اپیدمی اجاره واحدهای پرورش قارچ توسط اتباع افغانستان

بازار؛ گروه کشاورزی: قارچ به عنوان یک محصول بین المللی شناخته شده جایگاه خاصی در وعده های غذایی بسیاری از جوامع دارد و این امر موجب شده بازار جهان این محصول بسیار پویا باشد. به طوری که بر اساس جدیدترین گزارشات منتشر شده از سوی سازمان فائو در سال زراعی ۲۰۲۱-۲۰۲۲ در حوزه تولید قارچ کشورهای «چین، ژاپن، لهستان، ایالات متحده، هلند، هند، اسپانیا، کانادا، روسیه و فرانسه» ۱۰ تولید کننده برتر محسوب می شوند. به عبارتی در مدت نامبرده کشور چین به عنوان بزرگترین تولید کننده بیش از ۴۱میلیون تن قارچ و ترافل تولید کرده است.

ایران در جایگاه چهاردهم تولید جهانی قارچ خوراکی

ایران نیز جزو تولید کننده های قارچ است و بر اساس آماری که از سوی وزارت جهاد کشاورزی منتشر شده در حال حاضر ۲۵۰۰ واحد پرورش قارچ در سراسر ایران به صورت مجوز دار مشغول تولید هستند اگرچه به گفته کارشناسان بسیاری از واحدها با ظرفیت ناقص کار می کنند.

از سوی دیگر در گزارش فائو آمده است که در سال ۲۰۲۱-۲۰۲۲ ایران تولیدی بالغ بر ۷۹هزار تن داشته است و به این ترتیب در جایگاه چهاردهم تولید جهانی جای دارد. با این وجود میثم خدایی فعال این بخش به بازار می گوید: بحث ظرفیت تولید با آنچه تولید می شود کاملا متفاوت است یعنی در حالی که وزارت جهاد می گوید سالانه تا ۱۸۰ هزار تن قارچ در کشور تولید می شود به نظر بنده ظرفیت تولید حتی تا دو نیم برابر این میزان است.

این تولید کننده افزود: با این وجود اگر شرایطی فراهم شود که واحدهای تولیدی بتوانند با ظرفیت کامل کار کنند و مازاد تولید را صادر کنند قطعا پویایی و ارز آوری این صنعت شدنی است.

واحدهای تولیدی قارچ کشور به دلیل گرانی ها و نوسان بازار و قیمتها به تدریج به اجاره اتباع افغانستانی می رود چون این افراد مالیات نمی پردازند، بیمه نمی دهند و ضوابط بهداشتی را هم رعایت نمی کنند در نتیجه با هزینه کم می توانند واحد را به راحتی اداره کنند

از سوی دیگر بر اساس این گزارش، صنعت تولید قارچ اگرچه پویا است اما واحدهای تولیدی کشور مانند دیگر بخش ها با مسائل بسیاری مواجه هستند. به طوری که محمد حسن افشار دیگر فعال این بخش در خصوص اصلی ترین مسائل پیرامون حوزه به بازار می گوید: یکی از بزرگترین مسائل در این حوزه نوسان قیمت در بازار است چرا که مشتریان ما غالبا قشر کارمند و تحصیلکرده هستند که اصولا در اوایل ماه خرید می کنند و لذا از بیستم ماه به بعد بازار راکد می شود.

افشار ادامه داد: مورد بعدی اینکه با توجه به گرانی ها هر زمانی که نهاده تامین می کنیم هر روز قیمت ها در حال افزایش است در حالی که مشکل نقدینگی را داریم؛ یعنی متناسب با تورم ۵۲درصدی که گفته می شود، نیاز به نقدینگی داریم و به دلیل نبود نقدینگی مجبور هستیم با ظرفیت ناقص کار کنیم.

وی افزود: به عنوان مثال در واحد تولید ما که یک مجتمع تولید کامپوست، قارچ و همچنین تولید کننده خاک پوششی است و به عبارتی تمامی نهاده های تولید قارچ را تولید می کنیم و در نهایت خود تولید کننده قارچ هستیم با این وجود به دلیل تمامی این مشکلات الان نهایت با ۳۰درصد ظرفیت کار می کنیم.

این تولید کننده قارچ خاطر نشان کرد: نکته قابل تامل اینکه به دلیل همین مشکلات که تولید کننده خودش نمی تواند درآمد و هزینه اش را با هم تنظیم کند این واحدها الان به اجاره اتباع افغان می رود.

افشار افزود: به عبارت ساده تر، طی سه سال اخیر شاهد هستیم که افغانها به تدریج واحدهای تولید قارچ را اجاره می کنند و به دلیل اینکه مالیات نمی پردازند، بیمه نمی دهند ضوابط بهداشتی را رعایت نمی کنند و نیروی کار ۳ ساله تا ۷۰ ساله را به کار می گیرند و خانوادگی کار می کنند لذا با هزینه کم می توانند واحد را اداره کنند.

وی تصریح کرد: با این تفاسیر الان فاجعه ای که رخ می دهد این است که به دلیل اینکه تولید کننده ها خود نمی توانند هزینه های و ضوابطی که وجود دارد را اداره کنند واحدها را به اجبار به اتباع افغانی اجاره می دهند که این خود تبعاتی در آینده خواهد داشت.

شرایط صادرات مازاد تولید را نداریم پس با ظرفیت ناقص تولید می کنیم

این تولید کننده همچنین در خصوص نوسانات میزان تولید طی سال جاری گفت: آمار دقیقی از تولید متاسفانه وجود ندارد اما به دلیل نوساناتی که هست تولید کننده نمی تواند برای آینده برنامه ریزی کند و قطعا نوسان تولید داریم. به عنوان مثال وقتی مثل این روزها قارچ قیمت قابل قبولی دارد و تولید می صرفد تولید کننده ها سالن پُر می کنند و در کنار آن افرادی هم به نام مشاغل خانگی اقدام به تولید می کنند. در نتیجه عرضه زیاد می شود و قیمتها در بازار ۱۰ تا ۱۵ هزار تومان افت می کند. در ادامه تولید کننده دوباره زیان می کنند و چک هایشان برگشت می خورد در نتیجه واحد را می خوابانند و مجددا تولید کم و عرضه کم می شود و قیمتها بالا می رود. همین طور این چرخه تکرار می شود و نوسان تولید داریم.

وی ادامه داد: این نوسانات به دو دلیل رخ می دهد یکی به دلیل تورم شدید که حاکم بر بازار است و دوم اینکه ما نمی توانیم مازاد تولید را صادر کنیم. چرا که ما عضو کمیسیون FATF نیستیم و تنها مقداری به کشورهای اطراف قارچ صادر می شود که آن هم باز تابع شرایط سیاسی با این کشورها به خصوص افغانستان و عراق است. یعنی به محض اینکه مشکل داخلی پیش می آید فورا مرز را می بندند و مشکل بزرگی برای صادرات ایجاد می کنند.

وابستگی صنعت قارچ به خارج کمتر از نیم درصد است

این فعال بخش در خصوص آنچه می توان برای صنعت قارچ در سال ۱۴۰۲ متصور شد نیز گفت: همانطور که می دانید یکی از ویژگی های خوب صنعت قارچ این است که هم ماشین آلات آن در داخل کشور تولید می شود و هم ماده اولیه اش کلا در داخل است بنابراین وابستگی ما به خارج بسیار کم است و شاید حدود نیم درصد باشد. چون وابستگی به خارح کمتر از صنایع دیگر داریم در نتیجه آسیب پذیری نسبت به مساله ارتباط با دنیای خارج کمتر است.

وی ادامه داد: با این وجود مساله اینجا است که محصول مازاد داریم که باید صادر شود چون نمی توانیم محصول را صادر کنیم متاسفانه واحدها با ظرفیت کامل نمی توانند کار کنند. بنابراین به نظر بنده در سال آینده نیز وضعیت تولید و فروش همانند امسال ادامه خواهد داشت.