توافق آلمان و آسیای مرکزی برای تاسیس کریدور میانی جدید| تلاش اروپا برای رفع وابستگی به نفت روسیه

وحید پورتجریشی؛ بازار: سران کشورهای آسیای مرکزی روز جمعه طی نشستی مشترک به ریاست «اولاف شولتز» صدر اعظم آلمان در برلین گرد هم آمدند تا در خصوص تاسیس «کریدور میانی» با یکدیگر گفتگو کنند. اگرچه هنوز جزئیاتی از این نشست منتشر نشده، اما بنا بر اعلام منابع رسانه ای غربی، رهبران آلمان، قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان، ترکمنستان و تاجیکستان در حوزه های اقتصاد، انرژی و منابع طبیعی با یکدیگر به گفتگو و رایزنی پرداخته اند.

در پایان این نشست، تمامی طرف ها از حصول توافق بر سر ایجاد شراکت استراتژیک منطقه ای میان آلمان و کشورهای آسیای مرکزی خبر داده اند. طرف ها همچنین برای تاسیس و توسعه مسیر کریدور میانی که آسیای مرکزی را از طریق قفقاز، دریای سیاه و ترکیه به اروپا متصل می سازد، خبر داده اند.

گفته می شود اولاف شولتز، نام این ابتکار جدید را «دروازه جهانی» نهاده و قرار است منابع لازم برای ساخت و توسعه زیرساختهای لازم در مسیر مذکور از طریق بانک توسعه و بازسازی اروپا (EBRD) تامین شود. به نوشته نشریه دیلی صباح ترکیه، موضوعاتی چون تقویت امنیت انرژی، توسعه مسیرهای جایگزین تامین انرژی و بهبود راه های مواصلاتی حمل و نقل و ترانزیت از جمله موارد مهم مورد بحث رهبران کشورهای مذکور در این نشست بوده و قرار است دور بعدی آن، سال آینده میلادی برگزار شود.

اما در خصوص نشست فوق، چند نکته بسیار مهم به چشم می خورد که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد:

تفاوت کریدور میانی آلمان و چین

نخستین سوالی که در این میان به وجود می آید این است که کریدور میانی، شاخه ای از ابتکار کمربند و جاده (BRI) چین بوده و موضوع جدید نیست که بتوان آن را به نام آلمان به ثبت رساند. اما باید توجه داشت که مبداء کریدور میانی کمربند و جاده، چین بوده و هدف از تاسیس آن، انتقال کالاهای ساخت چین به اروپا است. اما در کریدور مد نظر آلمان، مبداء کشورهای آسیای مرکزی (CIS) هستند و آنطور که از موارد مطرح شده در جلسه مذکور بر می آید؛ هدف اصلی این کریدور، انتقال نفت و گاز این منطقه به اروپا و پر کردن خلاء نفت و گاز روسیه است.

تلاش اروپا برای کنترل قیمت انرژی پیش از فرارسیدن زمستان

زمستان سال گذشته، علیرغم استدلال نسبت به نیازمندی شدید اروپا به جایگزینی نفت و گاز روسیه بامنبعی دیگر، شاهد افزایش چندانی در قیمت نفت نبودیم و بر عکس، بازار انرژی با رکودی نسبی مواجه شد. اما دلیل پایین ماندن قیمت حامل های انرژی در سال گذشته، در حقیقت رکود شدیدی بود که در سال ۲۰۲۲ بر بازارهای جهانی حاکم شده و فعالیت واحدهای تولیدی صنعتی به ویژه در کشورهای صنعتی همچون چین، ایالات متحده و آلمان تا حد زیادی پایین آمده بود. لذا بازار با عرضه ای مواجه شده بود که تقاضای کمتری برای آن وجود داشت؛ موضوعی که نهایتا به سود اروپا تمام شده و موفق شد زمستان سال گذشته را با کمترین مشکل پشت سر بگذارد.

اما با توجه به کاهش چشمگیر تولید و صادرات نفت در روسیه و عربستان سعودی که طی هفته های گذشته منجر به افزایش شدید قیمت نفت در بازارهای جهانی شده، به نظر می رسد سال جاری قیمت نفت می تواند به راحتی به بالای ۱۰۰ دلار صعود نماید؛ موضوعی که در صورت تحقق، می تواند تمامی تلاش های اروپا برای کنترل تورم را زیر سوال برده و وضعیت تورم و رکود را به شرایط سال قبل باز گرداند.

لذا، برای کشورهای صنعتی اروپا به ویژه آلمان بسیار حیاتی است که هر چه سریعتر، جایگزینی مطمئن برای نفت روسیه پیدا نماید. به نظر می رسد هدف اصلی اولاف شولتز از توافق استراتژیک با کشورهای آسیای مرکزی نیز همین است.

چرخش در سیاست خارجی کشورهای آسیای مرکزی

اگرچه کشورهای آسیای مرکزی تا سال ۱۹۹۲ همگی از شوروی جدا شدند؛ اما به صورت سنتی در اکثر زمینه ها به مسکو وابستگی داشتند. با وقوع جنگ اوکراین و وخیم شدن شرایط اقتصادی روسیه در پی تحریم ها، کشورهای مذکور تصمیم گرفتند در راستای فاصله گرفتن از سیاست رسمی روسیه در قبال اروپا و اوکراین، مسیری متفاوت از گذشته در پیش گرفته و از طریق کریدور میانی اقدام به حفظ مبادلات تجاری خود با اروپا نمایند.

چراکه به عنوان مثال، کشور قزاقستان به عنوان ثروتمندترین عضو CIS، بیشترین مبادلات تجاری خود در زمینه صادرات انرژی را با اروپا داشته و حفظ این ارتباط برای توسعه قزاقستان بسیار حیاتی است. اکنون نیز شاهد آن هستیم که این کشورها بدون موافقت رسمی مسکو، با آلمان وارد معادلات استراتژیک شده اند؛ موضوعی که دستکم به صورت ظاهری نمی تواند خوشایند مسکو باشد.

از سوی دیگر، رهبران همین کشورها در جریان نشست ماه جاری سران کشورهای آسیای مرکزی به میزبانی تاجیکستان، نسبت به توسعه مسیر کریدور میانی ابراز علاقه نموده و قرار است سرمایه گذاری سنگینی در بندر الت جمهوری آذربایجان که بر سر مسیر کریدور میانی است، انجام دهند.

لذا، آنچه به وضوع شاهد آن هستیم، چرخش عمیق و استراتژیک کشورهای آسیای مرکزی مرکزی در سیاست خارجی و فاصله گرفتن از سیاست های رسمی مسکو در قبال غرب است.