بازار؛ گروه انرژی: روزشمار تاریخ برای ارائه آخرین سند دخل و خرج دولت دوازدهم به مجلس شورای اسلامی به صدا درآمد است. بر اساس آنچه اعلام شده حسن روحانی ۱۵ آذر بودجه ۱۴۰۰ را راهی بهارستان خواهد کرد. بودجه‌ای که به اعتقاد کارشناسان یکی از پیچیده‌ترین بودجه‌های سنواتی کشور محسوب می‌شود. همه گیری ویروس کرونا آینده اقتصادی کشور را مبهم کرده و هنوز سرنوشت صادرات نفت و تحریم های اقتصادی علیه ایرانی مشخص نیست.
محمد باقر نوبخت در حالی درآمد حاصل از فروش صادرات نفت را یکی از منابع اصلی تامین درآمدی بودجه در سال آینده اعلام کرده که صادرات اندک نفت در سال ۱۳۹۹ خبر می‌دهد. بر اساس آماری که معاون برنامه ریزی رییس جمهور در مرداد امسال اعلام کرده بود، تنها ۶ درصد درآمدی نفتی در امسال محقق شده است. اما اعتراف‌ها به وضعیت بد درآمدهای نفتی به همین یک مورد ختم نشد و چندی بعد نوبخت طی سخنانی اعلام کرد که قادر به فروش یک قطره نفت هم نیستیم. این موضوع از سوی سایر مقامات نیز تایید شد. همتی، رئیس کل بانک مرکزی نیز پیشتر وقتی می‌خواست دلایل افزایش نرخ ارز در بازار را اعلام کند به موضوع کاهش شدید درآمدهای نفتی اشاره کرد.
اما تحریم‌ها تنها مانع فروش نفت ایران در بازارهای جهانی نیست و همه گیری ویروس کرونا تفاضا در بازارهای جهانی به شدت کاهش داده است. رضا پدیدار رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران مدعی است حتی اگر تحریم‌های اقتصادی علیه ایران لغو شود، بازاری برای فروش نفت ایران وجود ندارد و حداقل تا نیمه نخست سال ۲۰۲۱ امکان افزایش صادرات نفت وجود ندارد. محمد علی خطیبی دیگر کارشناس و تحلیل گر بازار انرژی است که احتمال افزایش صادرات نفت را بسیار خوش بینانه دانست و به بازار گفت: بسیاری امید دارند که با رفتن بایدن به کاخ سفید، تحریم‌های اقتصادی علیه ایران لغو شده و ایران به سرعت می‌توانند سهم خود در بازارهای جهانی نفت را پس بگیرید. این در حالی است که رییس جمهور دموکرات این کشور و حتی معاونین او هیچ گاه به صراحت اعلام نکرده‌اند که در صورت روی کار آمدن تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را لغو می‌کنند. تنها چیزی که اعلام شده این بوده که می‌خواهند با ایران وارد مذاکره شوند.
قیمت نفت در سال آینده ۴۰ دلار خواهد بود
کشورهای نفت خیز که عادت داشتند با فروش بیشتر یا گران‌تر نفت، بودجه بیشتری به دست آورند حالا با تجربه نوینی روبه رو شده‌اند. حالا دیگر بودجه کشورهای نفتی افزایش نمی‌یابد بلکه برخی کشورها سیاست‌های جدیدی همچون ریاضت اقتصادی را در پیش گرفته اند. دولت الجزایر اعلام کرده هزینه‌هایش را نصف می‌کند. نخست وزیر جدید عراق، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت در جهان نیز کاهش دریافتی حقوق بگیران دولت را در دستور کار قرار داده است. اوضاع به قدری نگران کننده است که اکونومیست چند وقت پیش در گزارشی اعلام کرد که دوران درآمدهای باد آورده نفتی در خاورمیانه رو به پایان است.
در چنین شرایطی سوال اینجاست که تنظیم بودجه بر مبنای نفت ۴۰ دلار تا چه اندازه می‌تواند منطق باشد. به گفته خطیبی نماینده سابق ایران در اوپک، در صورتی که کشورهای عضو اوپک به به تعهدات خود در باره کاهش تولید پایبند باشند و وضعیت بیماری بدتر نشود، قیمت نفت در سال آینده بین ۴۰ تا ۵۰ دلار در نوسان خواهد بود.
بار غیر واقعی بودن بودجه ۱۴۰۰ روی دوش دولت بعدی
اقتصاد ایران سال‌هاست از وابستگی به درآمدهای نفتی رنج می‌برد. طی سه دهه گذشته بارها رهبر معظم انقلاب نسبت به این موضوع انتقاد و راهکارهایی را ارائه کردند، اما متأسفانه دولت‌های وقت نتوانستند از این درآمد شیرین و البته بدون زحمت صرف‌نظر کنند. حالا بازهم دولت صحبت وابستگی بودجه ۱۴۰۰ به درآمدهای نفتی سخن می‌گوید. خطیبی کارشناس انرژی که شرایط فعلی را بهترین فرصت برای کاهش یا حذف وابستگی بودجه جاری کشور به درآمدهای نفتی می‌داند، ادامه داد: دولت دوازدهم با تنظیم سند دخل و خرج سال آینده بر اساس درآمدهای غیر واقعی به نوعی دولت بعدی را به چالش می‌کشد و تنها بار مالی برای آنها ایجاد می‌کنند.
تلاش‌های آمریکا برای منع صادرات نفت ایران
اردیبهشت ۹۷ بود که آمریکا از برجام خارج شد. در آن زمان اگرچه در هر فصل تحریم‌های جدیدی علیه ایران وضع می‌شد اما همچنان به هشت کشور خریدار نفت ایران اجازه خرید داده می‌شد. صادرات نفت ایران به هشت کشور معاف‌شده از تحریم‌ها یک‌میلیون بشکه بود اما کشورهایی مانند چین در آن زمان خرید نفت خود از ایران را افزایش دادند تا در زمان شروع تحریم‌های جدید با مشکل مواجه نشوند. در سالگرد یک‌سالگی خروج آمریکا از برجام، وزیر خارجه این کشور طی مصاحبه‌ای مطبوعاتی اعلام کرد هیچ معافیتی برای فروش نفت ایران وجود ندارد و سیستم فشار حداکثری وارد فصل جدیدی شده است. با این‌که مقامات ایران ازجمله وزیر نفت اعلام کرده بودند صادرات نفت ایران به کمتر از یک‌میلیون بشکه نخواهد رسید اما در برخی از فصول سال این اتفاق افتاد و صادرات نفت ایران طبق اعلام منابع غیررسمی به کمتر از ۴۰۰ هزار بشکه در روز رسید. بااین‌حال با وجود فشار حداکثری آمریکا، هیچ‌گاه صادرات نفت ایران به صفر نرسید. در این میان ایران در برخی مواقع صادرات فرآورده‌های نفتی را به صادرات نفت ترجیح داد. صادرات پنج فروند کشتی با محموله بنزین به ونزوئلا که در ماه‌های گذشته انجام شد فقط بخشی از اقدامات ایران در راستای این صادرات بود.
سهم نفت از اقتصاد ایران حالا به یکی از کمترین سهم‌ها در طول تاریخ رسیده است. سهمی بسیار اندک و شاید حراست از این سهم در شرایط کنونی می‌تواند از یک سو تحقق اقتصاد مقاومتی را سبب شود و هم از سوی دیگر شرایط را برای ارتقای موقعیت ایران در بازارهای جهانی محقق کند.
نظر شما