ریحانه شهبازی؛ بازار: ایده و تفکرهای نوپا برای آغاز یک کسب و کار علاوه بر اینکه به پردازش و پرورش نیاز دارد باید به خوبی صیانت و حفاظت شود تا بتواند در قدم‌های بعدی قانون را همراه و هم‌پای خود کند. به عبارتی زمانی که صحبت از آغاز یک کسب وکار می‌شود، مباحث حقوق مالکیت فکری نیز اهمیت پیدا می‌کند و بسیاری از شرکت‌های جوان قادر نیستند که وسعت دارایی مالکیت‌های فکری بالقوه خود را تشخیص دهند و یا اهمیت این موضوع را درک کنند.
بنابراین شرکت‌های نوپا از طراحی و صیانت از ایده تا روند جمع‌آوری سرمایه برای راه اندازی کسب و کار خود با مشکلات و خطاهای بسیاری روبرو هستند که یکی از رایج‌ترین آنها بهره‌برداری صحیح از حقوق مالکیت فکری و به تبع آن حمایت‌های قانونی است تا از ضرر و زیان احتمالی جلوگیری کنند.
از این رو گفت‌وگویی را با سید محمد حسینی، کارشناس ارشد حقوق تجارت بین الملل و مدرس و مشاور در حوزه حقوق مالکیت فکری انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
*آقای حسینی! چه ضرورتی در مشورت با فرد متخصص برای حفظ مالکیت معنوی کسب و کارهای نوپا وجود دارد؟
ببینید از دیدگاه من خوداتکایی در این زمینه بدون تجربه و دانش کافی قاتل خاموش شرکت‌های نوپا است. برخی استارتاپ‌ها، بودجه محدودی دارند یا در مراحل ابتدایی هستند و بنیانگذار این کسب و کار نیز مجبور است برای مدیریت کسب و کار نوپای خود وظایفی را انجام دهد که ممکن است در آنها تجربه و یا دانش کافی نداشته باشد. بنابراین رویکرد «خوداتکایی» روشی بسیار خطرناک برای استارت‌آپ‌ها به شمار می‌آید.
برای امور مرتبط با حقوق مالکیت معنوی نیاز به یک فرد متخصص و آشنا به موضوعات وجود دارد؛ برای مشورت و راهنمایی فقط یک فرد متخصص می‌تواند در این زمینه مشاوره های لازم را ارائه کند. کارآفرینان باید اهمیت چنین راهنمایی‌هایی را درک و نیازهای IP(Intellectual Property ) خود را پیش بینی کنند.
*آیا داشتن مشاور هزینه مضاعفی را برای این نوع کسب و کارها ایجاد نمی‌کند؟
خیر؛ زیرا عدم استفاده از افراد متخصص در حوزه مالکیت فکری برای شرکت‌های جوان و کم تجربه می‌تواند مانند شن روان فریبنده و خطرناک باشد. شرکت‌های نوپا برای کمک به شناسایی نیازها و راهنمایی راه حل‌ها از همان ابتدا نیاز به مشاوره تخصصی IP دارند و این را بدانید که این هزینه زیادی به دنبال نخواهد داشت و بحث هزینه زیاد نمی‌تواند بهانه‌ای برای نداشتن مشاور آگاه باشد.
یک شرکت نوپا در صورتی می‌تواند اسرار تجاری خود را محافظت کند که اقدامات خاصی را برای محافظت از اطلاعات خود انجام داده باشد، چه بسا به اقدامات فیزیکی و فنی برای محافظت از چنین سرمایه ارزشمندی نیاز شود
*در صورتی که این شرکتها الزامات مالکیت فکری را انجام ندهند با چه عواقبی روبرو می‌شوند؟
داشتن حقوق مالکیت فکری باعث حمایت‌های متعددی در آینده خواهد شد زیرا تا زمانی که اقدامات خاصی در خصوص حقوق مالکیت فکری انجام نشود، نمی‌توان حمایت قانونی را به دست آورد. یک شرکت نوپا در صورتی می‌تواند اسرار تجاری خود را محافظت کند که اقدامات خاصی را برای محافظت از اطلاعات خود انجام داده باشد، چه بسا به اقدامات فیزیکی و فنی برای محافظت از چنین سرمایه ارزشمندی نیاز شود.
از سویی دیگر مشاغلی که با موضوعات مالکیت فکری مرتبط هستند در صورت وجود افشای عمومی، ممکن است حقوق اختراع ثبت شده خارجی را در یک اختراع از بین ببرند. همچنین در مورد علائم تجاری، استارت آپ‌ها باید اطمینان حاصل کنند که جستجو در علامت تجاری را انجام داده‌اند تا ببینند آیا علامت پیشنهادی آنها از قبل توسط شرکت دیگری استفاده شده است یا به طور گمراه کننده ای شبیه آن است.
کسب و کارهای نوپا چگونه می‌توانند از افشای اطلاعات محرمانه خود و سوء استفاده جلوگیری کنند؟
کسب‌وکارهای نوپا برای محافظت از اسرار تجاری خود باید بسیار هوشمندانه عمل کنند. همانطور که شرکت «کوکاکولا»، دستور نوشیدنی خود را در یک گاوصندوق مدرن و بسیار پیشرفته حفظ می‌کند، شرکت‌های استارت‌آپی هم باید در مورد کارمندان، تأمین‌کنندگان، پیمانکاران، سرمایه‌گذاران و مشتریانی که ممکن است به اطلاعات ارزشمند آنها دسترسی داشته باشند، هوشیارتر عمل کند. راهکارهای مختلفی برای آن وجود دارد که مهم‌ترین آنها، «تنظیم قراردادهای عدم افشا و محرمانگی» است.
کسب و کارهای نوپا باید بدانند که اگر راز تجاری خود را با یک شرکت ثالث در میان می‌گذارند، از آنها بخواهند تا یک قرارداد عدم افشا با آنها امضا کنند تا از راز تجاری آنها محافظت شود. مهم نیست که شرکت استارت‌آپی آنها هنوز در دست راه‌اندازی است یا خیر. یک شرکت مشاوره ممکن است از ایده آنها استقبال کند و عملاً از راز تجاری آنها برای تغییر مسیر بازار به نفع خودش استفاده کند. بدیهی است که این کار، عمومی‌سازی راز تجاری و در نتیجه اخلال در محافظت از آن را به دنبال داشته که به شکل بالقوه، آینده شرکت را نابود می‌کند.
یکی از منابع عمده افشای اسرار تجاری، کارمندان شرکتها هستند و بسیاری از افرادی که از کار بی‌کار شده، اخراج می‌شوند یا تصمیم می‌گیرند که یک شرکت را ترک نمایند، اطلاعاتی اختصاصی را با خود به بیرون از شرکت می‌برند
افشای اطلاعات از سوی کارمندان هر شرکت بسیار محتمل است، این موضوع را شرکت‌های نوپا چگونه می‌توانند رفع کنند؟
بله همانطور که می‌دانید یکی از منابع عمده افشای اسرار تجاری، کارمندان شرکتها هستند. بسیاری از افرادی که از کار بی‌کار شده، اخراج می‌شوند یا تصمیم می‌گیرند که یک شرکت را ترک نمایند، اطلاعاتی اختصاصی را با خود به بیرون از شرکت می‌برند. تقریباً ۷۰ درصد از کارمندانی که از شرکتی اخراج شده یا آن را ترک می‌کنند، بخشی از اطلاعات مهم شرکت را در هنگام خروج با خود می‌برند.
جالب‌تر اینکه تقریباً ۸۰ درصد از افراد با علم به خلاف بودن و تبعات حقوقی احتمالی، این کار را انجام می‌دهند. شایع‌ترین داده‌های به سرقت رفته شامل لیست ایمیل‌ها، اطلاعات تجاری غیرمالی، لیست مشتریان، پرونده‌های کارمندان و اطلاعات مالی است.
تأکید بر محافظت از اسرار تجاری، باعث می شود تا کارمندانی که از شما راضی هستند از به اشتراک گذاشتن سهوی اسرار با دیگران خودداری کنند اما در مورد کارمندان ناراضی مسئله مشکل‌تر می‌شود.
آنها می‌توانند به راحتی رازهای تجاری را به نزدیک‌ترین رقیب آنها بدهند یا حتی کسب‌وکار خود را راه‌اندازی کنند. البته چالش برانگیزتر از از دست دادن کارمندان خوب، رقابت با آنهاست. رقیب جدید، هم راز تجاری شما و هم لیست ذینفعان (اعم از مشتریان، تأمین‌کنندگان مواد، سرمایه‌گذاران و غیره) را در اختیار دارد و از همه مهم‌تر، دقیقاً می‌دانند که چگونه قیمت را پایین‌تر از قیمت شما ارائه کنند.
این چنین رقیب قدرتمندی، یک چالش بزرگ محسوب می‌شود و باید به هر نحو ممکن آن ممانعت کنید.
یک نکته بسیار مهم در ارتباط با حفظ اسرار تجاری، عدم در میان گذاشتن آنها با افراد متفرقه است. به‌عنوان یک شرکت نوپا، این صرفاً یک دزد داخلی نیست بلکه باید مشتریان، تأمین‌کنندگان، هکرها و حتی سرمایه‌گذاران را به‌عنوان افراد بالقوه‌ای در نظر بگیرید که می‌توانند از داده‌ها و اطلاعات اختصاصی شما سوءاستفاده کنند
تنظیم یک قرارداد خوب چه مشخصاتی دارد و باید به چه مواردی در قرارداد با افراد توجه شود؟
با تنظیم یک قرارداد اشتغال به کار دقیق و جامع که شامل بندهای محرمانگی، عدم دعوت به همکاری در شرکت‌های رقیب و عدم رقابت، هزینه خروج کارمند و راه‌اندازی کسب‌وکار جدید را بسیار کاهش می‌دهد؛ ملاحظات کاربردی، مانند پرونده‌های محافظت شده با رمز عبور، قفل و بلوکه کردن اسناد مکتوب، رهگیری نحوه استفاده از پرونده و موارد مشابه، می‌تواند حفاظت از اسرار تجاری را کامل کند.
یک نکته بسیار مهم در ارتباط با حفظ اسرار تجاری، عدم در میان گذاشتن آنها با افراد متفرقه است. به‌عنوان یک شرکت نوپا، این صرفاً یک دزد داخلی نیست که قصد تعرض به اسرار تجاری شما را دارد بلکه خود شما هم باید مشتریان، تأمین‌کنندگان، هکرها و حتی سرمایه‌گذاران را به‌عنوان افراد بالقوه‌ای در نظر بگیرید که می‌توانند از داده‌ها و اطلاعات اختصاصی شما سوءاستفاده کنند.
نظر شما