معاملات الگوریتمی و تاثیر آن بر بازار سرمایه

امید موسوی*؛ بازار: در ابتدا به توضیحی درباره معاملات الگوریتمی و انواع آن می پردازیم:

معاملات الگوریتمی چیست؟

ارایه راهکارهایی هوشمند و بهینه برای بهتر معامله کردن. کاهش استرس و هیجان سرمایه‌گذار، افزایش دقت و سرعت معاملاتش، سود بیشتر و ضرر کمتر، امنیت بیشتر اطلاعات معاملات، کاهش هزینه‌های معاملاتی و در یک کلمه افزایش کیفیت سرمایه‌گذاری هدف اصلی استفاده از کامپیوتر و ماشین در برای کمک به خودمان در معاملات است.

انواع معاملات الگوریتمی چیست؟

الگوریتم ها را می‌توان از منظر کاربرد به ۴ سطح اصلی تقسیم کرد:

الف) الگوریتم‌های مانیتورینگ: این دسته از الگوریتم‌ها برای رصد کل بازار یا سهام استفاده می‌شود. قبل از اینکه سهامی را بخریم نیاز است از وضعیت کلی بازار خبر داشته باشیم که بتوانیم تصمیم به سرمایه‌گذاری بگیریم. به طور مثال، نرخ ورود و خروج پول هوشمند به بازار، نوسانات نرخ بهره بانکی و بین بانکی، نوسانات P/E بازار، تغییرات نرخ‌های جهانی، تغییرات قیمت فلزات یا نفت و ... است. ماشین به سادگی می‌تواند مجموعه‌ای از شرایط را مانیتور کند و در صورت تغییر معنادار به ما اطلاع رسانی کند.

ب) الگوریتم های سیگنال و مشاوره‌ای (به عنوان مثال تحلیل ریسک پورتفو، فیلترنویسی و کمک به پیدا کردن سهام با ویژگی خاص، هات لیست، اندیکاتورهای هوشمند و ...). هدف از این دسته الگوریتم‌ها دادن سیگنال اولیه برای خرید و فروش است. بدیهی است که این سیگنال‌ها می‌تواند در مرحله بعدی توسط استراتژی ما به دقت پایش شوند و در صورتی که شرایط استراتژی ما را دارا بودند وارد معامله شویم.

ج) الگوریتم های اجرای معاملات: پس از انتخاب سهام مرحله بعدی، خرید و فروش با دقت بالا، به دور از هیجان و با قیمت مناسب است. الگوریتم‌های اجرای معاملات به ما کمک می کنند که تصمیماتمان را هوشمندانه، سریع و راحت در بازار اجرا کنیم. مثلا گذاشتن حد سود و حد ضرر، یا گذاشتن سفارشات شرطی و یا خرد کردن سفارش با هدف کاهش تاثیر در بازار و خرید با قیمت پایین‌تر و فروش با قیمت بالاتر.

د) الگوریتم‌های بازارگردانی: این الگوریتم‌ها در جهت افزایش نقدشوندگی، کاهش هزینه معاملات، کاهش نوسانات، افزایش حجم و تعداد معاملات و نهایتا افزایش منافع سرمایه‌گذاران و معامله‌گران خرد استفاده می‌شوند. بازارگردان معمولا سهامداران عمده، ناشرین و صندوق‌هایی هستند که در جهت افزایش نقدشوندگی سهم با هدف افزایش توجه صحیح بازار به سهم و کاهش هزینه سرمایه‌گذاران اقدام به خرید و فروش می‌کنند. این فعالیت به طور معمول زیان‌ده یا با سود کم همراه است و وظیفه‌ای به عهده سهامدار عمده در جهت بهبود وضعیت معاملات سهم است.

مزایا و معایب آن؟

بزرگ‌ترین مزیت اینکه در بلندمدت عمق بازار را زیاد می‌کند، هر ابزاری مشتری خود را دارد و افزایش ابزارها باعث می‌شود بازار بزرگ شود و موارد دلخواه هر شخص در اختیارش باشد مثلا الگوریتم برای کسانی مناسب است که از دانشگاه فارغ التحصیل می‌شوند و می‌خواهند در بازار تحلیل تکنیکال و روانشناسی بازار را کار کنند و استراتژی معاملاتی داشته باشند، معاملات آنلاین برای افرادی مناسب است که خرید و فروش و در کل معامله می‌کنند و معاملات آفلاین برای حقوقی‌ها مناسب است بنابراین الگوریتم ابزاری است که بازار را بزرگ و فعالان آن را بیشتر می‌کند و هر ابزاری که بتواند افراد درگیر در بازار را بیشتر کند به نفع بازار است و عده‌ای که تمایل ندارند با سیستم قبلی کار کنند را وارد بازار می‌کند، مزیت دوم اینکه نقدشوندگی ایجاد می‌کند، یکی از مهمترین کاربردهای الگوریتم این است که بتواند معامله بیشتری از طرف بازارگردان‌ها انجام دهد و معامله بیشتر یعنی عمق بیشتر بازار، جلوگیری از ایجاد هیجانی صف خرید و فروش، نوسانات کمتر و ... . مزیت آخر این است که سود بیشتر برای کسی باشد که به جای اینکه براساس هیجانات معامله کند از ماشین کمک می‌گیرد و این باعث می‌شود در بلند مدت سود بیشتری کسب کند طبیعتا در بازار منفی الگوریتم نمی‌تواند سود کند اما اینکه در بازار منفی کمتر از بازار ضرر و در بازار مثبت بیشتر از بازار سود کند به این معنا است که موفق عمل کرده است.

مهمترین عیب الگوریتم هزینه سرمایه‌گذاری بالای آن است یعنی اگر شخصی قصد راه‌اندازی الگوریتم را داشته باشد باید حدود ۲ تا ۵ میلیارد تومان برای راه‌اندازی سیستمی عادی هزینه کند و برای سیستم حرفه‌ای باید بیش از ۲۰ میلیارد تومان هزینه کند بنابراین هزینه سرمایه اولیه بسیار بالایی می‌خواهد به همین دلیل فقط حقوقی‌ها و یا شرکت‌های بزرگ می‌توانند داشته باشند البته شرکت ما برای انجام چنین کاری راه‌اندازی شده است و سرویس ارائه می‌کنیم، در دسترس همه افراد است و هزینه آن را از کارگزاری دریافت می‌کنیم. از جمله دیگر معایب آن این است که بازار شناخت خوبی نسبت به معاملات الگوریتمی ندارد و این باعث شده است که برداشت‌ها از این نوع معاملات متفاوت باشد یعنی فرهنگ‌سازی نشده است که الگوریتم چه کاری انجام خواهد داد، چه مزایایی دارد و ... که لازم به ذکر است الگوریتم با همان قوانین و مقررات سامانه آنلاین کار می‌کند یعنی بیشتر از سه سفارش در ثانیه نمی‌تواند داشته باشد و کلیه قوانین بر آن حاکم است و نمی‌تواند تخلفی انجام دهد.

تاثیر الگوریتم بر بازار سرمایه

در بورس نزدک، بیش از ۲۶۰ شرکت مجوز بازارگردانی الگوریتمی دارند و مقالات متعددی از جمله مقاله وکتارمن در سال ۲۰۰۷ به سادگی اثبات می‌کنند که مثلا بازارگردانی الگوریتمی از ایجاد شوک‌ها و تنش‌های هیجانی در بازار جلوگیری می‌کند. در تمامی بازارهای برتر بورس دنیا حداقل یک بازارگردان الگوریتمی روی هر سهم فعال است.

برخی از نتایج بکارگیری معاملات الگوریتمی برای سهامداران و سرمایه‌گذاران خرد و مردم به شرح ذیل است:

- هزینه کمتر معاملاتی برای سرمایه‌گذاران (تعداد سفارشات زیاد در سمت عرضه و تقاضا باعث می‌شود هر وقت که اراده کنیم برای فروش، سفارشی باشد که به آن بفروشیم).

- افزایش حجم معاملاتی و نقدشوندگی (هر چه حجم معاملات یک سهم بیشتر باشد امکان دستکاری در قیمت کمتر است و این باعث تحلیل‌پذیری بیشتر می‌شود).

- نوسان پذیری کمتر (نوسان‌های زیاد معمولا در سهام کم‌معاملات و توسط سفته بازان اتفاق می‌افتد).

- افزایش عمق بازار (هر چه عمق بازار بیشتر شود، تحلیل‌ها بهتر جواب می‌دهند و زندگی در بازار راحت‌تر است).

- روند منطقی حرکت سهم و عدم دستکاری در قیمت به سادگی

- حداقل شدن تاخیر در اجرای سفارشات (همیشه سفارشاتی برای پاسخ به سفارش ما هستند و نباید ساعت‌ها منتظر شویم که یکی از ما بخرد یا به ما بفروشد)

یک سوال اساسی از خود بپرسیم: به نظر شما مردم از آمدن اسنپ ضرر کردند؟ قیمت کمتر از ۳ سال پیش، راحتی بیشتر، شفافیت بیشتر، سادگی استفاده و تکنولوژی و الگوریتم باعث دسترسی بیشتر مردم به اطلاعات با کیفیت و واقعی می‌شود.رویکرد معاملات الگوریتمی بازار سرمایه ایران، همواره حمایت از بازار و تعمیق آن بوده است.

در حال حاضر مشکل بازار معاملات الگوریتمی است؟

مشکل بازار نقدینگی است و الگوریتم ابزاری است که شخص می‌تواند تلفنی، آنلاین، الگوریتمی و آفلاین معامله کند بنابراین روش‌های مختلفی برای معامله کردن وجود دارد و طبیعتا همه این روش‌ها تفکر سرمایه‌گذار را اجرا می‌کنند و مشکل اصلی بازار این است که دیگر کسی نیست که سهم خریداری کند و نسبت به آن بدبین هستند همچنین عدم قطعیت‌هایی وجود دارد مانند اینکه مشخص نیست قرار است توافق صورت گیرد یا خیر و این موارد باعث می‌شود افراد ترجیح دهند سرمایه خود را در بانک یا بازار دیگری که می‌توانند سود حداقلی اما بدون ریسک دریافت کنند، سرمایه‌گذاری کنند تا زمانی که تکلیف این عدم قطعیت مشخص شود بنابراین نمی‌توان گفت که الگوریتم خوب است یا بد بلکه ابزاری همیشگی است که در روزهای مثبت و منفی بازار است و برای هر شخصی که می‌خواهد راحت‌تر، کم هزینه‌تر و با سود بیشتری کار کند خوب است.

۳ عامل مهم وضعیت فعلی بازار ایران

۱) وضعیت برجام که در صورتی که با دنیا تعامل کنیم طبیعتا انتظار رشد در صنایع ریالی در کوتاه مدت و کلیه صنایع در بلند مدت خواهیم داشت و در صورتی که همچنان تحریم‌ها پابرجا بمانند احتمالا صنایع صادراتی رشد خواهند داشت.

۲) بودجه که سال‌های قبل زودتر تصویب و قابل تحلیل بود اما هنوز نمی‌دانیم استراتژی دولت برای تامین کسری بودجه چیست؟ از چه صنایعی حمایت می‌کند؟یا دست در جیب چه صنایعی می‌کند؟

۳) جنگ روسیه و اوکراین، طبیعتا ما یک کشور خام فروشیم و به همین دلیل جنگ روسیه که باعث افزایش قیمت برخی کامودیتی‌ها شده و این تقریبا سود و رونق۷۰٪ شرکت‌های بازار سرمایه ما را بیشتر می‌کند.

طبیعتا اثر هر سه عامل همزمان باید بررسی شوند و شاید بهتر باشد در حال حاضر پولمان را در صندوق‌های درآمد ثابت نگهداریم تا کمی تکلیف ابهامات روشن‌تر شود.

*امید موسوی؛ مدیر عامل و بنیان گذار شرکت تحلیلگر امید؛ اولین شرکت ارائه دهنده زیرساخت ها و نرم افزار های الگوریتمی در ایران