بازار؛ گروه استانها: صدای کوبش چکش بر مغار استادکاران در کنار غرش بی‌وقفه ماشین‌آلات CNC، نوایی آشنا در کالبد صنعتی قم است؛ شهری که نامش نه فقط با ساحت معنوی، که با هنر و صنعت چوب نیز عجین گشته و به رغم تصور رایج، به قلب تپنده تولیدات چوبی ایران بدل شده است. هزاران واحد تولیدی، با تأمین بخش عمده‌ای از نیاز کشور و ایجاد اشتغال گسترده، چرخ‌های این صنعت را به حرکت درآورده‌اند، اما چالش‌هایی چون «خام‌فروشی»، نوسانات ارزی و کمبود زیرساخت‌های حمایتی، گلوی این صنعت پویا را می‌فشارد.
استان قم، با وجود وسعت و جمعیت نسبتاً کمتر، توانسته است خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی و تعیین‌کننده در عرصه صنایع چوبی کشور مطرح کند. این استان، به گواه آمار و اذعان فعالان، نه تنها یکی از مراکز اصلی تولید، بلکه در برخی محصولات خاص، پیشتاز بلامنازع است.
قم، با اتکا به موقعیت استراتژیک خود در مرکز ایران و دسترسی آسان به شبکه‌های مواصلاتی، به پایگاهی مهم برای صنعت چوب تبدیل شده است و بالغ بر ۴ هزار واحد صنفی و کارگاهی در زمینه تولید و عرضه مصنوعات چوبی در این استان فعال هستند که زمینه اشتغال مستقیم و غیرمستقیم بیش از ۳۰ هزار نفر را فراهم کرده‌اند.
از سوی دیگر، آمار رسمی سازمان صمت استان قم نیز از فعالیت بیش از ۱۳۰۰ واحد رسمی در این حوزه خبر می‌دهد که عمدتاً در شهرک‌های صنعتی شکوهیه، محمودآباد و سلفچگان متمرکزند و برای حدود ۲۰ هزار نفر اشتغال مستقیم ایجاد کرده‌اند. این حجم از فعالیت، قم را به تامین‌کننده حدود ۲۵ درصد از کل تولیدات چوبی ایران و سومین قطب بزرگ این صنعت پس از تهران و البرز (یا اصفهان) بدل ساخته است. محصولات متنوعی از مبلمان خانگی، اداری و بیمارستانی گرفته تا درب و پنجره، کابینت و مصنوعات دکوراتیو، بازارهای داخلی و حتی کشورهایی چون عراق و افغانستان را هدف قرار داده‌اند.
فناوری در خدمت هنر و تولید انبوه
یکی از نقاط عطف صنعت چوب قم، ورود و گسترش چشمگیر دستگاه‌های CNC (کنترل عددی رایانه‌ای) است. این ماشین‌آلات هوشمند، با دقت و سرعتی مثال‌زدنی، پیچیده‌ترین طرح‌های منبت را بر پیکر چوب می‌تراشند و به گفته فعالان، «بیش از ۹۰ درصد بازار منبت کشور اکنون با CNC کار می‌شود.»
استان قم، با وجود وسعت و جمعیت نسبتاً کمتر، توانسته است خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی و تعیین‌کننده در عرصه صنایع چوبی کشور مطرح کند. این استان، به گواه آمار و اذعان فعالان، نه تنها یکی از مراکز اصلی تولید، بلکه در برخی محصولات خاص، پیشتاز بلامنازع است
مهدی کریمی، مالک یکی از کارگاه‌های مجهز به دستگاه‌های CNC در شهرک شکوهیه، با اشاره به فعالیت بیش از ۳۵۰ دستگاه از این نوع در قم که برای حدود هزار نفر اشتغال مستقیم ایجاد کرده، می‌گوید: فناوری CNC در طول پانزده سال گذشته به بلوغ کامل رسیده و توانسته است ارتقای قابل‌توجهی در حوزه تولیدات مبل ایجاد کند و به طور کلی موجب رشد و توسعه صنعت چوب کشور گردد.
وی با بیان اینکه این دستگاه‌ها هزینه تمام شده را به شدت کاهش می‌دهند، افزود: قیمت تمام شده یک اثر منبت‌کاری انجام‌شده به صورت دستی، حدود یک میلیارد تومان است، در حالی که همین اثر با استفاده از دستگاه CNC حدود سیصد میلیون تومان هزینه دارد.
دلایل توفیق؛ ترکیبی از سنت، مهارت و موقعیت
موفقیت صنعت چوب قم را نمی‌توان به یک عامل محدود کرد. دسترسی مناسب به مواد اولیه، به‌ویژه نزدیکی به پایتخت به عنوان مرکز واردات MDF و یراق‌آلات، هزینه‌های لجستیک را کاهش داده است. نیروی کار جوان، ماهر و آموزش‌دیده که از هنرستان‌ها و مراکز فنی‌وحرفه‌ای استان فارغ‌التحصیل می‌شوند، دیگر سرمایه ارزشمند این صنعت است. هزینه مناسب‌تر زمین و زیرساخت‌های تولیدی نیز در جذب سرمایه‌گذاری بی‌تأثیر نبوده است.
حسین حیدری، یکی از تولیدکنندگان مبلمان باسابقه قم در گفت‌وگو با خبرنگار بازار، کیفیت و نوآوری را رمز ماندگاری دانسته و تأکید می‌کند: تلاش می‌کنیم محصولاتمان را با طرح‌های روز دنیا و کیفیت قابل رقابت با محصولات خارجی عرضه کنیم تا رضایت مشتریان را جلب کنیم. این رویکرد، نشان از تلاش برای همگامی با استانداردهای جهانی دارد.
وی افزود: یکی از مشکلات ما تهیه مواد اولیه است. افزایش قیمت MDF و یراق‌آلات باعث شده سود تولیدکنندگان کاهش یابد. اگر واردات مواد اولیه مدیریت شود، می‌توانیم بهتر رقابت کنیم.
چالش‌ها؛ از خام‌فروشی تا نوسانات ارزی
با وجود تمام این درخشش‌ها، صنعت چوب قم با ابرهای تیره چالش نیز مواجه است. مهم‌ترین آن‌ها، به گفته بسیاری از فعالان، پدیده «خام‌فروشی» است. کریمی در این باره با گلایه می‌افزاید: متأسفانه، ما با معضل خام‌فروشی محصولات خود مواجه هستیم. حجم قابل توجهی از تولیدات ما به استان‌های دیگری نظیر تهران، اصفهان و شیراز و همچنین ملایر ارسال می‌شود. این محصولات پس از انتقال، در همان مناطق مراحل نهایی مانند رنگ‌آمیزی و رویه‌کوبی را طی کرده و نهایتاً با نام و برند تجاری همان شهرستان‌ها به فروش می‌رسند.
رسولی فعال صنعت چوب: مشکلات مالیاتی، کمبود نقدینگی، دشواری‌های تأمین سرمایه در گردش، نبود نمایشگاه دائمی تخصصی و فقدان یک برند ملی قدرتمند برای محصولات قم، از دیگر موانع توسعه صنعت تولید مبل در قم هستند
وی تصریح کرد: به دلیل ضعف در زیرساخت‌های تبلیغاتی و عدم وجود ظرفیت کافی برای تکمیل نهایی محصول در استان قم، تولیدکنندگان ناگزیر به عرضه خام تولیدات خود شده‌اند. این فرآیند، ارزش افزوده اصلی را از صنعتگران قمی سلب می‌کند.
واردات بی رویه
از سوی دیگر، هادی رسولی از فعالان عرصه درودگری در قم در گفت‌وگو با خبرنگار بازار به چالش‌های دیگری اشاره دارد و می‌گوید: افزایش سرسام‌آور قیمت MDF و سایر مواد اولیه، بسیاری از تولیدکنندگان را با مشکلات جدی روبرو کرده است. همچنین، واردات بی‌رویه مصنوعات ارزان‌قیمت و بی‌کیفیت خارجی، بازار داخلی را با رکود مواجه می‌کند و تولیدکننده داخلی را دچار زیان می‌سازد.
وی اظهار داشت: مشکلات مالیاتی، کمبود نقدینگی، دشواری‌های تأمین سرمایه در گردش، نبود نمایشگاه دائمی تخصصی و فقدان یک برند ملی قدرتمند برای محصولات قم، از دیگر موانع توسعه این صنعت هستند.
چشم‌انداز آینده: حمایت، برندسازی و فتح بازارهای جهانی
با وجود این موانع، آینده صنعت چوب قم می‌تواند بسیار روشن‌تر باشد. مسئولان استانی و وزارت صمت برنامه‌هایی برای توسعه شهرک‌های صنعتی تخصصی، ارائه تسهیلات، حمایت از صادرات و راه‌اندازی نمایشگاه‌های دائمی را در دستور کار دارند. کارشناسان معتقدند توسعه آموزش‌های تخصصی، به‌روزرسانی فناوری‌ها، ایجاد یک برند ملی قوی برای محصولات چوبی قم و توسعه هدفمند بازارهای صادراتی، گام‌های ضروری برای جهش این صنعت هستند.
استان قم با پشتوانه نیروهای انسانی متخصص، زیرساخت‌های نسبتاً مناسب و ظرفیت بالای تولید باکیفیت، بخش قابل توجهی از نیاز بازار داخلی به محصولات چوبی را تأمین می‌کند
حیدری نیز بر اهمیت برندسازی و تکمیل زنجیره ارزش در استان تاکید دارد و می گوید: مشکل اصلی ما، علاوه بر مواد اولیه، بحث برندینگ است. اگر بتوانیم زنجیره تولید تا عرضه نهایی را در خود استان تکمیل کنیم و با برند قم محصولاتمان را بفروشیم، ارزش افزوده بیشتری نصیب استان خواهد شد.
استان قم با پشتوانه نیروهای انسانی متخصص، زیرساخت‌های نسبتاً مناسب و ظرفیت بالای تولید باکیفیت، بخش قابل توجهی از نیاز بازار داخلی به محصولات چوبی را تأمین می‌کند. اگر چالش‌های پیش رو، به‌ویژه معضل خام‌فروشی و موانع صادراتی، با همت مضاعف مسئولان و هم‌افزایی فعالان این صنعت مدیریت شود، می‌توان به تثبیت جایگاه قم نه تنها به عنوان قطب ملی، بلکه به عنوان یک برند معتبر منطقه‌ای در صنایع چوبی امیدوار بود. این صنعت، ظرفیت آن را دارد که بیش از پیش، نماد کیفیت، نوآوری و قدرت تولید ایرانی در بازارهای جهانی باشد.
نظر شما