امید محمدی؛ بازار گروه خودرو: در حالی که تازه ترین طرح فروش ایران خودرو با هجوم بیش از ۶ میلیون متقاضی همراه بوده، بار دیگر پدیده «تقاضای کاذب» در بازار خودرو، نگاه کارشناسان را به سمت سیاست گذاری های اشتباه در حوزه قیمت گذاری و فروش هدایت کرده است. فعالان صنعت خودرو با انتقاد از تداوم سیاست‌های دستوری و قرعه‌کشی‌های تکراری، تاکید دارند؛ تا زمانی که قیمت خودرو در کارخانه با بازار آزاد فاصله‌ای چند ده میلیونی داشته باشد، هیچ طرح فروشی نمی‌تواند تقاضای غیرواقعی را کنترل کند. مردم به قصد حفظ ارزش پول‌شان وارد صف خرید خودرو می شوند. آزاد سازی قیمت ها در نخستین گام سبب حذف سوداگری در بازار خودرو و کاهش رفتار هیجانی خواهد شد، برای بررسی این موضوع با «سعید مدنی» مدیرعامل اسبق گروه خودروسازی سایپا به گفت و گو پرداختیم؛
* در تازه ترین طرح فروش ایران خودرو بیش از ۶ میلیون نفر شرکت کردند. تحلیل شما از این حجم تقاضا چیست؟
واقعیت این است که چنین حجمی از تقاضا به هیچ عنوان واقعی نیست. ما در کشور ۶ میلیون نفر مصرف کننده واقعی خودرو نداریم. بیشتر این افراد به قصد سرمایه گذاری وارد قرعه کشی ها می شوند، چون تفاوت قیمت کارخانه و بازار، انگیزه برای سوددهی ایجاد کرده است. وقتی خریداری می بیند با ثبت نام در یک طرح فروش می تواند در کوتاه مدت ده ها میلیون تومان سود کند، طبیعتا انگیزه برای خرید غیرمصرفی افزایش می یابد.
قرعه کشی با قیمت های ثابت کارخانه، نه تنها بازار را کنترل نکرده بلکه باعث ایجاد تقاضای کاذب و دلالی سازمان یافته شده است
* برخی معتقدند طرح های فروش سامانه ای و قرعه کشی، با هدف کنترل بازار اجرا می شود. آیا این شیوه موثر بوده است؟
خیر، این روش ها عملا نتیجه معکوس داشتند. قرعه کشی با قیمت های ثابت کارخانه، نه تنها بازار را کنترل نکرده بلکه باعث ایجاد تقاضای کاذب و دلالی سازمان یافته شده است. درواقع هر بار که این طرح ها اجرا می شوند، ما همان چرخه معیوب گذشته را تکرار می کنیم؛ یعنی تزریق تقاضای غیر واقعی، افزایش التهاب در بازار و بی عدالتی در تخصیص خودرو به مصرف کننده واقعی ایجاد می شود.
اگر قیمت ها یکباره به سطح بازار آزاد برسند، ممکن است فشار زیادی به مصرف کننده واقعی وارد شود
* شما به تفاوت قیمت کارخانه و بازار اشاره کردید. از نظر شما راه حل چیست؟
تنها راهکار پایدار، واقعی سازی قیمت خودرو است. تا زمانی که حاشیه سود بین کارخانه و بازار زیاد باشد، تقاضا کاهش پیدا نمی کند. باید این فاصله را به حداقل رساند تا انگیزه سرمایه گذاری از بین برود. وقتی کسی بداند خرید خودرو هیچ سودی ندارد، صف ۶ میلیونی تشکیل نمی شود. اما آزادسازی قیمت باید با تدبیر انجام شود. اگر قیمت ها یکباره به سطح بازار آزاد برسند، ممکن است فشار زیادی به مصرف کننده واقعی وارد شود. بنابراین دولت باید با نظارت هوشمندانه، از خودروسازان بخواهد که درآمد ناشی از آزادسازی را صرف توسعه، تحقیق و نوسازی خطوط تولید کنند، نه افزایش هزینه های جاری یا توزیع سودهای کلان را در دستور کار قرار دهند.
* برخی نگران هستند که آزادسازی قیمت ها باعث جهش بیشتر نرخ ها شود. آیا چنین خطری وجود دارد؟
تجربه نشان داده که در عمل چنین جهشی پایدار نیست. اگر عرضه و تقاضا در تعادل باشد، بازار خودش قیمت را تنظیم می کند. خودروساز هم نمی تواند هر قیمتی دلش خواست بفروشد، چون مشتری ندارد. اما وقتی قیمت ها دستوری پایین نگه داشته شود، تقاضا بالا می رود، خودرو کمیاب می شود و بازار سیاه شکل می گیرد. این دقیقا همان وضعیتی است که سال ها است درگیرش هستیم.
* با توجه به افزایش نقدینگی و رشد تورم، آیا کنترل بازار خودرو اصلا ممکن است؟
بله، اما به شرطی که نگاه سیاست گذار اصلاح شود. پایه پولی ما بیش از حد رشد کرده و نقدینگی سرگردان به دنبال پناهگاه می گردد؛ یک روز به سمت دلار می رود، روز دیگر به سمت سکه و حالا هم خودرو، هرچقدر دولت ارز و سکه به بازار تزریق کند، باز هم به‌دلیل حجم بالای پول، تاثیری ندارد. بنابراین باید از مسیر سیاست های قیمتی اشتباه جلوی این جریان گرفته شود. اگر خودرو دیگر سودده نباشد، سرمایه به سمت تولید و بورس می رود.
* شما اشاره کردید به خودروهای قدیمی مثل پراید که هنوز با قیمت های عجیب معامله می شوند، آیا هنوز این مساله ادامه دارد؟
بله، این یکی از نشانه های آشکار بیمار بودن بازار است. هنوز خودروهای مدل ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹ که تولیدشان متوقف شده، با قیمت های بالا و بعضا صفر کیلومتر معامله می شوند. چرا که خودرو تبدیل به کالای سرمایه ای شده است. فردی که چند سال پیش پراید ۲۰ میلیون تومانی خریده، امروز همان را ۳۰۰ میلیون تومان می فروشد. در چنین شرایطی طبیعی است که کسی حاضر نیست پولش را در بانک بگذارد وقتی سود بانکی بسیار کمتر است. این همان چرخه معیوب تورم و سوداگری است که تا سیاست قیمت گذاری اصلاح نشود، ادامه خواهد داشت.
* به نظر شما نقش دولت در این میان چیست؟
دولت باید از دو سو عمل کند؛ هم از مسیر اصلاح سیاست قیمت گذاری، و هم از مسیر نظارت بر نحوه هزینه کرد درآمد خودروسازان؛ اگر خودروساز حاشیه سودی به‌دست می آورد، باید آن را صرف ارتقای فناوری، داخلی سازی قطعات و افزایش کیفیت کند. این کار می تواند اعتماد عمومی را بازگرداند و در نهایت بازار را به تعادل برساند.
نظر شما