خبرگزاری بازار- گروه استانها: استان سمنان ازنظر اقلیم در منطقه خشک و نیمه‌خشک واقع‌شده است، با توجه به کاهش نزولات جوی و کمبود منابع آبی باید به سمت آبیاری‌های نوین در اراضی گام برداریم بر همین اساس دولت نیز سیاست‌هایی نظیر تغییر سیستم غرقابی به سامانه نوین آبیاری در اراضی کشاورزی را به‌طور جد پیگیری می‌کند.
باید بپذیریم که شرایط آب و هوایی استان سمنان ازنظر بارش نزولات جوی مناسب نیست و نسبت به سال قبل در وضعیت مطلوبی قرار نداریم لذا باید تلاش کنیم تا آب موجود را حفظ کنیم. چراکه این امر یکی از راه‌های توسعه اقتصادی در استان محسوب می‌شود.
در سنوات گذشته به دلیل کمبود بارش باران جمعیت بسیاری از روستاها کاسته شده و به نظر می‌رسد سیاست‌های تشویقی دولت بر مبنای اجرای سامانه‌های نوین آبیاری بتواند کشاورزان را در بهبود راندمان عملکرد کمک کند.
ارتقای اقتصاد کشاورزی با آبیاری نوین
تا سال ۹۷ در سطح استان سمنان ۴۰ میلیارد تومان اعتبار برای اجرای سامانه‌های نوین آبیاری هزینه شد، همچنین در این سال شاهد اجرای سامانه آبیاری نوین در سطح ۲۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی بودیم که به عقیده بسیاری کارشناسان راه مناسبی برای توسعه اقتصادی استان محسوب می‌شود.
درصورتی‌که بتوانیم شاهد رفع موانع اجرای طرح‌های نوین کشاورزی و آبیاری باشیم قطعاً می‌توانیم شاهد توسعه اقتصادی کشاورزی استان سمنان نیز باشیم. چراکه این استان می‌تواند ظرفیت‌های خوبی را در بخش کشاورزی به‌خصوص گیاهان دارویی داشته باشد.
وجود مرز هوایی و فرودگاه بین‌المللی شاهرود و ناوگان ریلی گسترده یکی از زیرساخت‌هایی است که می‌تواند به توسعه صادرات محصولات کشاورزی استان سمنان به‌خصوص در شهرستان‌های دامغان، شاهرود و میامی کمک فراوانی کند. سرمایه در گردش پسته دامغان در سال ۹۷ بالغ‌بر سه هزار میلیارد تومان بوده درحالی‌که اگر بتوانیم در تجهیز باغات به سیستم‌های نوین و علمی بهتر عمل کنیم شاهد تقویت این میزان گردش مالی نیز خواهیم بود.
۱۸ کارگاه برای آموزش بهره برداران برگزار شده است
رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی استان سمنان در گفتگو با خبرنگار بازار، بابیان اینکه برای بهره‌برداران در طی سال به‌صورت منظم کارگاه‌های آموزشی برگزار می‌شود، ابراز داشت: در سال گذشته از طریق انجمن صنفی کشاورزان و مدیریت ترویج سطح شهرستان طی سال جاری ۱۸ کارگاه برای آموزش در حوزه بهره‌برداری آب و استفاده از سامانه‌های تحت‌فشار و همچنین ظرفیت های اقتصادی برگزارشده و امسال هم این امر صورت می گیرد تا بتوانند در زمینه ارتقای اقتصاد کشاورزی که دارند، موفق تر عمل کنند.
احمد دزیانیان در ادامه تصریح کرد: مرکز تحقیقات کشاورزی با همکاری یک شرکت خصوصی روش رین فلت آبیاری بارانی را برای محصولات زراعی نظیر گندم، آفتابگردان و ذرت اجرا کرده که در ایستگاه تحقیقات دامغان نیز این طرح با موفقیت به سرانجام رسید همچنین باید گفت این کار می تواند به اقتصاد کشاورزی نیز در دراز مدت کمک کند.
وی بابیان اینکه برای افزایش بهره‌وری آب، طرح جامعی در قالب الگوی کشت تدوین‌شده است، افزود: در ۹ دشت استان به‌صورت مشخص اراضی را مطالعه قراردادیم که بعد از جمع‌آوری اطلاعات خاک‌شناسی در یک پکیج با استفاده از عکس‌های ماهواره‌ای و نرم‌افزار مشخص شد که در هر دشت چه محصولی با توجه به اطلاعات‌پایه باید کاشته شود تا کمترین خسارت به منابع آب‌وخاک وارد شود.
سیستم های آبیاری رضایت بخش هستند
رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی استان سمنان بابیان اینکه سیستم آبیاری زیرسطحی برای باغات نتایج رضایت بخشی را به دنبال داشت، بیان کرد: یکی از دلایلی که باعث عدم استقبال کشاورزان از سیستم‌های نوین آبیاری می‌شود عدم یکپارچگی مزارع است که باعث می‌شود بهره‌برداران نتوانند از تسهیلات کم‌بهره یا بلاعوض استفاده کنند و همچنین در برخی مزارع عدم دسترسی به یکی از مهم‌ترین زیرساخت طرح یعنی منابع برق مهم‌ترین چالش را در این بخش ایجاد می‌کند.
دزیانیان ادامه داد: عمده مشکل اراضی کشاورزی به عدم یکپارچه بودن مزارع منتهی می‌شود لذا برای رفع این معضل باید بازنگری در قانون ارث صورت گیرد تا از خرد شدن مزارع جلوگیری کند و قطعاً اگر طرح‌هایی برای اصلاح این روند به کار گرفته شود می‌تواند در بخش کشاورزی کمک مؤثری باشد.
عملکرد ناموفق مجریان باعث فرار کشاورزان شده است
دبیر خانه کشاورز استان سمنان نیز در گفتگو با خبرنگار بازار یکی از مشکلات پیش رو اجرای سامانه‌های نوین آبیاری را خرد شدن زمین در اثر وراثت برشمرد و بیان کرد: اجرای سیستم‌های نوین آبیاری در زمین‌های کوچک توجیه اقتصادی ندارد لذا تنها راه‌حل مطلوب در این زمینه شرکتی شدن چاه‌های کشاورزی توسط دولت و قانون‌گذار است با این روش دیگر هیچ ورثه‌ای حق تقسیم چاه و زمین را نخواهد داشت و هر ورثه نسبت به سهم خودش هزینه‌ها را پرداخت می‌کند.
محمدحسین خنکال در ادامه تصریح کرد: قانون وراثت را نمی‌توان جابه‌جا کرد با توجه به اینکه کار در شرکت‌های تعاونی ماندگارتر خواهد بود بنابراین باید قانون‌گذاران و متولیان بخش کشاورزی نظرات کارشناسی پیرامون این پیشنهاد ارائه دهند تا بعد از تصویب مجلس بتواند در قالب مصوبه روی دیگر این سکه یعنی مشکلات و موانع به ثبت رساندن شرکت‌ها را نیز برطرف کند.
وی بابیان اینکه اجرای سیستم‌های نوین آبیاری را با شعار نمی‌توان پیش برد باید کار بسیجی و جهادی برای این هدف انجام شود، افزود: به لحاظ بحران آبی که در کشور وجود دارد غیر از کنترل آب موجود راه دیگری برای مقابله با خشکسالی وجود ندارد تمام هم‌وغم حاکمیت و متولیان کشور باید بر این متمرکز باشد تا امکانات بخش کشاورزی را به سمت آبیاری‌های نوین سوق دهند.
موانعی وجود دارند
دبیر خانه کشاورز استان سمنان بابیان اینکه طراحی چندمیلیونی اجرای سیستم آبیاری نیز یکی دیگر از موانع موجود است، ابراز داشت: زد و بند شرکت‌ها برای خالی کردن جیب کشاورزان مانع از اجرای سیستم‌های نوین آبیاری می‌شود، به‌عنوان‌مثال گفته شد که اگر طراح خارج از استان برای اجرای این امر فراخوانده شود تنها شرط حضور آن‌ها احداث دفتر مذکور در شهرستان است تا در صورت بروز مشکل بتواند آن را برطرف کند.
خنکال ادامه داد: متأسفانه در اجرای سامانه‌های نوین آبیاری صرفاً نفع شخصی مدنظر است بسیاری از پروژه‌ها توسط پیمانکاران داخلی و خارجی در کشور بدون دایر شدن دفتر در شهرستان‌ها تکمیل و افتتاح شد و پیمانکار با عمل به تعهدات خودش حسن نیت خود را اثبات می‌کند از سوی دیگر باید دست کشاورز را در اجرای فنّاوری جدید را باز بگذراند تا با ارزان‌ترین و مطمئن‌ترین کار، آن را به سرانجام برسد.
وی افزود: اینکه چرا کشاورزان به سمت توصیه‌های جهاد کشاورزی حرکت نمی‌کنند سرنخ پاسخ را باید از ناکارآمدی عملکرد مسئولان مربوط جستجو کرد، برخی مجریان با عملکرد نه‌چندان موفق خودشان باعث فرار کشاورزان شدند و آموزش‌های لازم برای کشاورزان با سطح سواد پایین به‌کلی ارائه نشده است.
دبیرخانه کشاورز استان سمنان در پاسخ به این پرسش که آیا سیستم تیپ پاسخگوی نیازها است، ابراز داشت: در برخی مناطق به کشاورز سیستم تیپ را پیشنهاد دادند در این نوع آبیاری بعد از هر کشت نوارهای تیپ باید دور انداخته شود و گاهی سوراخ شدن تیپ‌ها نیز باعث هدر رفت آب نیز خواهد شد و از سوی دیگر این روش بالا آمدن نمک در سطح زمین را به دنبال دارد.
مشکل اراضی کوچک کشاورزی
خنکال بابیان اینکه اجرای سیستم‌های نوین آبیاری در زمین‌های کوچک مقرون‌به‌صرفه نیست، تصریح کرد: اگر مالکان زمین‌های کوچک بتوانند توافق کنند می‌توان با تعریف یکپارچه‌سازی سیستم‌های نوین آبیاری را در اراضی اعمال کرد در شرایط کنونی الگویی مبنی بر عدم صدور سند برای باغ کمتر از سه هکتار یا اراضی کمتر از پنج هکتار تعریف‌شده است.
وی ادامه داد: برای باغ‌های کوچک استان سمنان در سیستم یکپارچه نیاز به حضور میراب است که آب را بتواند به‌درستی سهمیه‌بندی کنند که این راه‌حل بسیار سختی است با این سیاست‌های جدیدی که دولت و حاکمیت اعمال می‌کند خودبه‌خود کشاورزان خرده‌پا در حاشیه قرارمی کیرند چراکه کشاورزی در زمین کوچک دیگر توجیه اقتصادی ندارد.
خنکال در ادامه تصریح کرد: با توجه به دلایلی که ذکر شد یکپارچه شدن اراضی برای اجرای سیستم‌های نوین آبیاری امکان‌پذیر نیست چراکه هر چاه اراضی تحت آبیاری مشخص قرار دارد و از سوی دیگر در برخی نقاط شهرستان اراضی تبدیل به زمین‌های مسکونی شدند اگر خرده‌مالکان در یک قالب توافق کنند تا نسبت به جریب‌های خودشان هزینه اجرای طرح را پرداخت کند، این کار نشدنی نخواهد بود اما در درازمدت قطعاً با مشکل مواجه خواهند شد.
اجرای سامانه‌های نوین آبیاری به تأمین زیرساخت‌های لازم ازجمله تأمین برق نیاز دارد متأسفانه در برخی جاده‌های فرعی روستایی خطوط انتقال برق وجود ندارد و از سوی دیگر اجرای سیستم نیازمند ایجاد استخرهای ذخیره آب کشاورزی نیز است تا دبی ورودی را تنظیم کند که اجرای برق‌کشی و استخر هزینه‌های بسیاری را برای بهره‌بردار تحمیل می‌کند.
وجود پدیده خرد مالکی بیش‌ازحد امکان اجازه پیاده کردن سیستم‌های نوین آبیاری را نمی‌دهد لذا در این زمینه برای رسیدن به شرایط بهتر باید دولت متناسب با نرخ تورم باید سهم خودش را در تأمین منابع اجرای سیستم بالا ببرد.
قانون ارث یک مانع اساسی
قانون ارث که منجر به ریز شدن زمین‌های کشاورزی می‌شود مهم‌ترین مانع را در اجرای سامانه‌های نوین آبیاری ایجاد می‌کند همچنین قانون جدید و سختگیری‌های اعمال‌شده تا حدی می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد به دلیل بحث‌های فرهنگی و نبودن شرایط مناسب به لحاظ اجتماعی شرایط مناسب برای یکپارچه شدن اراضی ایجاد نشده است.
باید در این زمینه شرایط را به نحوی پیش ببریم تا از خرد شدن اراضی جلوگیری کند یا سیاست‌های تشویقی به‌کاربرده شود تا کشاورز به تجمیع اراضی ترغیب شود اما مسائل حاشیه‌ای موجود در مناطق مختلف یکی از موانع اصلی یکپارچه‌سازی اراضی را شامل می‌شود.
نظارت کافی نیز در محاسبه هزینه برای مجریان وجود ندارد
عضو هیئت‌مدیره خانه کشاورز موانع عمده پیش روی اجرای سیستم‌های نوین آبیاری را خرده مالکی و در دسترس نبودن شبکه برق‌رسانی دانست و ابراز داشت: در پذیرش اصل موضوع شکی نیست اما باید پذیرفت که اجرای این طرح در مزارع خرد نمی‌تواند مقرون‌به‌صرفه باشد و از سوی دیگر پیمانکار برای آموزش کشاورز در این زمینه نیز زمانی را صرف نمی‌کند درنتیجه با آزمون‌وخطا باید سیستم را به‌روزرسانی کند که مطمئناً با تداوم این روند خسارات زیادی متحمل بهره‌بردار می‌شود.
امیر آرین در ادامه تصریح کرد: متأسفانه برای مقابله با پدیده خرده مالکی راه‌کار جدی وجود ندارد چراکه در قانون اسلامی ارث را با شرایط مشخص به رسمیت نمی‌شناسد و اراضی کشاورزی کمتر از پنج هکتار را نمی‌توان خرد کرد و توجیه اقتصادی هم ندارد.
وی افزود: تسهیلات برای اجرای سیستم‌های نوین آبیاری جواب‌گو نیازها نیست چراکه عمدتاً نظارت کافی نیز در محاسبه هزینه برای مجریان وجود ندارد و از سوی دیگر اگر همه شرکای یک منبع آبی باهم یک سیستم آبیاری را اجرا کنند کل هزینه را دولت پرداخت می‌کند که این امر نیز کمتر در بخش کشاورزی اتفاق می‌افتد.
ضرورت ساماندهی اراضی کشاورزی
عضو هیئت‌مدیره خانه کشاورز بابیان اینکه حاکمیت و تمام قوا مسئول ساماندهی زندگی مردم هستند بنابراین کشاورزی باید اولویت توجه قرار گیرد، تصریح کرد: درحالی‌که استان‌های دیگر بهینه و ارزان‌تر سیستم سامانه‌های نوین را اجرا و آن را به اتمام رساندند اما در استان هنوز با مشکلاتی از قبیل عملکرد نه‌چندان مطلوب پیمانکار مواجه هستیم که از اجرای ناقص مجریان تنها بهره‌برداران دچار خسارت می‌شود اکنون سه سال گذشته از کلید خوردن این طرح گذشت و پیمانکاران باید هزینه‌ها را مقرون‌به‌صرفه‌تر کنند.
در صورتی که بتوانیم شاهد رفع موانع اجرای طرح‌های نوین کشاورزی و آبیاری باشیم قطعا می‌توانیم شاهد توسعه اقتصادی کشاورزی استان سمنان نیز باشیم. چراکه این استان می‌تواند ظرفیت های خوبی را در بخش کشاورزی به خصوص گیاهان دارویی داشته باشد.
نظر شما