عقب ماندن آبخیزداری از سیل

به گزارش بازار، رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری اعلام کرده، ۳ هزار و ۵۰۰ سیل در ۲۰ سال اخیر، در کشور رخ داده و خسارت هر سیل نیز طبق قیمت‌های سال ۱۳۹۸، بیش از ۴۰ میلیارد تومان بوده است؛ بنابراین مجموع کل خسارت‌های ناشی از سیل، بیش از ۱۴۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. این عدد معادل ۳ و نیم برابر یارانه نقدی در یک سال و بیش از ۱۰ درصد کل بودجه کشور در سال ۱۴۰۰ است.

سیلاب در نیمه دی ماه ۱۴۰۰ نیز خسارت‌های هنگفتی به استان‌های جنوبی کشور زد. به عنوان مثال منصور شکرالهی نماینده پنج شهر جنوبی استان کرمان در مجلس شورای اسلامی، خسارت وارده به زیرساخت‌های این شهرستان‌ها را بیش از سه هزار میلیارد تومان اعلام کرده که طبق اعلام علی زینی وند، استاندار کرمان، برآورده اولیه از حجم این خسارات در بخش کشاورزی و دامپروری، بیش از دو هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان است.

طبق اطلاعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، ۱۲۵ میلیون هکتار از اراضی کشور در معرض سیل قرار داشته و حدود ۶۰ میلیون نفر در این مناطق سیل خیز زندگی می‌کنند. پرویز گرشاسبی معاون آبخیزداری، مراتع و امور بیایان سازمان جنگل ها، اجرای عملیات آبخیزداری را بهترین راهکار برای ایمنی مناطق مسکونی از سیلاب می‌داند.

وی با اشاره به عملیات آبخیزداری انجام شده در شهر میناب گفت: در حوزه آبخیز شهری شهر میناب در استان هرمزگان که هفته گذشته مورد بازدید قرار گرفت در غرب شهر عملیات آبخیزداری صورت نگرفته که نتیجه آن ورود آب و رسوبات فراوان به شهر و بسته شدن خیابان‌ها به مدت دو روز و بروز خسارات شده است، اما در قسمت شرق شهر که عملیات آبخیزداری صورت گرفته، شهر کاملا در امان بوده و در دو حوزه کنار هم به صورت ملموس، اثر عملیات آبخیزداری قابل مشاهده است.

وی با اشاره به مطالبه مردم از آقای رئیس جمهور در جریان سفرهای استانی به مناطق سیل زده، افزود: در منطقه هشتبندی شهرستان میناب در استان هرمزگان که ریاست محترم جمهور هم تشریف برده بودند، اراضی کشاورزی که زیر کشت گوجه فرنگی و پیاز هستند، هر جایی که عملیات آبخیزداری در حوزه بالادستش کار شده، در امان بود. کشاورزان هم تشکر می‌کردند و هم خواسته‌شان از آقای رئیس جمهور و وزرای محترم این بود که در بالادست حوزه‌های سیل زده که آبخیزداری انجام نشده است، این عملیات انجام بگیرد.

از آبخیزداری به عنوان معجزه یاد می‌شود. چراکه می‌تواند ۷۰ درصد خسارت‌های سیل را کاهش داده و آب‌های روانی که از دسترس خارج می‌شود را مدیریت کند. اما به گفته مسعود منصور رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری در ۸ استانی که در نیمه دی ماه ۱۴۰۰ سیل به آن‌ها زده، شامل کرمان، هرمزگان، فارس، سیستان و بلوچستان، بخشی از خوزستان، جنوب کرمان، بوشهر و خراسان جنوبی تنها در حدود ۲۵ درصد از مناطق سیل خیزشان، عملیات آبخیزداری انجام گرفته است. همچنین از ۱۲۵ میلیون هکتاری که در کل کشور سیل خیز هستند نیز در حدود ۲۰ درصد آبخیزداری شده است.

اگر اجرای عملیات آبخیزداری در کشور با همین روند کند ادامه داشته باشد، حدود ۴۵ سال طول خواهد کشید تا تمام ۱۲۵ میلیون هکتار سیل خیز، ایمن شوند. البته طبق قانون برنامه ششم توسعه فقط تا پایان سال ۱۴۰۰ باید ۱۰ میلیون هکتار، مساحتی به وسعت استان اصفهان و حدود ۶.۵ درصد مساحت کل کشور، باید عملیات آبخیزداری انجام می‌شد، که تنها حدود ۶۰ درصد این تکلیف قانونی اجرایی شده است.

حمید سینی ساز کارشناس سیاستگذاری آب، آبخیزداری را ذاتا یک فعالیت اقتصادی می‌داند و می‌گوید: بخش مردمی ظرفیت بالایی برای ورود به فعالیت‌های آبخیزداری دارند و ما باید شرایط را برای بخش مردمی جذاب‌تر کنیم. یکی از این جذابیت‌ها می‌تواند واگذاری‌های حق بهره برداری به صورت دراز مدت باشد یا اعطای امتیاز یا اولویت تمدید قرارداد بهره برداری برای افرادی که در پایین دست مناطقی که عملیات آبخیزداری انجام داده‌اند، خسارات سیل گزارش نشده باشد.

بند چهارم سیاست‌های کلی منابع آب هم به افزایش سهم مردم در اجرای عملیات آبخیزداری اشاره کرده است؛ بنابراین دولت باید انتخاب کند: یا صَرف بودجه دولتی و سیل‌های هرساله با خسارت‌های هر ساله یا تسریع در اجرای آبخیزداری با همکاری مردم و بخش خصوصی.