بازار؛ گروه استانها: استان همدان با مساحت ۱۹ هزار و ۴۹۳ کیلومترمربع در غرب ایران و یک‌میلیون و ۸۰۰ هزار نفر جمعیت از شمال به استان‌های زنجان و قزوین، از جنوب به استان لرستان، از شرق به استان مرکزی و از غرب به استان کرمانشاه و قسمتی از استان کردستان محدودشده است.
طبق بررسی‌ها اساس اقتصاد استان همدان کشاورزی و دام‌پروری و همچنین استخراج معادن است ضمن اینکه شیوه دامداری این استان بیشتر سنتی است و به علت تنوع آب‌وهوا و وجود مراتع وسیع و ییلاقی بودن منطقه، برای عشایر دامدار از اهمیت خاصی برخوردار است.
گذشته از این آب‌وهوای استان همدان به دلیل وجود کوه‌های مرتفع، رودخانه‌ها و چشمه‌ها متغیر و زمستان‌های این استان سرد و پربرف و باران و تابستان‌های آن تا حدی معتدل است.
بر اساس نتایج پایه اولین سرشماری ثبتی مبنایی عشایر کوچنده کشور در سال ۱۳۹۹ جمعیت عشایری استان همدان در دوره قشلاقی ۷۱۸ خانوار با جمعیت دو هزار و ۷۹۱ نفر و در دوره ییلاقی دو هزار و ۲۶۰ خانوار با جمعیت ۱۱هزار و ۱۵۴ نفر است
در این میان بر اساس نتایج پایه اولین سرشماری ثبتی مبنایی عشایر کوچنده کشور در سال ۱۳۹۹ جمعیت عشایری استان همدان در دوره قشلاقی ۷۱۸ خانوار با جمعیت دو هزار و ۷۹۱ نفر و در دوره ییلاقی دو هزار و ۲۶۰ خانوار با جمعیت ۱۱هزار و ۱۵۴ نفر است.
این آمار در حالی است که بر اساس اطلاعات سومین سرشماری رسمی عشایر کوچنده کشور که در سال ۱۳۸۷ توسط مرکز آمار ایران انجام‌شده بود جمعیت عشایری استان همدان در دوره قشلاقی ۹ هزار و ۸۸۱ نفر شامل یک هزار و ۸۶۷ خانوار و در دوره ییلاقی ۱۱ هزار و ۵۰۰ نفر شامل سه هزار خانوار بوده است.
ایلات در این استان شامل ترکاشوند، ترک، جمور(جمیر)، شاهسون بغدادی، حسنوند و کرد است اما ایل ترکاشوند بیشترین جمعیت عشایری را در این استان به خود اختصاص داده و طوایف نیز یارمطاقلو، ظهرابی، نیازی، ملیجانی، مرشدی، رحمتی، سلیمانی، نظری، ابراهیمی میرزاجان، خزایی، ولیزاده را شامل می شود ضمن اینکه سه طایفه مستقل هم در استان همدان سکونت دارند که شامل طوایف شاهسوند، مگسه و کورانی می‌شوند.
عشایر همدان ۴۸۰ هزار رأس دام سبک در اختیار دارند
شهرستان‌های عشایر نشین استان همدان نیز اسدآباد، بهار، تویسرکان، ملایر، نهاوند هستند و نوع دام در اختیار عشایر استان همدان شامل دام سبک گوسفند و بز و دام سنگین گاو است که بر اساس اطلاعات سومین سرشماری رسمی عشایر کوچنده کشور در سال ۱۳۸۷ توسط مرکز آمار ایران در مجموع عشایر همدان ۴۸۰ هزار رأس دام سبک در اختیار دارند.
بر همین اساس مهم‌ترین تولیدات عشایر استان همدان شامل تولیدات لبنی شیر، ماست، کره، روغن حیوانی و پنیر و تولیدات صنایع‌دستی شامل گلیم، فرش و چیق بافی است.
نیمه اردیبهشت‌ماه امسال موعد قانونی ورود عشایر به استان همدان اعلام‌شده بود اما پیش از آن‌وقتی به دامنه‌های الوند نگاهی می‌انداختیم حضور عشایر در منطقه محسوس بود.
رئیس امور عشایر استان همدان در همین زمینه در گفتگو با خبرنگار بازار با اشاره به استقرار عشایر در سامانه‌های عرفی مشخص‌شده در این استان عنوان کرد: عشایر در ۷۲ سامانه عرفی استان همدان مستقرشده‌اند.
عشایر استان همدان ۹.۵ درصد مراتع استان همدان را در اختیاردارند
حسین محمدی بابیان اینکه در حال حاضر عشایر در سامانه‌های ییلاقی استان همدان مستقرشده‌اند و تا ۱۵ آذرماه در این سامانه‌ها خواهند بود و سپس برای کوچ قشلاقی آماده می‌شوند، افزود: عشایر استان همدان ۹.۵ درصد مراتع استان همدان را در اختیاردارند.
وی بابیان اینکه با اشاره به وجود چهار زیست‌بوم در استان همدان، افزود: مجموع سامانه‌های عرفی در ییلاق و قشلاق سامان عشایر را به وجود می‌آورد که در همین رابطه استان همدان دارای ۱۰ سامان عشایری است.
مدیر امور عشایری استان همدان با تأکید بر اینکه در راستای حفظ شان و ارتقای وضعیت کیفی زندگی عشایر به‌عنوان خانوارهای تولیدکننده ۱۲ کانون حمایتی در استان همدان برای این قشر پیش‌بینی‌شده است به وضعیت ایل راه‌ها در استان همدان اشاره کرد و گفت: ایل راه‌ها از بین رفته و عشایر از شیوه‌های مختلف برای رسیدن به مقصد استفاده می‌کنند.
جایگزین شدن کوچ ماشینی به‌جای کوچ سنتی موجب کوتاه شدن مسیر کوچ و بروز مشکلاتی برای عشایر و مردم شده است
محمدی بابیان اینکه جایگزین شدن کوچ ماشینی به‌جای کوچ سنتی موجب کوتاه شدن مسیر کوچ و بروز مشکلاتی برای عشایر و مردم شده است، گفت: عشایر به‌صورت کوچ ماشینی و کوچ پیاده وارد استان می‌شوند.
محمدی بابیان اینکه تردد از خیابان و جاده خطرات جانی را نیز به دنبال دارد و احتمال تصادف و برخورد دام‌ها با خودروهای عبوری وجود دارد، گفت: گاهی در عبور عشایر از داخل روستاها نیز درگیری اجتماعی به وجود می‌آید.
وی به تفاهم‌نامه‌های امضاشده برای پیش‌بینی اتراق گاه، آب‌رسانی سیار در مسیر کوچ و تأمین علوفه و آرد عشایر استان همدان نیز اشاره کرد و گفت: هر ایل و طایفه عشایری برای ورود به استان همدان باید ۱۵۰ تا ۶۰۰ کیلومتر مسیر را طی کند که در راستای تأمین امنیت عشایر استان همدان مذاکرات لازم با نیروی انتظامی انجام‌شده است.
عشایر بیشترین آسیب از فقر مرتع را متحمل می‌شوند چراکه محل کسب درآمد عشایر، دامداری است و خشکسالی مراتع موجب می‌شود نرخ مرگ‌ومیر دام افزایش یابد
وی همچنین با اشاره به فقر مراتع و خشکسالی احتمالی نیز عنوان کرد: عشایر بیشترین آسیب از فقر مرتع را متحمل می‌شوند چراکه محل کسب درآمد عشایر، دامداری است و خشکسالی مراتع موجب می‌شود نرخ مرگ‌ومیر دام افزایش یابد.
محمدی بابیان اینکه خشکسالی‌های اخیر موجب کمبود شدید آب و علوفه در مراتع شده و تهدیدی جدی برای جامع عشایری این استان است، گفت: زندگی جامعه عشایری استان به ویژه به صورت مستقیم به آب و علوفه موجود در دل مراتع وابسته است و خشکسالی ها به شدت باعث تقلیل علوفه مراتع و آب موجود در چشمه‌ها و آبگیرها شده و تأثیرات منفی شدیدی بر زندگی عشایر داشته است.
خشکسالی اصلی‌ترین تهدید مراتع استان همدان در سال جاری به شمار می‌رود چراکه مناطق مختلف همدان همچنان تشنه هستند و انتظاری که برای بارش‌های سیراب کننده مراتع کشیده می‌شد هنوز محقق نشده است تا آنجا که به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان کاهش چشمگیر بارندگی و بروز پدیده خشکسالی طی سال‌های اخیر موجب کاهش ۴۰ درصدی تولید علوفه در سطح مراتع این استان شده است.
ظرفیت مراتع استان همدان در صورت بارش مناسب تولید ۵۵ هزار تن علوفه در سال است
اسفندیار خزایی بابیان اینکه ظرفیت مراتع استان همدان در صورت بارش مناسب تولید ۵۵ هزار تن علوفه در سال است، افزود: میزان تولید در سال‌های اخیر به دلیل بروز پدیده خشکسالی با ۴۰ درصد کاهش به حدود ۳۵ تن کاهش رسیده است.
وی زمان رشد علوفه را از نیمه اردیبهشت به مدت چهار ماه عنوان کرد و افزود: خشکسالی، کاهش بارندگی و پراکنش نامناسب باران موجب کاهش تولید و رشد علوفه مراتع استان شده است.
خزایی بابیان اینکه سال گذشته هم وضعیت تولید علوفه تعریف چندانی نداشت و کاهش ۳۰ تا ۴۰ درصدی تولید را داشتیم، گفت: امسال مراتع استان شاهد کاهش تولید علوفه حتی شاید در وضعیتی به مراتب بدتر از پارسال خواهد بود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان در ادامه با تأکید بر اینکه با توجه به تغییرات آب‌وهوایی و آسیب‌پذیر بودن مراتع، لزوم رعایت تعادل دام و مرتع بسیار ضروری است بر لزوم مدیریت یکپارچه کوچ برای ساماندهی عشایر در استان همدان تأکید کرد و گفت: باید بهره‌برداری از مراتع به شکل اصولی انجام شود.
وی با اشاره به اهمیت نقش و جایگاه عشایر و لزوم توجه و تأمین امکانات موردنیاز آنها عنوان کرد: حفاظت از مراتع بستر توسعه پایدار است و بهره‌برداری از آن باید به شکل اصولی باشد.
بااین تفاسیر به نظر می رسد در این روزهای خشکسالی باید متولیان برای عشایر که در اقتصاد و تولید محصولات لبنی و دامی نقش ویژه ای دارند به گونه ای برنامه ریزی کنند که از دغدغه ها و نگرانی آنها در بحث کمبود آب و تهیه علوفه برای دام کاسته شود.
نظر شما