تهمینه غمخوار؛ بازار: در خصوص ضرورت توسعه حوزه حمل و نقل و ترانزیتی ایران و برخورداری از مزایای اقتصادی، امنیتی، سیاسی، فرهنگی و غیره در جهت افزایش روابط و مراودات کشور با کشورهای همسایه، گزارشها، مقالات و سخنرانی های مختلفی ارائه و همایشهای متعددی برگزار شده است.
ایران شاهراه ترانزیتی میان اروپا، آسیا و افریقا است که این موقعیت می تواند راه بسیار پر سودی باشد که نه تنها کشور از حق ترانزیت برخوردار می شود، بلکه با محوریت مبادلاتی که بر اساس این ترانزیت و حق ترانزیت ایجاد میشود، روابط اقتصادی گسترده ای برقرار خواهد شد.
بر همین اساس و با توجه به جایگاه ژئواکونومیک و ژئوپلیتیک ایران و ضرورت توسعه حوزه حمل و نقل بین المللی، خبرنگار بازار گفتگویی با «ساسان زاهدی»، کارشناس مسائل حمل و نقل بین المللی در خصوص علت وجود نوسانات و تهدیدات در حوزه ترانزیتی کشور و راهکارهای پیشنهادی در حوزه حمل و نقل بین المللی به منظور کاهش اثر تحریم ها انجام داده که در ادامه میخوانیم:
«ساسان زاهدی» در ابتدا گفت: گرچه در سند توسعه بخش حمل و نقل در برنامه ششم توسعه و یا سایر اسناد بالادستی و حتی ماده ۳۰ قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور به موضوع توسعه و گسترش ترانزیت از قلمروی کشور پرداخته شده، لیکن برنامه راهبردی خاص و جامعی برای این منظور ارائه نشده و شاید بتوان در برنامه هفتم توسعه این نقیصه را رفع نمود و با تدوین برنامه ای مناسب برای توسعه ترانزیت در کشور، برنامه مزبور را به عنوان راهنما و سند بالادستی ترانزیت کشور محسوب نمود. بنابراین در این جا می توان به فقدان راهبرد یا استراتژی برای توسعه ترانزیت در کشور اشاره کرد.
وی افزود: مسئله بعدی، فقدان مدیریت واحد و تعارض تصمیمات اجرایی است. در توضیح این عامل باید بگویم که وجود مراجع مختلف و فقدان هماهنگی میان دستگاههای اجرایی دست اندرکار در حوزه ترانزیت از دیگر مشکلاتی است که باعث سردرگمی صاحبان کالا و فعالان صنعت حمل و نقل می گردد و ایجاد مکانیزم هماهنگی میان دستگاههای مزبور راهگشای حل این مشکل خواهد بود. در این میان تعامل، همفکری و همکاری میان وزارت راه و شهرسازی و دستگاههای تابعه با گمرک، ستاد قاچاق، بانکها، بانک مرکزی، وزارت صمت، مرزبانی و ... مورد تاکید می باشد.
تعامل، همفکری و همکاری میان وزارت راه و شهرسازی و دستگاههای تابعه با گمرک، ستاد قاچاق ، بانکها، بانک مرکزی، وزارت صمت ، مرزبانی و ... باید مورد تاکید باشد
این کارشناس اضافه کرد که عامل دیگر در ایجاد نوسانات و مشکلات در توسعه ترانزیت مربوط به ضعف در بازاریابی است. داشتن رویکرد سنتی و عدم توجه به ظرافتهای لازم هم توسط بخش دولتی و هم بخش خصوصی و فقدان نوآوری در جذب و حفظ مشتریان باعث میشود که به محض ایجاد مسیر رقیب یا جایگزین ایران، تمایل برای حذف ایران به عنوان یک تهدید بالقوه همواره برای ترانزیت کشور وجود داشته باشد. لیکن شاید بتوان با تقویت بازاریابی بازرگانی کشور در عرصه حمل و نقل و ترانزیت، این تهدید بالقوه را به حداقل ممکن کاهش داد.
ساسان زاهدی با اشاره به موضوع عدم شناخت صحیح بازارها به عنوان یکی از عوامل مشکل زا در این عرصه گفت: با توجه به ویژگی های متفاوت و مختلف اقتصادی و اجتماعی کشورهای همسایه و نیز کشور های اثرپذیر از مسیر ایران، ضروری است بازرگانان و شرکتهای حمل و نقلی کشور با شناسایی دقیقتر نیازهای حمل و نقلی آنها و نیز مبادی و مقاصد تجارت خارجی آنها بر حسب نوع کالا، نسبت به ایجاد سرویسهای حمل و نقلی کارآمد و باقیمت رقابتی برای آنها اقدام نمایند.
وی لزوم شناخت دقیقتر کالاها و مسیرهای اصلی ترانزیتی را ضرروری دانست و تصریح کرد که در ادامه مبحث فوق باید عنوان نمود که همانطور که گفته می شود همه کاره، هیچ کاره است، امکان ارائه همه خدمات برای همه گروههای کالایی نیز امری گزاف و یا حداقل پر هزینه و پر دردسر می باشد . لذا ضروری است با شناخت دقیق تر کالاها و مسیرهای اصلی ترانزیتی، نسبت به فراهم نمودن ناوگان مناسب برنامه ریزی و اقدام نمود تا بتوان با استفاده بهینه از منابع و امکانات، بیشترین عواید و سود را عاید کشور نمود.
حمل و نقل داخلی و بین المللی ایران مشابه سایر بخشهای اقتصادی و تولیدی کشور از پایین بودن بهره وری رنج میبرد و پایین بودن بهره وری هم به معنای افت کیفیت خدمات، افزایش هزینه ها، تطویل زمان ارائه خدمات است
کارشناس مسائل بین المللی حمل و نقل به ضعف بهره وری در صنعت حمل و نقل ایران و تلاش برای بهبود شرایط ترانزیتی کشور اشاره کرد و اذعان نمود: حمل و نقل داخلی و همچنین بین المللی ایران مشابه سایر بخشهای اقتصادی و تولیدی کشور از پایین بودن بهره وری رنج میبرد و پایین بودن بهره وری هم به معنای افت کیفیت خدمات، افزایش هزینه ها، تطویل زمان ارائه خدمات و ... می باشد که همه این مسائل به ریزش مشتری و یا عدم جذب مشتریان جدید منتهی خواهد شد. رفع این موارد نیز از جمله نکاتی است که در پرتو آن می توان به بهبود شرایط ترانزیتی کشور امید داشت.
زاهدی عدم توجه کافی به مسائل حقوقی را نیز از دیگر عوامل تهدیدزا در رشد حوزه ترانزیتی کشور دانست و گفت: متاسفانه عدم توجه به علوم انسانی از جمله مشکلات بسیاری از کشورهای درحال توسعه از جمله ایران می باشد. بدیهی است که تسلط بر قواعد و قوانین حقوقی به منظور کاهش ریسکها و مشکلات احتمالی آتی، از اهمیت مسائل فنی و مهندسی در کشور کمتر نمی باشد و ضروری است با ایجاد دوره های آموزشی تخصصی حقوق حمل و نقل بین المللی در مدهای مختلف حمل و نقل ، توان کشور را برای صیانت از حقوق حقه خود افزایش داد.
وی ادامه داد: همانطور که در تولید کالاها موضوع صرفه جویی ناشی از مقیاس یا economy of scale باعث کاهش هزینه های سربار و نهایتا کاهش قیمت تمام شده محصول می گردد، در امر خدمات نیز این مفهوم صادق بوده و به جرات میتوان خود مالکی بودن ناوگان حمل و نقل را به عنوان یکی از ضعفهای نظام حمل و نقل کشور برشمرد. البته گرچه در عرصه حمل و نقل بین المللی و ترانزیت، بیشتر فعالیتها در قالب شرکتها انجام میشود، لیکن مقایسه تعداد و ظرفیت ناوگان شرکتهای ایرانی با سایر شرکتها در کشورهای دیگر نشانگر لزوم توجه به تقویت شرکتهای ایرانی از طریق ایجاد شرکتهای بزرگتر و به اصطلاح معظم و توانمند حمل و نقلی می باشد.
ساسان زاهدی: به جرات میتوان مالکی بودن ناوگان حمل و نقل ایران را به عنوان یکی از ضعفهای نظام حمل و نقل کشور برشمرد
زاهدی ضرورت ایجاد ائتلافهای راهبردی با سایر شرکتها را حائز اهمیت دانست و بیان کرد: در این راستا این موضوع به مثابه درگیر نمودن فعالیت شرکتهای سایر کشورها با فعالیتهای شرکتهای ایرانی می باشد که علاوه بر امکان جذب تقاضاهای جدید برای خدمات حمل و نقلی قابل عرضه توسط شرکتهای ایرانی، ریسک اعمال فشارهای تحریمی را هم برای ایران و شرکتهای ایرانی کاهش خواهد داد.
این کارشناس تصریح کرد: متاسفانه شیوه و نگاه متداول در حمل و نقل بین المللی و ترانزیت کشور بیشتر قائم بر فعالیت مستقل یک یا چند شرکت و عمدتا در داخل یک مد حمل و نقلی می باشد. بدین صورت که در زمینه حمل و نقل بین المللی و ترانزیت، شرکتهای حمل و نقل جاده ای عمدتا با رویکرد انتقال بار صرفا از طریق جاده ای مبادرت به برنامه ریزی و جذب مشتری و ارائه خدمات می نمایند و این نگاه که می توان بخشی از فرایند نقل و انتقال بار را از طریق سایر مدها و شیوه های حمل و نقلی انجام داد، مغفول واقع میشود. علت عمده این امر هم جدید بودن مفهوم حمل و نقل ترکیبی در کشور و جا نیفتادن موضوع حمل و نقل ترکیبی در کشور حتی برای حمل و نقل داخلی نیز می باشد.
متاسفانه شیوه و نگاه متداول در حمل و نقل بین المللی و ترانزیت کشور بیشتر قائم بر فعالیت مستقل یک یا چند شرکت و عمدتا در داخل یک مد حمل و نقلی می باشد
وی فقدان انباشت دانش در حوزه حمل و نقل را یکی دیگر از عوامل بروز مشکلات در این حوزه در نظر گرفت و گفت: عرصه حمل و نقل نیز عرصه ای مهم و گسترده از اقتصاد کشور می باشد و فعالیتهای دهها ساله بخشهای دولتی و خصوصی در حوزه های مختلف در حوزه حمل و نقل و تجربیات کسب شده (بعضا با بهای سنگین)، ذخیره ای دانشی برای کشور محسوب می گردد. لیکن مشابه بسیاری از حوزه های دیگر، مستندسازی تجربیات و انباشت دانش در این بخش نیز فاقد چارچوب مدون و نظام مند می باشد و بیشتر به صورت سنتی، شفاهی و سینه به سینه صورت گرفته است و این امر باعث میشود که بخشهای مهمی از تجارب کسب شده در کشور به مرور زمان از بین رفته و باعث خسران کشور گردد.
مستندسازی تجربیات و انباشت دانش در بخش حمل و نقل فاقد چارچوب مدون و نظام مند می باشد و بیشتر به صورت سنتی، شفاهی و سینه به سینه صورت گرفته است
وی گفت: گرچه در سالهای اخیر اقدامات بسیار موثر و گسترده ای برای تقویت نقش آفرینی اقتصادی سفارتخانه ها و کنسولگری های جمهوری اسلامی ایران در سایر کشورها جهت بستر سازی برای تسهیل فعالیت های اقتصادی کارآفرینان ایرانی صورت گرفته، لیکن تمرکز بیشتر بر این موضوع خصوصا در کشورهای همسایه (۱۵ کشور همسایه دارای مرز خشکی یا آبی با جمهوری اسلامی ایران) بیش از پیش ضروری می باشد و شایسته است با هدف سرعت بخشیدن به این ابتکار و اقدام مثبت و سازنده، تعامل بیشتر میان دستگاههای اجرایی مرتبط با موضوع با یکدیگر و همچنین با بخش خصوصی مد نظر مدیران ارشد قرار گیرد.
این کارشناس حوزه حمل و نقل به همکاری بیشتر و مناسبتر نظام بانکی با بخش حمل و نقلی کشور اشاره کرد و افزود: در این راستا باید عنوان نمود که گرچه نظام بانکی کشور، خود نیز به واسطه شرایط اقتصادی و همچنین تحریمها، با مشکلات و چالشهایی مواجه می باشد لیکن در عمل نشان داده که همواره یاریگر تولید در کشور بوده است. بخش حمل و نقل گرچه به صورت عرفی ذیل تولید قرار نمی گیرد، اما حقیقتا بدون ارائه خدمات حمل و نقل، تولید در کشور از طریق عدم امکان رسیدن مواد اولیه و یا خلل در توزیع محصولات تولید شده، زمینگیر خواهد شد. لذا تصور تولید بدون حمل و نقل امکان پذیر نمی باشد.
وی یادآور شد: بنابراین حمایت از حمل و نقل به منزله حمایت از تولید نیز محسوب میشود و خصوصا حمل و نقل بین المللی که در راستای توسعه صادرات غیر نفتی نیز می باشد نباید در این میان مغفول واقع شود و این نکته ای است که می باید بیش از پیش مد نظر تصمیم گیران کلان و ارشد قرار گیرد.
حمایت از حمل و نقل به منزله حمایت از تولید نیز محسوب میشود و خصوصا حمل و نقل بین المللی که در راستای توسعه صادرات غیر نفتی نیز می باشد نباید در این میان مغفول واقع شود
به گفته زاهدی، در نظر گرفتن احتمال شدید رقابتهای منطقه ای و بین المللی در عرصه حمل و نقل در روزگار پساکرونا امری ضروری است. موضوع کرونا هم بالاخره دیر یا زود به پایان خواهد رسید و بر اساس تحلیلهای بسیاری از کارشناسان، روزگار پساکرونا با روزگار قبل تفاوتهایی خواهد داشت که از جمله آنها گسترش عمق استفاده از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی می باشد. لذا لازم است با در نظر گرفتن واقعیت ها نسبت به ایجاد مکانیزمها، چارچوبها و فرایندهای هوشمند و قابل انعطاف در شرایط متغیر و پویای محیطی اندیشه کرد تا بتوان امکان بقای نظام حمل و نقل بین المللی کشور را فراهم نمود.
وی تصریح کرد: در این جا باید به موضوع ثبات متغیرهای کلان اقتصادی نظیر تورم، نرخ رشد اقتصادی، سودهای بانکی و سیاستهای کلان اقتصادی کشور اشاره نمود، زیرا لازمه فعالیت اقتصادی و سرمایه گذاری و تولید هر کالا و خدماتی، مستلزم ثبات سیاستها و متغیرهای مزبور می باشد و هرچه ثبات آنها کمتر باشد، انگیزه برای فعالیتهای مولد اقتصادی و از جمله سرمایه گذاری در حوزه حمل و نقل کمتر خواهد شد و این به منزله تحلیل و تضعیف توان سیستم حمل و نقل کشور خواهد بود.
کارشناس مسائل بین المللی حمل و نقل در پایان گفت: امید است در فرایند تدوین برنامه هفتم توسعه کشور، با نگاهی جامع و نظام مند و بارویکردی سیستماتیک و با کسب تجربه از نقاط قوت و ضعف نظام حمل و نقل کشور، بستر مناسب برای رشد و تعالی حمل و نقل ایران به عنوان یکی از ارکان حیاتی و زیربنایی اقتصاد ایران فراهم گردد.
نظر شما