بازار؛ گروه استانها: مرتع یا همان کوه، دامنه کوه ها یا اراضی سطح که در فصل رویش گیاهان دارای پوششی از نباتات علوفه ای خودرو بوده و مورد استفاده چرای دام قرار می گیرد نعمتی خدادادی است که باید قدر آن را دانست.
وسعت مراتع استان همدان برابر ۸۲۲ هزار هکتار اعلام شده که این سطح شامل ۶ درصد مراتع خوب، ۳۲ درصد مراتع متوسط و ۶۲ درصد مراتع فقیر است
به استناد مطالعات به عمل آمده وسعت مراتع استان همدان برابر ۸۲۲ هزار هکتار اعلام شده که این سطح شامل ۶ درصد مراتع خوب، ۳۲ درصد مراتع متوسط و ۶۲ درصد مراتع فقیر است.
کارشناسان معتقدند بهره برداری بی رویه از این مراتع و وجود دام مازاد بر ظرفیت آنها و جمعیت مازاد بر توان مرتع و عدم وجود ساختار مناسب بهره برداری از دلایل عمده روند افزایش تخریب مراتع استان است کمااینکه براساس آخرین آمار ارایه شده توسط معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزی، جمعیت دامی استان حدود دو میلیون واحد اعلام شده و این در حالی است که اگر از این مراتع در شرایط متناسب بهره برداری به عمل آید می تواند خوراک ۵۸۲ هزار واحد دامی را در یک فصل چرا تامین کند.
آمار ذکر شده بیانگر آن است که بیش از سه برابر ظرفیت مجاز از مراتع استان همدان بهره برداری می شود در حالی که همین بهره برداری بی رویه از مراتع استان از یک سو و شرایط نیمه خشک حاکم بر استان از سوی دیگر باعث شده تا فرسایش خاک و خشکسالی به عنوان معضلات زیست محیطی استان پدیدار شود.
کارشناس منابع طبیعی استان همدان در همین خصوص در گفتگو با خبرنگار بازار بابیان اینکه با توجه به نوع دام و شرایط آب و هوایی منطقه برخی از نقاط بیشتر مورد توجه دام قرار گرفته و در معرض تخریب قرار می گیرند، گفت: مراتع اطراف روستا که دام هر روز دو نوبت آنها را چرا می کند، اطراف آبشخور یا اتراقگاه دامها، اراضی حاشیه جاده ها و مناطقی که کمتر تحت تاثیر تابش مستقیم آفتاب است نظیر سایه درختان و دامنه های شمالی و شرقی از جمله این مراتع هستند.
سپیده بیات با اشاره به اینکه در مقابل این عرصه ها، مناطقی در مرتع وجود دارد که به دلیل شرایط توپوگرافی و صعب العبور بودن محفوظ و تقریبا دست نخورده باقی می ماند، گفت: باید در بهره برداری از مراتع نکاتی را مورد توجه قرار داد.
لزوم رعایت تعداد دام براساس ظرفیت مرتع، رعایت زمان ورود و خروج به مرتع با توجه به شرایط آب و هوایی و نوع پوشش گیاهی و نحوه چرای دام در مرتع اعم از میزان و دفعات چرا
وی رعایت تعداد دام براساس ظرفیت مرتع، رعایت زمان ورود و خروج به مرتع با توجه به شرایط آب و هوایی و نوع پوشش گیاهی و نحوه چرای دام در مرتع اعم از میزان و دفعات چرا را مورد تاکید قرار داد و افزود: در نابودی مراتع عوامل بسیاری دخالت دارد که آب وهوا، کمبود و نامنظم بودن بارش باران، گرمای شدید، باد، جنس خاک و کمبود آن از عوامل طبیعی هستند که در خراب شدن مراتع دخالت دارند.
بیات بابیان اینکه گاهی عوامل انسانی باعث خرابی مراتع می شوند که عدم رعایت زمان چرا از این موارد است، گفت: رعایت نکردن زمان چرا باعث می شود گیاهان خوب رشد نکنند و کوچک باقی بمانند.
وی با تاکید بر اینکه ماندن طولانی دام در مرتع لطمه شدیدی به پوشش گیاهی آن می زند، گفت: اگر مدت استفاده از مرتع طولانی شود مرتع به کلی از گیاه فقیر می شود ضمن اینکه چرای طولانی و بیش از اندازه باعث می شود سال به سال گیاهان مرغوب و با ارزش مرتع کم شوند و جای آنها را گیاهان بی ارزش بگیرند.
تعداد زیاد دام در مرتع باعث لگدکوبی و سفت شدن خاک مرتع می شود که در نتیجه آب در خاک مرتع خوب نفوذ نمی کند
بیات بابیان اینکه نبودن تعادل بین دام و ظرفیت مرتع عامل تخریب مرتع است اما با وجود این در همه جا دیده می شود تعداد دامهایی که در مرتع مشغول چرا هستند به مراتب بیشتر از ظرفیت تولیدی مرتع است، گفت: تعداد زیاد دام در مرتع باعث لگدکوبی و سفت شدن خاک مرتع می شود که در نتیجه آب در خاک مرتع خوب نفوذ نمی کند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیز داری استان همدان نیز در همین خصوص در گفتگو با خبرنگار بازار با تاکید بر اینکه خاک ارزش ویژه‌ای دارد و باید از آن و از گونه‌های گیاهی حفاظت کنیم؛ افزود: اگر خاکی تنوع زیستی خود را از دست بدهد به یک خاک مرده تبدیل شده و با یک فرسایش بادی می‌تواند هوا و آب را هم آلوده کند.
اسفندیار خزایی با اشاره به اینکه در صورت اهمیت ندادن به تنوع زیستی خاک، فرسایش خاک رقم می خورد، عنوان کرد: در استان همدان میزان فرسایش خاک بالا است چراکه رگبارهای بارشی در مناطق خشک و نیمه خشک اتفاق می‌افتد و در این مناطق خاک پوشش گیاهی مناسبی ندارد.
فرسایش ۱۰ تن خاک در هکتار به صورت سالانه طبیعی است اما در استان همدان فرسایش خاک ۱۷ تن در سال است
وی با اشاره به اینکه فرسایش ۱۰ تن خاک در هکتار به صورت سالانه طبیعی است و اما در استان همدان فرسایش خاک ۱۷ تن در سال است، ادامه داد: بر اساس یافته های علوم خاک شناسی سالهای زیادی طول می‌کشد تا یک سانتیمتر خاک تولید شود بنابراین باید برای حفظ آن تلاش زیادی صورت گیرد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان بابیان اینکه وضعیت پوشش گیاهی در مناطق جنوبی و شمالی همدان متفاوت بوده و با توجه به اهمیت پوشش حفاظتی خاک در بخش منابع طبیعی و کشاورزی عملیات مختلف می تواند در حفظ خاک موثر واقع شود، گفت: خشکسالی های متعدد، نوع خاک و پوسته آن، فشار بیش از حد به سرزمین، چرای مفرط و بهره برداری بی‌رویه از منابع زیر زمینی موجب بروز آسیب جدی به خاک و تبدیل شدن بیش از ۱۹ هکتار از اراضی منابع طبیعی به بیابان شده است.
خرابی و نابودی مراتع معضلات زیادی از نظر اقتصادی و طبیعی برای ما ایجاد می کند
بااین تفاسیر با توجه به اهمیت مراتع و از آنجا که خرابی و نابودی مراتع معضلات زیادی از نظر اقتصادی و طبیعی برای ما ایجاد می کند باید عوامل از بین برنده مراتع را بررسی کرد و هرچه سریعتر اقدامات لازم برای آنها را انجام داد.
هرچند نبود مدیریت یکپارچه در عرصه های مرتعی، مشخص نبودن ارزش ذاتی زیست محیطی و اقتصادی مراتع برای مردم، عدم تناسب توان اکولوژیک مراتع با میزان بهره برداری از این منابع، ناهماهنگی در اجرای طرح های توسعه ای در عرصه مراتع و شرایط پیچیده محیطی و اقلیمی اثرگذار بر پوشش گیاهی مانند خشکسالی های از مهمترین چالش های پیش روی بخش مرتع است اما باید شرایطی ایجاد کرد که میزان نابودی مراتع کاهش یابد چراکه در نهایت دود آن به چشم خودمان خواهد رفت و علاوه بر بیابان زایی شاهد فرسایش خاک هم خواهیم بود.
نظر شما