امید محمدی؛ بازار: خصوصی سازی بنگاه های بزرگ دولتی در ایران، به ویژه در صنایع راهبردی، همواره یکی از حساس ترین و بحث برانگیزترین سیاست های اقتصادی کشور بوده است. اکنون با ورود سایپا، دومین خودروساز بزرگ کشور، به فاز عملیاتی واگذاری، بار دیگر توجه کارشناسان، فعالان اقتصادی، رسانه ها و افکار عمومی به چگونگی اجرای این فرآیند جلب شده است. در چنین فضایی، شنیدن دیدگاه صاحب نظران مستقل و متخصصان صنعت خودرو، اهمیتی مضاعف پیدا می کند.
تجربه های پیشین خصوصی سازی، از جمله گروه صنعتی ایران خودرو و برخی صنایع مشابه، نشان دادند که اجرای اصولی واگذاری و فراهم سازی بستر تحقق اهداف برای بنگاه های اقتصادی می تواند آثار مثبت نیز در اقتصاد ملی داشته باشد. دومین خودروساز بزرگ کشور سهم قابل توجهی در تامین خودروهای اقتصادی بازار دارد در صورت عدم اجرای صحیح خصوصی سازی می توان گفت که ضربه جدی به صنعت و بازار خودرو وارد می شود. از همینرو، برای بررسی فرآیند خصوصی سازی گروه خودروسازی سایپا با «بیوک علیمرادلو» جزو مدیران ارشد صنعت خودرو به گفت و گو پرداختیم؛
نکته کلیدی در این مسیر، بحث «اهلیت» است. یعنی کسی که می خواهد سایپا را بخرد، باید شایستگی و توانمندی لازم را برای اداره چنین مجموعه ای داشته باشد
* در حال حاضر بحث خصوصی سازی گروه خودروسازی سایپا به طور جدی مطرح شده است. با توجه به تجربه قبلی خصوصی سازی در ایران خودرو، به نظر شما این واگذاری باید با چه مکانیزمی انجام شود و چه ملاحظاتی باید در نظر گرفته شود؟
پیش از هر چیز باید بگویم که خصوصی سازی یک انتخاب نیست؛ بلکه الزام قانونی است و دولت موظف به اجرای آن است. این موضوع باید بر اساس قانون و با یک سازوکار مشخص باید تا دیماه انجام شود؛ نکته کلیدی در این مسیر، بحث «اهلیت» است. یعنی کسی که می خواهد سایپا را بخرد، باید شایستگی و توانمندی لازم را برای اداره چنین مجموعه ای داشته باشد.
* منظورتان از اهلیت چیست؟ آیا فقط توان مالی مطرح است یا موارد دیگری هم در آن دخیل است؟
توان مالی تنها بخشی از موضوع است، اتفاقا اگر صرفا بر اساس توان مالی واگذاری انجام شود، ممکن است همان منابع به سرعت از بین بروند بدون اینکه دستاورد مثبتی حاصل شود. اهلیت یعنی داشتن تجربه و دانش لازم در صنعت خودرو که از تولید قطعه تا خدمات پس از فروش ادامه می یابد. بنابراین، متقاضی باید برنامه ای روشن برای اداره گروه خودروسازی سایپا داشته باشد یا دست کم بتواند برنامه ارائه شده را به درستی اجرا کند. همچنین باید تیم مدیریتی قوی و با تجربه در صنعت خودرو در اختیار داشته باشد.
* برخی میگویند خصوصی سازی در ایران گاهی موفق نبوده، نمونه این موضوع را در صنایع دیگر شاهد بودیم، به نظر شما دلیل آن چیست؟
بله، متاسفانه در مواردی مثل هفت تپه، خصوصی سازی به شکست انجامیده است. اما مشکل فقط از خریداران فاقد اهلیت نبوده، بلکه نبود بازار آزاد و رقابت واقعی عامل اصلی بوده است. خصوصی سازی بدون وجود رقابت و شفافیت در بازار، فقط جا به جایی مالکیت از دولت به افراد بدون تحول واقعی است. در چنین شرایطی رانت شکل می گیرد و مسیر توسعه مختل می شود.
* برخی از کارشناسان صنعت خودرو معتقدند که باید واگذاری به گونه ای باشد که شرکت «فروخته نشود»، بلکه نوعی مشارکت یا حمایت ادامه پیدا کند، نظر شما چیست؟
چنین تفکری اصولا با روح خصوصی سازی در تضاد است. قرار نیست شرکت رها شود یا خریدار صرفا پول بدهد و کنار برود. اتفاقا در چنین واگذاری هایی پول باید به خود سایپا برگردد و صرف بازسازی و نوسازی آن شود. اگر خریدار، اهلیت داشته باشد اما توان مالی کافی در ابتدا نداشته باشد، می توان بخشی از سهام را واگذار کرد، مشروط بر اینکه تعهدات اجرایی جدی پذیرفته شود. سهام کارکنان هم باید به قیمت مناسب در فرآیند مذکور خریداری شود.
* نگرانی های از افت قیمت سهام سایپا در بورس و احتمال ضرر دولت جهت واگذاری در این شرایط وجود دارد، این نگرانی ها چقدر منطقی است؟
این تفکر نادرست است، در شرایط اقتصادی کنونی، کاهش قیمت ها موضوعی سراسری است و خاص بورس خودرو نیست. مهم ترین مسئله در واگذاری، اهلیت و برنامه خریدار، نه قیمت اسمی است. اگر واگذاری در زمان مناسب و با شرایط اصولی انجام نشود، شرکت دچار بحران های جدی تری خواهد شد.
واگذاری باید به گروهی صورت گیرد که نگاه صنعتی و توسعه محور دارند، نه صرفا به دنبال سود کوتاه مدت باشد. اگر چنین اتفاقی بیفتد، سایپا نه تنها احیا می شود، بلکه می تواند دوباره به یکی از بازیگران مهم صنعت خودرو در منطقه تبدیل شود
* به عنوان سوال پایانی، اگر بخواهید یک توصیه مهم به دولت یا مسئولان جهت واگذاری سایپا داشته باشید، آن چیست؟
توصیه من این است که به جای تمرکز بر قیمت یا ترس از تغییر، روی اهلیت خریدار و برنامه او تمرکز شود. واگذاری باید به گروهی صورت گیرد که نگاه صنعتی و توسعه محور دارند، نه صرفا به دنبال سود کوتاه مدت باشد. اگر چنین اتفاقی بیفتد، سایپا نه تنها احیا می شود، بلکه می تواند دوباره به یکی از بازیگران مهم صنعت خودرو در منطقه تبدیل شود. امروز گروه هایی هستند که با پذیرش مسئولیت، برای توسعه صنعت کشور پا پیش می گذارند، باید به آن ها میدان داد و از آن ها حمایت کرد.
نظر شما