کشورهای خلیج فارس و روند دلارزدایی

بازار؛ گروه بین الملل: سایت تحلیلی نیو عرب اخیرا مقاله ای با قلم «جورجیو کافایرو» با عنوان «کشورهای خلیج فارس و روند دلارزدایی» منتشر نموده است. ترجمه متن مقاله در ادامه می آید.

دلار آمریکا در آستانه سقوط نیست با این حال ارزش آن به تدریج در حال کاهش است. چندی پیش از دست دادن سلطه بلامنازع دلار آمریکا در تجارت جهانی غیرقابل تصور بود اما امروز دیگر اینطور نیست. در ۲۵ سال گذشته سهم بازار دلار آمریکا از بیش از ۷۰ درصد به کمتر از ۶۰ درصد کاهش یافته است. در سال ۲۰۰۱، سهم ذخایر جهانی به دلار آمریکا ۷۳ درصد بود اما امسال این رقم ۵۸ درصد است.

در نتیجه تحریم‌های گسترده واشنگتن علیه مسکو، مسدود کردن ذخایر دلاری روسیه و حذف بانک‌های بزرگ روسیه از سوئیفت، دلارزدایی سرعت گرفته است

تهاجم روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ و واکنش غرب به تجاوز مسکو نقطه عطف بزرگی در جنبش علیه دلار آمریکا بود. در نتیجه تحریم‌های گسترده واشنگتن علیه مسکو، مسدود کردن ذخایر دلاری روسیه و حذف بانک‌های بزرگ روسیه از سوئیفت، دلارزدایی سرعت گرفته است. واشنگتن با به راه انداختن جنگ مالی همه جانبه علیه روسیه، کشورهای بیشتری را در سراسر جنوب جهان به دنبال جایگزینی برای دلار آمریکا تحت فشار قرار داده است.

چین مدت‌هاست که می‌خواهد شاهد افزایش قدرت پولی خود در تجارت بین‌المللی باشد. پکن سال ها تلاش کرده است تا پذیرش ارز خود را در سراسر جهان افزایش دهد. فشار چین برای حل و فصل تجارت و سرمایه گذاری به یوان - همچنین بین المللی شدن رنمینبی – از زمان بحران مالی جهانی در ۲۰۰۷-۲۰۰۸ آغاز شد، زمانی که مقامات چین متقاعد شدند که استفاده از دلار به عنوان واسطه اصلی این کشور می تواند منجر به کاهش ارزش اقتصادی آن شود.

از فوریه سال ۲۰۲۲ چین از تسریع کاهش دلار سود زیادی برده است، زیرا بسیاری از کشورها از جمله آرژانتین، برزیل، روسیه، امارات متحده عربی و سایر کشورها در حال تکمیل تسویه حساب های تجاری با چین به یوآن به جای دلار آمریکا در سال جاری هستند.

تحریم های بیش از حد اعمال شده توسط آمریکا

به زبان ساده، اعتیاد واشنگتن به تحریم ها تا حد زیادی عامل تسریع کاهش دلار است. در نهایت خطر تحریم، فهرست رو به رشدی از کشورها - نه تنها دشمنان بلکه متحدان و شرکا واشنگتن - را از دلار دور کرده است. دکتر «جیم کرین»، محقق والاس اس. ویلسون برای مطالعات انرژی در موسسه سیاست عمومی دانشگاه رایس به TNA گفت: «برقراری یک رابطه تجاری غیر دلاری به عنوان بیمه در برابر تحریم های ایالات متحده آمریکا عمل می کند. ایالات متحده بیش از حد از تحریم‌های ثانویه برای جریمه کردن کشورها و کسب‌وکارها استفاده می‌کند. تحریم‌ها به دلیل نگرش آزادانه واشنگتن در جریمه کردن روابط تجاری که خارج از صلاحیت ایالات متحده انجام می‌شود، تجارت بر پایه دلار را به یک تعهد تبدیل کرده است.

«تام سیترون»، مدیر سابق پورتفولیو نوشت: «به نظر می‌رسد که ما وارد عصر جدیدی می‌شویم که در آن بقیه جهان، به استثنای متحدان نزدیک ایالات متحده مانند کانادا فعالانه به دنبال دور شدن از دلار هستند. زیرا دولت ایالات متحده به طور فزاینده ای از وضعیت ارز ذخیره خود به عنوان سلاحی برای دستیابی به اهداف سیاسی خود استفاده می کند. دلارزدایی ممکن است منعکس‌کننده نگرانی‌ها در مورد دامنه طولانی تحریم‌های ثانویه ایالات متحده آمریکا و تمایل به استفاده از یوان به عنوان محافظ در برابر دلار و یورو و در نتیجه محافظت از خود در برابر چنین تحریم‌هایی باشد.

پیامدهای «دلارزدایی» برای کشورهای خلیج فارس

در ماه مارس، چین اولین معامله انرژی خود را به یوان - حدود ۶۵۰۰۰ تن گاز طبیعی مایع (LNG) وارداتی از امارات متحده عربی - انجام داد. شرکت ملی نفت فلات قاره چین و TotalEnergies این معامله را از طریق بورس نفت و گاز طبیعی شانگهای انجام دادند.

با توجه به اینکه این معامله اولین معامله در نوع خود بود، اهمیت آن را نباید نادیده گرفت. با این حال همانطور که «راشل زیمبا» یکی از اعضای ارشد مرکز امنیت جدید آمریکا به TNA گفت: این قرارداد بیشتر اثبات مفهوم و پروژه ای آزمایشی است تا نشانه‌ای از حجم معاملات آینده. این معامله در واقع نمونه ای آزمایشی است که در حوزه ارزها و سیستم های پرداخت در حال انجام است.

امارات متحده عربی و سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس تنها محرک اصلی دلار زدایی نیستند. باید گفت کشورهایی که آمریکا آنها را به شدت تحریم کرده است، مانند روسیه و ایران، رهبری روند دلار زدایی را بر عهده دارند

توجه به این نکته ضروری است که امارات متحده عربی و سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس تنها محرک اصلی دلار زدایی نیستند. باید گفت کشورهایی که آمریکا آنها را به شدت تحریم کرده است، مانند روسیه و ایران، رهبری روند دلار زدایی را بر عهده دارند.

کشورهای شورای همکاری خلیج فارس کشورهای بسیار سازگار در نظام اقتصادی جهانی هستند. آنها طرفدار ثبات و نظارت مبتنی بر قوانین هستند. آنها هیچ علاقه ای به کمک به تحولات ندارند. بنابراین اگر روند دلار زدایی رخ دهد، آنها باید به عنوان بازیگران ثانویه یا ثالث در نظر گرفته شوند، نه رهبران. با این حال، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به طور عملی به دلارزدایی واکنش نشان می دهند.

در ابتدای سال جاری «محمد الجدان»، وزیر دارایی عربستان سعودی در مجمع جهانی اقتصاد در داووس با بلومبرگ درباره باز بودن این کشور برای بهبود تجارت از طریق تجارت با ارزهای غیر دلاری صحبت کرد. در سال ۲۰۲۲، مقامات سعودی نیز اعلام کردند که در حال بررسی فروش نفت به چین به یوآن هستند. با این حال در آن زمان بسیاری از تحلیلگران معتقد بودند که چنین صحبت هایی احتمالاً بیشتر در مورد تلاش برای به دست آوردن اهرم فشار بیشتر بر واشنگتن از طریق ایجاد نگرانی در میان مقامات آمریکایی است و کمتر در مورد قصد واقعی برای شروع صادرات عربستان سعودی به ارزهای دیگر است.

خارج از شورای همکاری خلیج فارس، سایر کشورهای خاورمیانه نیز سیگنال هایی از روند دلار زدایی را ارسال می کنند

خارج از شورای همکاری خلیج فارس، سایر کشورهای خاورمیانه نیز سیگنال هایی از روند دلار زدایی را ارسال می کنند. اسرائیل یوان را به ذخایر خارجی خود اضافه کرده است و بانک مرکزی عراق نیز اعلام کرده است که مبادلات تجاری را با ارز چین انجام خواهد داد. در حال حاضر، مشخص نیست که کشورهای شورای همکاری خلیج فارس تا چه حد ممکن است در روند دلار زدایی پیش بروند.

باید گفت عوامل ژئوپلیتیکی در بازی وجود دارد زیرا پکن به بازیگری تأثیرگذارتر در خاورمیانه در پس زمینه کاهش هژمونی ایالات متحده تبدیل می شود. اعضای شورای همکاری خلیج فارس منافعی در تقویت روابط خود با چین دارند، زیرا آنها به طور فزاینده ای حکمت پیوستن به واشنگتن را در آینده زیر سوال می برند. تجارت بیشتر با یوان می تواند به ایجاد روابط عمیق تر بین کشورهای خلیج فارس و پکن کمک کند. بنابراین اعضای شورای همکاری خلیج فارس برای حرکت در این مسیر تحت فشارهایی قرار گرفته اند.

اما کنترل ارز پکن و دستکاری ارزش‌گذاری‌ها باعث شده تا سیاست‌گذاران کشورهای حاشیه خلیج فارس ترجیح دهند از ارز چین اجتناب کنند. ارزهای خلیج فارس به دلار چسبانده شده اند. به همین دلیل آنها ممکن است نسبت به سکونتگاه‌های یوان در مقیاس بزرگ محتاط باشند. علاوه بر این یکی از نگرانی‌های دیرینه سرمایه‌گذاران بین‌المللی در مورد استفاده از یوان، کنترل‌های شدید ارز خارجی چین است که با محدود کردن جریان‌های سرمایه ممکن است «شوق» برای دلارزدایی را کاهش دهد.

زیمبا در این ارتباط توضیح داد: باید دید چین چقدر استفاده از ارزهای خود را هم در تجارت مستقیم و هم با کشورهای ثالث تسهیل می کند. برای تسهیل تجارت با ارزهای دیگر، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس باید بتوانند پس اندازهای خود را به ارزهای دیگر نیز تغییر دهند. کنترل سرمایه چینی ممکن است این روند را دشوارتر کند.

با توجه به اینکه جنوب جهان به دنبال یک سیستم تجاری جدید است که روند دلار زدایی در آن اهمیت بالایی دارد - بدون توجه به مخالفت آمریکا با این روند، تقاضا برای دلار آمریکا در طول زمان کاهش خواهد یافت.

شاید برای کشورهای شورای همکاری خلیج فارس سوالات کلیدی مربوط به این باشد که این کاهش تقاضا برای دلار با چه سرعتی رخ خواهد داد و آیا کشورهای خاورمیانه و فراتر از آن زمان کافی برای انجام تنظیمات لازم را خواهند داشت.

صرف نظر از چگونگی کاهش دلار در سال‌های آینده، سیاست‌گذاران کشورهای خلیج‌فارس تشخیص می‌دهند که قدرت ایالات متحده در جهان که بیشتر به وضعیت پول آن مربوط می‌شود تا قدرت نظامی، با کاهش تقاضا برای دلار کاهش خواهد یافت.