چرا در نشست سران ناتو و گروه ۷ از احیای برجام حمایت شد؟| تردید در لغو تحریم!

جواد حیران نیا؛ بازار: سران کشورهای غربی در نشستهای ناتو و گروه ۷ (G7) که سمبل رژیمهای چندجانبه گرای این کشورها به شمار می رود بر لزوم احیای برجام تاکید و از آن حمایت کردند.

سران ناتو پس از پایان نشست خود در بروکسل در بخشی از بیانیه پایانی خود به برنامه هسته‌ای ایران و برنامه جامع اقدام مشترک و مذاکرات کنونی برای احیای برجام در وین اتریش پرداختند.

در این بیانیه آمده است: «ما متعهد هستیم که این اطمینان حاصل شود ایران هرگز یک سلاح هسته‌ای را توسعه نخواهد داد».

سران ناتو در این بیانیه با اعلام حمایت از برجام تاکید کردند: «ما از مذاکرات میان اعضای برنامه جامع اقدام مشترک و به صورت جداگانه با آمریکا برای دستیابی به بازگشت مشترک به اجرای برجام توسط آمریکا و ایران استقبال می‌کنیم».

در این بیانیه آمده است: «ما از هدف احیای مزایای عدم اشاعه هسته‌ای برنامه جامع اقدام مشترک و اطمینان یافتن از ماهیت صرفا صلح آمیز برنامه هسته‌ای ایران حمایت می‌کنیم. این موضوع بسیار حیاتی است که ایران با جلوگیری از هرگونه تشدید بیشتر، فضای این بحث ها را حفظ کند.»

سران ناتو در این بیانیه ضمن حمایت از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکید کرد: «ما از فعالیت نظارتی و راستی آزمایی آژانس بین المللی انرژی اتمی حمایت می‌کنیم و این اقدام به اطمینان یافتن از پایبندی ایران به مقررات پادمان مربوط به پیمان منع گسترش و دیگر تعهدات کمک می‌کند.»

در این بیانیه آمده است: «احیا و اجرای کامل برنامه جامع اقدام مشترک می‌تواند مسیر را برای پرداختن به نگرانی‌های امنیتی و منطقه‌ای از جمله حمایت از رژیم عدم اشاعه هموار کند.»

سران ناتو در این بیانیه با مداخله در امور داخلی ایران، حمایت تهران از گروه‌های مقاومت در منطقه را محکوم کردند. در این بیانیه آمده است: «ما حمایت ایران از گروه‌های نیابتی و بازیگران مسلح غیردولتی از جمله از طریق تامین مالی، آموزش و اشاعه فناوری موشکی و تسلیحات محکوم می‌کنیم. ما ایران را فرا می‌خوانیم تا تمام فعالیت موشک بالستیک خود که در تضاد با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل بوده متوقف کرده و از آن خودداری کند».

از سوی دیگر کشورهای عضو گروه ۷ نیز در بیانیه پایانی خود از احیای برجام حمایت کردند. در بیانیه این گروه آمده است: ما از مذاکرات قابل توجه میان شرکت کنندگان برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و به صورت جداگانه با ایالات متحده برای زمینه سازی بازگشت آمریکا و ایران به تعهدات برجامی حمایت می‌کنیم.

این بیانیه می‌افزاید: ما از احیای مزایای برجام درباره عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای و اطمینان از صلح آمیز بودن ماهیت برنامه اتمی ایران حمایت می‌کنیم.

اعضای گروه هفت در این بیانیه عنوان کردند: ما متعهدیم که اطمینان حاصل کنیم ایران هرگز به سلاح اتمی دست پیدا نمی‌کند. از این منظر از ایران می‌خواهیم تمام اقداماتی که شفاف‌سازی نسبت به برنامه اتمی (این کشور) را کاهش می‌دهد متوقف و به عقب بازگردانده و از همکاری کامل و به موقع با سازمان بین‌المللی انرژی اتمی اطمینان حاصل کند.

سران گروه هفت اعلام کردند: «احیا و اجرای کامل برجام می‌تواند راه را برای پرداختن به نگرانی‌های منطقه‌ای و امنیتی هموار کند. ما از ایران می‌خواهیم همه فعالیت‌های موشکی در تضاد با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد را متوقف کند، از اقدامات بی‌ثبات‌کننده بپرهیزد و نقش سازنده‌ای در تقویت صلح و ثبات در منطقه ایفا کند.»

«آنتونی بلینکن» وزیر خارجه امریکا نیز در گفتگوی اخیر خود با سی‌بی‌اس گفت: «از زمانی که ما از برنامه هسته‌ای خارج شدیم و ایران نادیده گرفتن محدودیت‌هایی که توافق بر آن اعمال کرده بود را نادیده گرفت، این کشور پیش رفته و مواد بیشتری را غنی سازی کرده است. ایران در سطوح بالاتری که تحت توافق به آن اجازه داده نشده بود، اقدام به غنی سازی کرد. شما در این باره که دستیابی به دانش بوده، حق دارید و اگر این طولانی‌تر شود، اگر آنها به پیشروی ادامه دهند، آنها دانشی خواهند داشت که بازگرداندن آن بسیار سخت خواهد بود. من معتقدم که بازگرداندن برنامه هسته‌ای ایران به جعبه فوریت دارد که این کار را توافق هسته‌ای انجام داده بود. متاسفانه، ایران در حال حاضر خارج از توافق است که این موضوع در نتیجه خروج ما از توافق بوده است».

در خصوص مواضع ناتو و اعضای گروه ۷ و سخنان اخیر «آنتونی بلینکن» چند نکته حائز اهمیت است:

۱-دولت بایدن در تلاش است تا با تعریف وظایف جدید برای ناتو این سازمان را از کارکرد گذشته که مبتنی بر تهدید بلوک شرق بود متوجه تهدیدات جدید از جمله چین، روسیه و ایران کند.

۲-دولت بایدن با اینکه «چرخش به شرق» را سرلوحه کار خود قرار داده تا متوجه تهدیدات چین و البته روسیه باشد ولی با سازو کارهای چندجانبه از جمله احیای برجام راهی برای جلوگیری از پیشرفتهای ایران در زمینه هسته ای شود. تاکید بر چندجانبه گرایی باعث خواهد شد تا اجماعی علیه ایران شکل گیرد و با احیای برجام، رژیمی چندجانبه برای مهار هسته ای ایران پیدا کند. تعجیل امریکا برای احیای برجام از اینجا ناشی می شود.

۳-هم در بیانیه ناتو و هم در بیانیه گروه ۷ بر احیای برجام تاکید شده و از برقراری مجدد آن حمایت شده است. احیای برجام باعث می شود تا ایران تعهدات هسته ای خود را ذیل پروتکل الحاقی نیز قرار دهد؛ پروتکلی که اجرای داوطلبانه آن با توافقات اخیر ایران و آژانس به صورت مشروط مورد توافق قرار گرفته است. تأکید بلینکن بر فوریت محدود کردن برنامه هسته ای ایران از همین موضوع ناشی می شود.

۴-امریکا با احیای برجام می تواند از طریق مکانیسم ماشه پرونده ایران را در صورت کاهش تعهدات برجامی به شورای امنیت ارجاع دهد و تحریمهای بین المللی را بازگرداند. لذا حضور امریکا در برجام اهرم مناسبی در اختیار این کشور قرار می دهد.

۵-امریکا برای ثبات منطقه خاورمیانه و زیر سیستم آن یعنی منطقه خلیج فارس به ایران نیاز دارد. گفتگوهای اخیر ایران و عربستان و تاکید بر ورود ایران به مناسبات منطقه ای به معنای این است که نظم مورد نظر بایدن در منطقه غرب آسیا مستلزم کاهش تنشها با ایران است. ایران ابزار نفوذ در عراق، یمن، سوریه، فلسطین و لبنان را دارد لذا هر طرحی برای ایجاد ثبات در منطقه به کاهش تنشها با ایران نیاز دارد.

۶-نظم ترامپ برای منطقه خاورمیانه تاکید بر اسرائیل و عربستان بود و دست این کشورها برای ماجراجویی علیه ایران باز گذاشته شده بود. ایران در این نظم در حاشیه قرار داده شده بود ولی ثبات منطقه ای نه تنها از رهگذر این سیاست به دست نیامد بلکه بی ثباتی بیشتری بر منطقه نیز حاکم شد.

۷-بیانیه سران ناتو و اعضای گروه ۷ نشان از این دارد که برنامه هسته ای ایران در قالب یک رژیم چندجانبه گرا زیر نظر قرار خواهد گرفت و مهار خواهد شد و از سوی دیگر این توافق گامی برای مذاکرات در خصوص سیاست منطقه ای ایران و موضوع موشکی ایران خواهد شد.

۸-همزمان با گفتگوهای وین تاکید بر سرایت توافق هسته ای با ایران به موضوعات منطقه ای و موشکی ایران این احتمال را تقویت می کند که بهره مندی ایران از رفع تحریمها با موضوعات منطقه ای و موشکی پیوند خواهد خورد. به عبارت دیگر اگرچه ممکن است تحریمها به واسطه یک توافق هسته ای برداشته شود ولی رفع عملی آنها(یا حداقل بخش وسیعتری از آنها) نیازمند برجامهای منطقه ای و موشکی از دید کشورهای غربی است.

9-برخلاف ترامپ که متحدان امریکا در غرب اروپا را نادیده می گرفت و معتقد بود که دوره «اروپای پیر» به پایان رسیده و امریکا باید با کشورهای اروپای شرقی برای فائق آمدن بر تهدیدات متوجه این کشور همکاری داشته باشد، دولت بایدن معتقد است که فائق آمدن بر تهدیداتی چون روسیه، چین و ایران مستلزم همکاری گسترده با اروپای غربی است.