بازار؛ گروه اقتصاد دیجیتال: عصر هوش مصنوعی، ما را تا مرز بازتعریف روابط انسانی کشانده است؛ از یادگیری کودکان تا مجازی‌شدن دوستی‌ها، فرصت‌ها و تهدیدهای بی‌شماری شکل گرفته. تنها راه عبور از این گذرگاه، انتخابی آگاهانه و حفظ تعادل میان دل و داده است.
به گزارش بازار شاید بدانید که نسل هزاره جدید به‌عنوان «نسل تنهایی» شناخته می‌شود و نزدیک به ۷۳ درصد از جوانان آن، تنهایی و انزوای اجتماعی را تجربه می‌کنند. این پدیده، محدود به جوانان نیست. در سراسر نسل‌ها، زمان اختصاص داده‌شده به ارتباط شخصی با دوستان و خانواده به‌طور محسوسی کاهش یافته است. نه‌تنها جوانان، بلکه بزرگسالان و حتی کودکان نیز، ارتباطات مستقیم را با فناوری‌های هوشمند جایگزین کرده‌اند تا جایی که تکنولوژی، عملاً تعامل انسان با انسان را کم‌رنگ ساخته است.
در عین‌حال، مسلم است حتی پیشرفته‌ترین فناوری‌ها هم نمی‌توانند غنای روانی و عمق رابطه انسانی را که تنها انسان قادر به آن است، فراهم کنند. با وجود این آگاهی، بسیاری ترجیح می‌دهند برای رفع نیازهای اجتماعی خود به فناوری پناه ببرند.
همه‌گیری تنهایی، در عصر هوش مصنوعی جدی‌تر از قبل انسان‌ها را تهدید می‌کند و روابط سنتی را به سمت دنیایی دیجیتال و غیرقابل پیش‌بینی سوق داده است
هوش مصنوعی: دیالکتیک سود و زیان
نمی‌توان منکر مزایای عظیم هوش مصنوعی شد. این فناوری امروز برای آموزش مهارت‌های خواندن به کودکان ناشنوا به کمک زبان اشاره بصری به کار می‌رود. با این وجود، روی تاریک ماجرا هم پررنگ است. اوایل ۲۰۲۴، شرکت IBM بیش از هشت‌هزار شغل انسانی را حذف و با هوش مصنوعی جایگزین کرد؛ اتفاقی که نگرانی‌های گسترده‌ای درباره آینده بازار کار برانگیخت. علاوه بر این، مجمع جهانی اقتصاد اطلاعات نادرست مبتنی بر هوش مصنوعی را، بالاتر از تهدیدهایی چون تغییرات اقلیمی و جنگ، بزرگ‌ترین نگرانی جهان در سال ۲۰۲۴ دانسته است. همچنین، این فناوری بستری برای کلاهبرداری‌های پیچیده دیجیتال و وارد آوردن میلیاردها دلار زیان به اقتصاد جهانی فراهم کرده است.
این تهدیدها، سایه‌ای بر سلامت روان می‌افکند و موجب اضطراب، ناامنی و ترس از آینده می‌شود. بااین‌حال، هوش مصنوعی ذاتاً نه خوب است و نه بد؛ تأثیر آن به شیوه بهره‌برداری ما بستگی دارد.
توان بی‌سابقه هوش مصنوعی در تسریع رسیدن به اهداف، آن را به بخشی جدانشدنی از زندگی بدل خواهد کرد. اگر می‌خواهیم سلامت روانی خود را حفظ کنیم، باید مسئولانه از این ابزار استفاده کنیم.
هوش مصنوعی فرصت یادگیری را برای محرومان فراهم آورده، اما در همین حال، با حذف مشاغل و گسترش اطلاعات نادرست، موجب نگرانی‌های جدی اجتماعی و اقتصادی شده است
زوال هوش انسانی در عصر الگوریتم
در سال ۱۹۸۴، ۳۵ درصد نوجوانان روزانه کتاب می‌خواندند، اما این رقم در سال ۲۰۲۳، به ۱۴ درصد رسید. دانش‌آموزان همواره در دروسی چون ریاضی و علوم چالش داشته‌اند، اما این روزها کاهش سواد اطلاعاتی هم به آن افزوده شده است.
دلیلش روشن است: کتابخوانی دیگر مانند گذشته جایگاه ندارد. شاید این، به پدیده‌ای موسوم به «ذهنیت تیک‌تاک» برگردد؛ دامنه توجه کوتاه و رغبت کم به مطالعه عمیق. اما این مسأله فقط مشکل نسل جوان نیست؛ بلکه همه ما را درگیر کرده است.
وقتی در گوگل جست‌وجو می‌کنیم، مجموعه‌ای از گزینه‌ها و منابع را می‌بینیم. اما با واگذاری این تصمیم‌گیری به الگوریتم‌ها، محتوا برایمان فیلتر و شخصی‌سازی می‌شود: هوش مصنوعی انتخاب می‌کند که چه چیزی حقیقت باشد.
اگر فقط به نتایج ارائه‌شده توسط هوش مصنوعی، مانند ChatGPT بسنده کنیم، تصمیم‌گیری درباره منبع و اعتبار اطلاعات را عملاً به آن می‌سپاریم. درحالی‌که جست‌وجوی مستقل و بازگشت به منابع اصلی، ابتکار عمل و تفکر انتقادی ما را تقویت می‌کند.
مطالعه منظم باعث تقویت فکر انتقادی، گسترش دامنه واژگان، ارتقاء همدلی و تمرکز و در نهایت کاهش استرس می‌شود. امروز نه‌تنها هوش خواندن تضعیف شده، بلکه هوش هیجانی و تعامل انسانی نیز دچار چالش شده‌اند.
گام‌های عملی برای تقویت رابطه‌تان با هوش مصنوعی
۱- هوشیار باشید و در صحت اطلاعات تردید کنید؛ به منابع اصلی مراجعه کنید و به الگوریتم‌ها بسنده نکنید.
۲- ارتباطات اجتماعی واقعی را حفظ کنید؛ دورهمی‌های هفتگی، عضویت در باشگاه‌های ورزشی یا فرهنگی را فراموش نکنید.
۳- به محدودیت‌ها واقف باشید؛ فناوری سرشار از مزیت است اما جایگزینی برای خلاقیت و ارتباط انسانی نیست.
۴- آگاهی خود و دیگران را درباره شیوه کارکرد و مخاطرات هوش مصنوعی افزایش دهید.
۵- کنترل را در دست بگیرید؛ اگر احساس می‌کنید به هوش مصنوعی وابسته‌اید، استفاده از آن را محدود و مدیریت کنید.
چالش اصلی ایرانیان، ایجاد توازن میان اصالت انسانی و شور فناوری است؛ باید مراقب باشیم هویت و خلاقیت فردی‌مان قربانی سرعت و همسان‌سازی الگوریتم‌ها نشود
هوش مصنوعی؛ مرز جادو و واقعیت در تجربه ایرانی
تصور کنید صبح خود را با صدای هشدار گوشی شروع می‌کنید؛ یک دستیار مجازی برنامه‌های روزانه‌تان را مرور می‌کند، خبرها را الگوریتم‌ها غربال می‌کنند و حتی پیشنهاد می‌دهد کدام مسیر را برای فرار از ترافیک انتخاب کنید.
در این شلوغی زندگی شهری، این پرسش بی‌صدا ذهنمان را قلقلک می‌دهد: واقعاً صاحب تصمیماتمان هستیم یا به تدریج افسار آگاهی‌مان را به فوجی از هوش‌های بی‌چهره و نامرئی سپرده‌ایم؟
رابطه ما ایرانی‌ها با تکنولوژی، آمیزه‌ای از شیرینی نوگرایی و دلبستگی به اصالت و عاطفه است. هنوز چه بسیار خانواده‌هایی که حتی در میان سیل پیام‌ها و ویدئوها، مهمانی و دورهمی را عاشقانه و حیاتی می‌دانند. اما همین خانواده‌ها هم دچار وسوسه تکنولوژی‌اند؛ جوانانی که دوستی‌های دنیای مجازی برایشان جای کوچه‌بازی، کتابخوانی و حضورِ دل به دل را گرفته است. واقعیت این است که هوش مصنوعی می‌تواند فرصت‌هایی برای رفع شکاف‌های اطلاعاتی و آموزشی، حتی در مناطق محروم ایجاد کند. معلم مجازی اگرچه خستگی‌ناپذیر و همیشه در دسترس است، اما آیا می‌تواند جای خنده معلم و سوال رو در رو را پر کند؟
اینجاست که جامعه ایرانی با یک دوگانگی فرهنگی روبه‌رو می‌شود؛ یک سو، جاذبه‌ی سرعت و راحتی هوش مصنوعی، و سوی دیگر، دلواپسی از یادرفتن همدلی و گرمی روابط انسانی. اگر قرار باشد همه اطلاعاتمان را از کانال‌هایی بگیریم که یک شکل، یک زبان و یک سلیقه دارند، آیا چیزی از تنوع اندیشه، خلاقیت فردی و کُنِش اجتماعی باقی می‌ماند؟ همان‌قدر که هوش مصنوعی مسیر هویت‌یابی را هموار می‌کند، خطر «همرنگ جماعت شدن» و کپی‌کاری ذهن‌ها هم هست و رنگ‌وبوی جامعه یکنواخت چقدر کسل کننده خواهد بود؟
در نهایت، ما ایرانی‌ها باید راه گفت‌وگوی انتقادی و هم‌افزایی میان سنت و تکنولوژی را جست‌وجو کنیم: بهره هوشمند بگیریم، اما افسار خلاقیت و همدلی را هرگز رها نکنیم. این توازن است که می‌تواند هوش مصنوعی را از تهدید به فرصت بدل کند و جامعه‌ای سالم، آگاه و پویا بسازد.
پیش‌بینی آینده
سایت ارقام به نقل از روانشانسی امروز در انتهای گزارش خود در اینباره می نویسد: نکته اینجاست که هوش مصنوعی دشمن ما نیست، اما در عین حال، عصای جادویی هم نیست که بتواند بر تمام مشکلاتی که با آنها روبرو هستیم غلبه کند. ما باید با خرد و آگاهی کامل با آن برخورد کنیم، در عین حال مراقب باشیم که آن را در خدمت منافع خود مهار کنیم و اسیر آن نشویم.
با ایجاد تعادلی ظریف بین به حداکثر رساندن مزایای فناوری و حفظ قدرت و دوام روابط انسانی، می‌توانیم آینده‌ای سالم و پایدار برای سلامت روان در عصر هوش مصنوعی تضمین کنیم.
نظر شما