بهناز صفری؛ بازار: عناصر نادر خاکی جهان حدود ۸۸ میلیون تن برآورد شده است که بیشترین آن یعنی ۳۱ درصد به کشور چین اختصاص دارد و سایر کشورهای مطرح شامل، ایالت متحده آمریکا، استرالیا، هند و مالزی هستند. در این میان سهم سایر کشورها هم از این ماده معدنی حدود ۲۵ درصد است که ایران هم سهم کوچکی از این عناصر را دارا است. کاربرد اصلی این عناصر هم شامل مسائل هسته ای، انرژی های سبز، باتری های هیبردی نیکلی با قابلیت شارژ دوباره همچنین خودروهای الکتریکی و هیبردی، لپ تاپ های کامپیوتری، دوربین های دیجیتالی و فیبرهای نوری است.
اما مساله ای که در کشور ما وجود دارد این است که بر روی عناصر نادر خاکی که بسیار استراتژیک و مهم هستند کار خاصی انجام نشده و در بخش اکتشاف و استخراج هنوز راه زیادی تا بهره وری داریم. شاید یکی از دلایلی که روی این ماده معدنی باارزش کاری انجام نشده این است که در کمیسیون صنایع و معادن از افراد متخصص معدنی استفاده نشده و متاسفانه اهمیت این ماده معدنی مورد بی مهری قرار گرفته است. درحالی که همین مقادیری هم که در پوسته زمین ایران وجود دارد باید به صورت جدی مورد بهره برداری قرار بگیرد.
در خصوص عناصر نادر خاکی و برخی مشکلات که در حوزه های مختلف معدنی وجود دارد بازار گفت و گویی با نعمت الله حقیقی، عضو شورای مرکزی نظام مهندسی ایران انجام داده که در پی می آید:
* در بخش عناصر نادر خاکی شرایط ایران چگونه است؟
عناصر نادر خاکی مثل نوروتونیون، عناصر مربوط به متانتولوژی هایتک و حوزه های مکانیکی است که استحصال این ها کار بسیار سختی است و ما فاصله زیادی با استحصال عناصر نادر خاکی داریم.
در چین اگر مجموع عناصر نادر خاکی از ۴۰۰ پی پی ان بالاتر باشد این ها مکانیزم استحصال عناصر نادر خاکی را دارند و می توانند این عناصر را استخراج کنند و مشکل خاصی در این زمینه ندارند، اما ما در بخش استحصال و است خراج مواد نادر خاکی خیلی کار کرده ا یم و فعالیت ها و تحقیقات زیادی باید در این حوزه انجام دهیم تا به آنچه که می خواهیم برسیم.
در این بخش مهم و بسیار استراتژیک هنوز ازبخش مطالعاتی وارد بخش صنعتی نشده ایم. البته مرکز پژوهش ها و تحقیقات ایمیدرو کارهایی در این زمینه انجام داده است ؛ اما واقعیت این است که این میزان پژوهش کفایت چنین کاری را نمی کند
* در بخش عناصر نادر خاکی الان در چه مرحله ای قرار داریم؟
در این بخش مهم و بسیار استراتژیک هنوز ازبخش مطالعاتی وارد بخش صنعتی نشده ایم. البته مرکز پژوهش ها و تحقیقات ایمیدرو کارهایی در این زمینه انجام داده است ؛ اما واقعیت این است که این میزان پژوهش کفایت چنین کاری را نمی کند. در این زمینه نیاز است کارهای گسترده تر، فعالیت های پیشرفته تر و تحقیقات بهتر و به روزتری انجام گیرد تا تاثیرگذاری داشته باشد.
البته ناگفته نماند پوسته ایران بخش های کمتری دارند که دارای عناصر نادر خاکی بالایی باشند . ولی به هرحال تاحدودی از این عناصر استراتژیک بهره مند هستیم ولی برای استخراج آن باید فعالیت های زیادی انجام شود و در بخش اکتشاف طرح های خوبی پی ریزی شود و باید این طرح ها متناسب با ظرفیت هایمان باشد و یک چیز موهوم را در نظر نگیریم. ولی ما در کشورمان برای موادی که بسیار کم بود بودجه ای تعیین کرده بودند که اصلا با وضعیت زمین شناسی کشورمان سازگار نبود.
بیشتر در کدام مناطق ایران عناصر نادر خاکی وجود دارد؟ یا این که کدام مناطق تاکنون شناسایی شده اند که در آنها از چنین عناصر استراتژیک و ارزشمندی موجود است؟
عناصر نادر خاکی یک تیپ آلکالان که در ارومیه دختر داریم که البته در حد بالایی نیست. ایران مرکزی هم از نظر زمین شناسی در زون مرکزی خود البرز می تواند وجود باشد.
سازمان زمین شناسی اطلاعاتی که در این زمینه ها تولید کرده است می توا ند بسیار مهم و تاثیر گذار باشد. یعنی ما نیازمند یک فرد دانایی هستیم که بتواند این حلقه های استراتژیک را به یکدیگر وصل کند.
* ما چقدر توانسته ایم از پتانسیل های معدنی خودمان استفاده کنیم؟
ما تاکنون اطلاعاتی که کسب کرده ایم مشتمل بر این است که مواد معدنی بسیار زیادی در کشورمان وجود دارد که بخشی از آنها شناسایی شده و در بخشی هم اکتشاف و بهره وری چندانی رویشان انجام نشده است. اما چیزی که در این رابطه وجود دارد و در بخش کشاورزی و محیط زیستی باید بسیار بر روی آن توجه شود و مورد تحقیقات بیشتر و گسترده تری قرار گیرد این است که برخی از این عناصری که مورد اکتشاف قرار می گیرد متاسفانه بیماری زا هستند. یعنی خیلی از بیماریهای پوستی و انواع سرطان ها بر اساس آلودگی های کانی زایی صورت می گیرد.
البته بسیاری از اطلاعات را سازمان انرژی اتمی تولید کرده است که متاسفانه ما اطلاعات چندانی از آنها نداریم. او برای خودش اطلاعات کسب کرده ما هم برای خودمان که نمی توانیم از اطلاعات یکدیگر در راستای بهره وری بهتر و سودمندتر بهره ببریم و از آنها استفاده کنیم تا اتلاف وقت و هزینه به وجود نیایید.
به نظر شما معادن و صنایع معدنی می توانند جایگزین نفت در کشورمان باشند؟ یعنی این بخش اقتصادی چنین قابلیت بزرگی را دارد یا خیر؟
ما باید بدانیم که این جایگزین شدن قرار است چگونه باشد؟ یعنی ما در این رابطه انتظار موهومی نداشته باشیم. حتی استرالیا هم که پهناورتر و معدن خیزتر از ایران است اگر درآمدهای معدنی شان را بررسی کنیم و ببینیم چقدر درآمد دارند می بینیم تنها یکی ازشرکت های معدنی بزرگشان ۵۰ تا ۶۰ میلیارد دلار درآمد معدنی دارند. ما باید ببینیم اگر می خواهیم معدن را جایگزین کنیم، اولا هدفمان چیست؟ مصارف و درآمدهایمان چقدر است؟ اگر ۳۰۰ میلیارد دلار در سال درآمد معدنی داشته باشیم خوب این برای کشورمان کافی نیست و نمی تواند جایگزین نفت باشد. ولی اگر بخواهیم در شرایط موجود با همین منوال کشورمان را بگردانیم بحث معدن تا همین حالا هم درآمدزایی زیادی داشته و توانسته کشور را اد اره کند.
اگر معدن و صنایع معدنی به تنهایی و به درستی مورد بهره براری قرار بگیرد بالای ۱۵ میلیارد دلار سهم صادرات معدنی کشور است. البته می توان این بخش ها را بیش از این هم ارتقا داد و شاهد پیشرفت های بیشتر و چشم گیرتری بود
یعنی اگر معدن و صنایع معدنی به تنهایی و به درستی مورد بهره براری قرار بگیرد بالای ۱۵ میلیارد دلار سهم صادرات معدنی کشور است. البته می توان این بخش ها را بیش از این هم ارتقا داد و شاهد پیشرفت های بیشتر و چشم گیرتری بود. زیرا در بخش معدن درجه آزادی بخش سرمایه گذاری مان به بخش های خصوصی متمایل تر است. یعنی در قانون معادن هیچ ممنوعیتی برای هیچ عنصری برای کار معدنی یا سرمایه گذاری در حوزه معدن در بخش خصوصی نداریم. ولی بخش نفت کاملا یک فعالیت دولتی است و تمام گرفتاری و چالش هایش باید در بخش دولتی حل و فصل شود. ولی بخش معدنی این قابلیت را دارد که از تمام پتانسیل های بخش های خصوصی هم بهره مند شود و هیچ محدودیتی در این بخش وجود ندارد.
برای همین است که معدن می تواند جذابیت های بسیار خوبی داشته باشد و بتوانیم این حوزه را جایگزین حوزه نفت کنیم. ولی به اعتقاد من جایگزینی مفهومی ندارید یعنی معادن عملا می توانند به عنوان یک پتانسیل تکمیلی محسوب شود. یعنی نفت جای خودش باشد و معادن هم درجای خودشان قرار بگیرند. ولی این که معادن کشورمان می تواند مشکل اقتصادی کشورمان را حل کند یا نه؟ به اعتقاد من بله معادن ایران می تواند مشکلات اقتصادی کشور را حل کند به شرطی که د ولتمردان ایران توجه ویژه ای به آن داشته و موانع و مشکلات مالی و قانونی از پیش پای معادن برداشته شود.
نظر شما