بازار؛ گروه بین‌الملل: اخیرا «منجورول کریم خان چودری» سفیر بنگلادش در تهران در همایش معرفی فرصت‌های تجاری این کشور اعلام کرده است که داکا آماده ارائه تسهیلاتی چندگانه به تجار ایرانی برای ورود به این کشور است که رفع موانع تعرفه گذاری و اعطای مالکیت ۱۰۰ درصدی برای سرمایه‌گذاری از جمله امتیازات بنگلادش برای بازرگانان ایرانی است.
اما نیلوفر اسدی، سرپرست معاونت بین‌الملل اتاق ایران که در این همایش حضور داشت، در این زمینه می‌گوید که برگزاری چنین همایش‌هایی به نیاز تجار دو طرف برای آشنایی با ظرفیت‌های موجود برای همکاری پاسخ می‌دهد، چرا که با وجود زمینه‌های متنوع همکاری، حجم تجارت دو کشور در سطح مطلوبی قرار ندارد.
مشکلات موجود در حوزه مبادلات بانکی و حمل‌ونقل و به ویژه عدم آشنایی تجار و فعالان اقتصادی از ظرفیت‌های دو کشور، مانع از توجه جدی به توسعه همکاری‌ها با بنگلادش شده است، اما به زودی کمیته مشترک ایران و بنگلادش به صورت دوجانبه شکل خواهد گرفت تا در رفع موانع و ترغیب بخش‌های مختلف تجاری برای همکاری‌های دو کشور، ایفای نقش کند.
خصوصی سازی صحیح و سیستم جدید مالی کلید توسعه اقتصادی بنگلادش
طی ۱۴ سال گذشته گام‌های اقتصادی متناسبی در بنگلادش برداشته شده است که سبب رشد ۶ درصدی تولید ناخالص ملی و ۸ درصدی رشد اقتصادی در این کشور بوده است. از مزایای سرمایه‌گذاری و تولید در بنگلادش ، برخورداری از انواع معافیت‌های مالیاتی و گمرکی برای سرمایه‌گذاران است و تجار و دولت این کشور امکان تجارت با تمام ارزهای بین‌المللی را دارند.
در حال حاضر بیش از ۸۰درصد تولید این کشور در صنعت پوشاک ، پارچه و منسوجات بوده است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۴ تولید ناخالص داخلی آن به حدود ۵۰۰ میلیارد دلار برسد؛ رقمی که در ۲۰۲۰ برای کشور ایران ۴۱۰ میلیارد دلار گزارش شده است.
مهمترین علل خیز اقتصادی بنگلادش خصوصی‌سازی صحیح و اتکا به قواعد بازار آزاد، بهره‌گیری از تکنولوژی کشورهای توسعه یافته، بهره‌گیری درست از نیروی کار ارزان، سیستم‌های جدید تامین مالی، فراهم کردن فضای رقابتی برای بنگاه‌ها و بهبود کیفیت حکمرانی اقتصادی بوده است
مهمترین اقدامات سیاست‌گذار در این کشور ۱۶۰ میلیون نفری برای خیز اقتصادی شامل، خصوصی‌سازی و اتکا به قواعد بازار آزاد، بهره‌گیری از تکنولوژی کشورهای توسعه یافته، بهره‌گیری درست از نیروی کار ارزان، سیستم‌های جدید تامین مالی، فراهم کردن فضای رقابتی برای بنگاه‌ها و بهبود کیفیت حکمرانی اقتصادی بوده است. نکته جالب توجه اینکه در سال‌های اخیر، تولید ناخالص داخلی سرانه در این کشور از پاکستان پیشی گرفته و درحال نزدیک شدن به هند است.
البته به‌رغم رشدهای قابل‌توجه در بنگلادش، اقتصاد این کشور همچنان با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کند؛ برای نمونه با وجود مهاجرت‌های زیاد به سمت شهرهای بزرگ، هنوز حدود ۶۰ درصد از جمعیت کشور در روستاها زندگی می‌کنند که این موضوع از موانع رشد اقتصادی در آینده محسوب می‌شود. در ضمن جمعیت زیاد در شهرها و ضعف زیرساخت‌ها، باعث شده که تداوم رشد در کشور مشکل شود. بنگلادش به‌دلیل آب و هوای خاص منطقه خود با مشکلات محیط‌زیستی فروانی نیز روبه‌روست. در این راستا و براساس تخمین‌ها، سیل در این کشور سالانه ۲/ ۲ درصد به تولید ناخالص داخلی آسیب وارد می‌کند. همچنین مهاجرت برخی از جمعیت جوان به خارج، کم بودن سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی و تک‌محصولی بودن اقتصاد، همگی از دیگر موانعی هستند که رشد اقتصادی سال‌های آینده را با تهدید روبه‌رو می‌کنند.
حوزه های متنوع همکاری تجاری؛ از تهاتر فولاد، انرژی و پوشاک تا کشتی‌سازی
به تازگی نیز جولیا موین، رایزن بازرگانی سفارت بنگلادش در ایران از نیاز این کشور به فولاد، آلومینیوم و مس برای تامین نیاز صنعت ساختمان سازی فعال خود خبر داده بود و این در حالی است که ایران در بحبوحه تحریم‌های ظالمانه غربی به عنوان یک تولید کننده و صادرکننده بزرگ زنجیره فولادی قادر خواهد بود با تهاتر کالا و تامین نیازهای پزشکی و پوشاک خود از این کشور با دورزدن تحریم‌ها اقتصاد خود را در مسیر تحولات مثبت قرار دهد و از انزوا خارج کند.
حضور رایزن بازرگانی کشور بنگلادش در منطقه آزاد اروند را می‌توان به منزله افقی روشن در روابط تجاری این منطقه و بنگلادش دانست. افزون بر این، شرکتهای کشتی‌سازی بنگلادش می‌توانند تامین‌کننده خوبی برای قطعات کارکرده کشتی های دیگر کشورها باشند.
بازار ۱۵۰ میلیونی بنگلادش و موقعیت استراتژیک و ژئوپلیتیک ایران خود می‌تواند تحولی عمیق در روابط اقتصادی دو کشور ایجاد کند، چرا که محصولاتی چون خرما، زعفران، فولاد و نفت و گاز همگی از محصولات صادراتی ایران به شمار می آیند که به شدت در بنگلادش مورد نیاز است و موقعیت مطلوب بنگلادش در حوزه تولید پوشاک و منسوجات، پزشکی و کشتی‌سازی می‌تواند تامین کننده نیاز ایران در این زمینه‌ها باشد
بازار ۱۵۰ میلیونی بنگلادش و موقعیت استراتژیک و ژئوپلیتیک ایران خود می‌تواند تحولی عمیق در روابط اقتصادی دو کشور ایجاد کند، چرا که محصولاتی چون خرما، زعفران، فولاد و نفت و گاز همگی از محصولات صادراتی ایران به شمار می آیند که به شدت در بنگلادش مورد نیاز است. موقعیت مطلوب بنگلادش در حوزه تولید پوشاک و منسوجات، پزشکی و کشتی‌سازی می‌تواند تامین کننده نیاز ایران در این زمینه‌ها باشد و ایران متقابلا قادر است مواد معدنی، پتروشیمی، فولاد، آلومینیوم و نفت کوره به این کشور صادر کند. تهاتر کالا و ال سی نیز می‌تواند با گره‌گشایی از کار تجارت دو کشور تعاملات تجاری آن‌ها را نیز در مسیر رشد قرار دهد.
البته به گفته حسین سلاح ورزی رئیس اتاق ایران حل مسائل مربوط به نقل و انتقال پول و لجستیک پیش‌نیاز توسعه تعاملات دوجانبه تجاری میان دو کشور است که تشکیل کمیته مشترک ایران و بنگلادش می‌تواند گامی مثبت در این زمینه به شمار رود.
مهرماه گذشته، موافقت‌نامه اجتناب از اخذ مالیات مضاعف بین دو کشور با هدف افزایش هر چه بیشتر مبادلات تجاری دو کشور و ترغیب بخش‌های خصوصی ایران و بنگلادش نسبت به همکاری با یکدیگر، به امضای طرفین رسید.
مختصات روابط تجاری تهران و داکا
پس از توافق هسته‌ای میان ایران و غرب در سال ۹۴، وزیر انرژی بنگلادش با هدف رایزنی برای امتداد خط لوله گاز موسوم به خط لوله صلح بعد از گذر از سه کشور ایران، پاکستان و هند به ایران سفر کرد، اما خروج یکجانبه آمریکا از برجام و شدت گرفتن تحریم‌های بین‌المللی علیه تهران و وابستگی اقتصادی شدید بنگلادش به غرب و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس پیگیری پروژه‌های بلند مدت این چنینی بین دوکشور را تحت تاثیر قرار داد.
البته روابط سیاسی و اقتصادی تهران و داکا را می توان مناسباتی آرام و تقریبا بی‌تنش خواند که شاید اشتراکات فرهنگی و مذهبی علت اصلی آن باشد. در سال ۱۳۹۶ و با موج گسترده ورود آوارگان روهینگیایی به بنگلادش، وزارت امور خارجه ایران با ارسال ۴۰ تن کمک متشکل از اقلام دارویی، زیستی و غذایی به کمک آوارگان این کشور شتافت. حجم تجارت ایران و بنگلادش از سال ۹۵ تاکنون حدود ۱۰۰ میلیون دلار بوده است.
داده‌های اعلام شده از سوی گمرک نشان می‌دهد که حجم مبادلات تجاری دو کشور در سال ۱۴۰۰ به لحاظ حجمی برابر با یک میلیون و ۵۲ هزار تن بوده است که این حجم در سال ۱۴۰۱ به ۷۹۱ هزار تن رسید و کاهشی ۴۸ درصدی داشته است، اما به لحاظ ارزشی این روند معکوس بود، به‌طوریکه در ارزش تجارت دو کشور در سال ۱۴۰۰ برابر با ۹۸ میلیون دلار بود که در سال ۱۴۰۱ به ۱۴۸ میلیون دلار رسید که رشد ۵۰ درصدی را نشان می‌دهد.
عمده اقلام صادراتی ایران را مواد پتروشیمی و معدنی و در سال های اخیر سیمان و قیر تشکیل می‌دهند و کالاهای وارداتی از بنگلادش اقلامی شامل کنف، الیاف و پوشاک می‌باشد و همواره تراز تجاری دو طرف به نفع ایران مثبت بوده است
عمده اقلام صادراتی ایران را مواد پتروشیمی و معدنی و در سال های اخیر سیمان و قیر تشکیل می‌دهند و کالاهای وارداتی از بنگلادش اقلامی شامل کنف، الیاف و پوشاک می‌باشد و همواره تراز تجاری دو طرف به نفع ایران مثبت بوده است.
خبر خوش برای ایران آن است که تصمیم بنگلادش برای دلارزدایی و استفاده از یوان و روپیه در تجارت با روسیه و هند، پروسه تجارت ایران با بنگلادش را بسیار ساده‌تر خواهد کرد
اما خبر خوش برای ایران آن است که این کشور شبه قاره هند برای کاهش تسلط دلار در تجارت خود با روسیه اعلام کرده که قصد دارد برای مبادلات خود از یوان استفاده کند تا بر مشکلاتی که تحریم‌های آمریکا به روسیه تحمیل کرده است، فائق آید. پیش از آن، بنگلادش و هند نیز توافقنامه تجارت با ارز محلی را برای انجام مبادلات با ارز روپیه امضا کرده بودند و بدین ترتیب با تمایل بنگلادش به دلارزدایی و به کارگیری ارزهای محلی کار تجارت ایران با این کشور بسیار ساده تر خواهد شد.
ترانزیت، برگ برنده ایران در اتصال آسان و اقتصادی بنگلادش به روسیه
پس از شدت گرفتن کمپین تحریم‌های اقتصادی غرب علیه مسکو، بنگلادش نیز به همراه دیگر کشورهای جنوب آسیا، علیرغم مناسبات نسبتا گرم خود با روسیه مجبور به تبعیت در برخی از موارد تحریمی غرب در مناسبات تجاری با روسیه شدند. با اینحال، به نظر می رسد امکان تبعیت کامل از این تحریم ها به ویژه در بخش کالاهای اساسی مانند گندم وجود ندارد.
بحران گندم در بنگلادش و بسیاری از کشورهای همسایه آن مانند سریلانکا از ماه می گذشته، همزمان با شکل گیری تورم گسترده به ویژه در بخش مواد غذایی هند که نهایتا منجر به صدور دستور ممنوعیت صادرات گندم توسط دولت این کشور شد، شدت زیادی گرفته و اکنون، چشم امید بنگلادش به صادرات گندم روسیه به عنوان بزرگترین صادر کننده گندم جهان است. به گزارش شبکه CNBC، مقامات داکا و مسکو در ژوئن گذشته برای حل این مشکل و افزایش صادرات گندم روسیه به بنگلادش، جلسه ای مشترک برگزار کردند و در همین راستا، بنگلادش به دنبال معافیت های تحریمی در خصوص واردات گندم و چندین کالای اساسی دیگر روسیه است.
با نگاهی به حجم تجاری میان روسیه و بنگلادش طی سال های اخیر، مشهود است که حجم تجاری میان دو کشور همواره رو به افزایش بوده است. بنگلادش تنها در بازه سال مالی ۲۰۱۹-۲۰۱۸ موفق به واردات ۵۴۸.۲۶ میلیون دلار از روسیه شده است. همچنین در سال مالی ۲۰۱۰-۲۰۱۸ بنگلادش ۶۵۳.۰۵ میلیون دلار از روسیه واردات داشته که بر اساس داده های منتشر شده توسط وب سایت OEC، این رقم در سال ۲۰۲۰ به ۱.۵۲ میلیارد دلار افزایش یافته است.
ظرفیت‌های قوی ترانزیتی ایران در اتصال کشورهای جنوب آسیا هم‌چون بنگلادش به منطقه قفقاز و روسیه را می‌توان مسیر ترانزیتی ایمن و دائمی برای ترانزیت کالا میان این دو منطقه و جایگزینی مناسب‌تر، ارزان‌تر و سریعتر از مسیر دریایی کانال سوئز تبدیل شود
ظرفیت‌های قوی ترانزیتی ایران در اتصال کشورهای جنوب آسیا هم‌چون بنگلادش به منطقه قفقاز و روسیه را می‌توان مسیر ترانزیتی ایمن و دائمی برای ترانزیت کالا میان این دو منطقه و جایگزینی مناسب‌تر، ارزان‌تر و سریعتر از مسیر دریایی کانال سوئز تبدیل شود. مساله مهم تر آن است که صادرات روسیه به کشورهای دیگر به دلیل وجود تحریم‌های غرب، چندان آسان نبوده و بسیاری از کشتی‌های تجاری روسی که عمدتا حامل غلات هستند مداوم در آب‌های اروپا و حتی ترکیه توقیف شده‌اند.
با توجه به عمق روابط استراتژیک تهران و مسکو، ارسال گندم روسیه به بنگلادش از مسیر ایران قطعا چنین مشکلاتی را برای روسیه در بر نخواهد داشت و امنیت مسیر ترانزیتی عبوری از ایران کاملا از سوی تهران تضمین شده است. لذا با استناد به این پتانسیل ارزشمند، ایران می‌تواند ظرف مدت کوتاهی به شاهراه ترانزیتی میان روسیه، آسیای میانه و کشورهای جنوب آسیا مانند بنگلادش تبدیل شود.
این در حالی است که با توجه به عمق روابط استراتژیک تهران و مسکو، ارسال گندم روسیه به بنگلادش از مسیر ایران قطعا چنین مشکلاتی را برای روسیه در بر نخواهد داشت و امنیت مسیر ترانزیتی عبوری از ایران کاملا از سوی تهران تضمین شده است. لذا با استناد به این پتانسیل ارزشمند، ایران می‌تواند ظرف مدت کوتاهی به شاهراه ترانزیتی میان روسیه، آسیای میانه و کشورهای جنوب آسیا مانند بنگلادش تبدیل شود.
به این ترتیب، مسیر بندر آستاراخان - بندر کاسپین ایران - بنادر ایران در خلیج فارس و بندر چیتاگونگ در بنگلادش می‌تواند تبدیل به مسیری ایمن برای ترانزیت میان دو کشور شود. افزون بر این برخی بنادر هندوستان به بندر چابهار ایران متصل شده اند که این امر در کنار کریدور ترانزیت بین المللی شمال – جنوب INSTC قادر به استفاده از به هم پیوستگی از طریق ایران، افغانستان، کشورهای آسیای میانه، روسیه و اروپا خواهد بود. بنادر چیتاگونگ و مونگلا بنگلادش به بنادر هند متصل هستند و بنگلادش می‌تواند از بندر چابهار ایران از طریق بنادر هند برای پیوستن به کریدور شمال – جنوب استفاده نماید.
نتیجه
بنگلادش می‌تواند دروازه‌ای برای ارسال کالا و مواد اولیه از سوی ایران به شبه قاره هند باشد که در صورت تداوم رایزنی میان تهران و داکا برای توسعه تعاملات تجاری، تشکیل کمیته مشترک، به کارگیری مکانیسم مالی مستقل و حل مسائل لجستیکی مانند راه‌اندازی خط مستقیم کشتیرانی میان دو کشور می‌توان آسمان روشنی را برای مناسبات تجاری دو طرف متصور شد.
افزون بر این، با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک ایران و استقرار آن در مسیر کریدور استراتژیک شمال – جنوب که بندر چابهار را به بنادر هند و بنگلادش متصل کرده است انتظار می‌رود تعاملات ترانزیتی و لجستیکی دو کشور نیز بیش از پیش ارتقا یابد که لازمه آن تکمیل بخش‌های مفقوده این رهگذر از جمله خط ریلی رشت – آستارا و چابهار – زاهدان است.
نظر شما