت یکی از ابزارهای بازار می‌چرخانند. یک روز سهام عدالت، روز دیگر حقوقی‌های بازار و الان هم معاملات الگوریتمی را متهم ریزش بازار معرفی کردند و در نهایت با ممنوع کردن معاملات سهام عدالت، باطل کردن معاملات حقوقی و توقف معاملات الگوریتمی سعی دارند که روند ریزش بازار را کنترل کنند.

مدافعان توقف معاملات الگوریتمی
برخی از مدافعان توقف معاملات الگوریتمی ادعا کردند که ربات‌ها باعث رنج منفی( به معاملاتی گفته می‌شود که در چند ثانیه با حجم بسیار بالا انجام می‌شوند و یک نماد را از صف خرید به صف فروش می‌کشانند) در بازار می‌شوند، آنها در تحلیل ادعای خود مطرح کردند که این ربات‌ها هوشمند هستند و درکی از شرایط بازار ندارند، زمانی که حقوقی‌ها قرار است از بازار حمایت کنند ممکن است دست به فروش بزنند و این حمایت را بی اثر کنند. برخی دیگر از مخالفان معاملات الگوریتمی، افزایش نوسان در بازار را دلیل مخالفت خود می‌دانند. این عده می‌گویند  ربات‌ها سرمایه‌گذار بلند مدت نیستند که روی یک نماد بمانند، آن‌ها با یکسری از تحلیل‌های تکنیکال نقاط فروش و خروج به نماد را شناسایی می‌کنند و بعد اقدام به نوسانگیری در بازار می‌کنند.

موافقان معاملات الگوریتمی؛ به دنبال مقصر دیگر باشید
موافقان معاملات الگوریتمی افزایش بازددهی، عمق دادن به بازار و افزایش نقدشوندگی سهم ناشر را دلیل مخالفت خود از تصمیم سازمان بورس مبنی بر توقف معاملات الگوریتمی مطرح کردند. همچنین گفته شده که مسئولان سازمان بورس در دفاع از معاملات الگوریتمی در حاشیه مسابقاتی با همین محور در زمستان ۹۸ گفته‌اند که این ابزار توانسته ظرف مدت شش هفته بازدهی ۳۴درصدی داشته باشد.

سعید نجفی یکی از طراحان معاملات الگوریتمی در گفتگویی که با بازار داشت در دفاع از معاملات الگوریتمی گفت: از معاملات الگوریتمی بازارگردانی‌هایی استفاده می‌کنند که به نفع بازار و سهامداران خرد عمل می‌کنند یعنی باعث می‌شوند که اختلاف قیمتی در سهم را پایین بیاورند و اگر کسی که خریدار یا فروشنده است بتواند در هر لحظه در بازار با قیمت مناسب فروش یا خرید خود را انجام دهد علاوه بر آن باید عمق بخشی به بازار را در کنار آن قرار دهیم.

نجفی ادامه داد:  از مزیت‌های این ابزار بالا بودن سرعت انجام معاملات است. مزیت دیگر این معاملات برای حقوقی‌ها و بازارگردان‌ها عدم تاثیر قیمتی بر روی سهامشان در هنگامی که برنامه‌ای برای فروش یا خرید دارند بوده و می‌توان افزایش نقدشوندگی و عمق بخشی به سهم ناشر را مزیت دیگری برای این ابزار دانست.

حجت الله فرهنگیان یکی دیگر از طراحان معاملات الگوریتمی در گفتگو با بازار بر بالا رفتن سرعت معاملات با این ابزار اشاره کرد و برای دفاع از آن به پیشتازی کشورهای دنیا در استفاده از این ابزار پرداخت و گفت: ۸۰ درصد بورس نیویورک به صورت  الگوریتمی و ربات انجام می شود و از طرفی سرعت بالا می رود. از این رو اتفاقی که در آمریکا در ۲۰۱۰ افتاد؛ به طوری که  الگوریتم ها به صورت دومینو خودشان ارسال فروش دادند و پس از آن سقوط چشمگیر در شاخص های بازار آمریکا اتفاق افتاد به نحوی که نهاد ناظر  مجبور شد تا معاملات الگوریتمی را متوقف کند. البته در ایران به نظر نمی آید حجم زیاد باشدو امیدوارم این تصمیم موقتی باشد.

ناعدالتی در بازار سهام جای دیگر است
دکتر منصوری کارشناس بازار سرمایه در گفتگو با بازار در مورد معاملات الگوریتمی گفت: معاملات الگوریتمی ابزاری است که در اختیار سهامداران عمده، بازارگردان‌ها و بازارسازان می‌باشد تا بتوانند از این ابزار در جهت حمایت از سهم‌های خود استفاده کنند و این نیست که فکر کنیم استراتژی که در معاملات الگوریتمی وجود دارد یک  استراتژی منفعت طلبانه و خراب‌کارانه است.

منصوری اضافه کرد: در این ابزار بیشتر یا کمتر زیان کردند مطرح است که با استفاده از ابزارهای تکنیکال یک دامنه قیمتی پایین و بالا و یا به عبارت دیگر یک کف و سقف قیمتی برای سهم مشخص می‌کنند و سپس سفارش خرید و یا فروش می‌گذارند که تقریبا سعی بر این است که سود کنند به همین جهت بسیاری از بازارگردان‌ها و بازارسازها تلاش می‌کنند برای حمایت از سهامشان از این ابزار استفاده کنند. در حقیقت الگوریتم هیچ ضرر و زیانی نمی‌تواند برای بازار داشته باشد،  بالاخره اگر بازارهای مالی بخواهند رشد کنند باید از این ابزارها استفاده کنند. همانگونه که ما به سمت ابزارهای نوین مالی و سیستم‌های به روز تر حرکت می‌کنیم به ناچار لازم است که از این ابزارها در بازارها سرمایه استفاده کنیم نه اینکه صورت مسئله را پاک کنیم.

وی رویکرد سازمان در توقف معاملات الگوریتم به خاطر برخی از مشکلات را تاکید نکرد و در همین رابطه گفت: اگر فکر می‌کنیم که معاملات الگوریتمی می‌تواند مزیت‌هایی برای بازار داشته باشد، سعی کنیم، نقاط ضعف آن یا نقاطی که ممکن است در بازار ایجاد زیان کند را اصلاح کنیم. همانگونه که در تمام دنیا الگوریتم طراحی می‌کنند و بر اساس آن معاملات خود را انجام می‌دهد، ما هم در بازار سرمایه نیاز به استفاده از این ابزارها داریم و تلاش کنیم استفاده صحیح از آن را یاد بگیرم و از آن بهره ببریم.

این کارشناس بازار سرمایه با رد کردن موضوع بی عدالتی در انجام معاملاتی که با الگوریتم انجام می‌شود گفت: بازار سرمایه ایران یکطرفه است، یعنی اینکه ما در یک روز در دامنه مشخص یا خرید می‌کنیم یا می‌فروشیم. این کار  چه به وسیله شخص انجام شود و چه به وسیله ربات، در همان دامنه نوسانی تعریف شده باید صورت بگیرد، یعنی کاری که من به تنهایی می‌توانم انجام دهم به یک سیستم واگذار می‌شود و این ناعدالتی محسوب نمی‌شود چرا که بازار محل تعامل سرمایه‌گذارانی است که ریسک ورود به بازار سرمایه را پذیرفتند و در حال معامله هستند.

منصوری ادامه داد: این ابزار با افزایش حجم معاملات به بازار عمق می‌دهد در حالی که افراد نمی‌توانند به تنهایی این کار را انجام دهند. اگر صحبت از بی‌عدالتی  و عدالت در بازار است باید برویم سراغ کسانی که رانت اطلاعاتی دارند و زیر سهم می‌زنند و یا اتفاقات دیگری که در بازار می‌افتد که می‌توان به عنوان نفی عدالت در بازار از آن نام برد، کسانی که سهم‌های غیر ارزنده را باد می‌کنند و بالا می‌برند  و یا اینکه از رانت اطلاعاتی استفاده می‌کنند و زیر سهم را خالی می‌کنند تا پایین بیاید که به نوعی این‌ها دستکاری در بازار است و این‌ها مصداق‌هایی از ناعدالتی در بازار سهام می‌باشد.

این کارشناس بازار سرمایه افزود: در بحث معاملات الگوریتمی  فضای عدالت و عدالت خواهی نیست بلکه اینجا فضایی است که ما باید با دانش و فاکتوری که مولفه‌های مربوط با بازار سرمایه هستند وارد عمل شویم. به نظر من هر بازار بر اساس نیاز می‌تواند از این ابزارها درست استفاده کند و از آنها برای بهبود عملکرد بازار و گردش مالی بهتر استفاده کند نه اینکه آن را حذف کند.

منصوری در پاسخ به این سوال که کسانی که از معاملات الگوریتمی استفاده می‌کنند چه در صف فروش و چه در صف خرید زودتر از افرادی که به صورت آنلاین، این کار را انجام می‌دهند و این مسئله باعث ایجاد رقابت‌های نامساوی در بازار می‌شود، آیا این مصداق ناعدالتی نیست؟ گفت:  پشت معاملات الگوریتمی  یکسری معاملات و تحلیل وجود دارد که  روی یکسری از سهم‌های خاص ثبت می‌شود و این گونه نیست که در بازار بچرخند و به سمت سهم‌های سود ده حرکت کنند. دومین نکته این است که اگر شما تحلیل درست از بازار داشته باشید می‌توانید سود خوبی در این بازار کسب کنید.

بعد از توقف معاملات الگوریتمی  روند بازار در هفته گذشته تقریبا منفی بود تا جای که شاخص کل به زیر ۱میلیون ۵۰۰هزار واحد رسید. نمی‌توان به صورت قطعی گفت که ریزش یا عدم ریزش بازار به دلیل وجود چنین ابزارهای در بازار است. آنچه که باور بیشتر کارشناسان است افزایش بی اعتمادی به بازار سبب شده که سهامداران خرد اقدام به خروج از بازار کنند.

امروز با آغاز روند بازارگردانی برای کلیه نمادهای بورسی و فرابورسی بازار مثبت خوبی را تجربه کرد، باید دید این تاثیر می تواند تا آخر هفته دوام بیاورد یا خیر؟