صنعت خودرو چه استانداردی را ندارد؟

امید محمدی؛ بازار: استاندارد، واژه‌ای که این روزها چالش‌های عدیده برای صنعت خودرو ایجاد کرده است. استاندارد در دنیا برای نظارت به روند کیفی تولید یا واردات خودرو از سوی سازمان‌های نظارتی تدوین و تعیین می‌شود. هرچند که در کشور باید از ابتدای سال جاری بسیاری از قوانین جدید بین المللی خودروسازی مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما به دلیل جبر تحریم‌ها خودروسازان بازوی اجرا استاندارد را تضعیف و از اجرای بسیاری از آن‌ها شانه خالی کردند. با این تفاصیل قصد داریم در این گزارش به بررسی هدف تعیین استاندارد و قوانین آن در خودروسازی پرداخته و تفاوت‌ها استاندارد داخلی و خارجی را قیاس کنیم، که در ادامه آن را از نظر خواهیم گذراند:

پیدایش استاندارد خودروسازی
هدف از تدوین استاندارد برای صنعت خودرو، ارتقا کیغیت توام با افزایش سطح ایمنی خودرو و رعایت الزامات زیست محیطی برای حرکت است. تعدادی از این استانداردها که به صورت اجباری تعین شده است، بیشتر مربوط به مسائل ایمنی و زیست‌محیطی بوده که در صورت عدم رعایت، محصول نمی توانند مجوزهای تولید را اخذ کند. این استانداردهای اجباری بیانگر حداقل الزاماتی است که یک خودرو برای حرکت و تردد در شهر و جاده باید داشته باشد. هر چند که خودروسازان در زمینه‌های مختلف کیفی و کمی استانداردهای خاص خود شان را داشته که آن‌ها را بانام استانداردهایی کارخانه‌ای می‌شناسیم. بحث رعایت استانداردهای اجباری خودرو از سال ۱۳۸۲ مطرح و به تدریج اجرایی شد. تا پیش از آن، فقط استانداردهای کارخانه‌ای در شرکت‌های خودروسازی داخل وجود داشت. اما هیچ نظارت کلی از جانب دولت برای خودروسازان وجود نداشت. با اجباری شدن این استانداردها، یک سری الزامات مشترک برای خودروها الزامی شد.   در ابتدا تعداد استانداردهای اجباری خودرو ۵۵ استاندارد بود. اما در حال حاضر، تعداد آنها به ۸۵ استاندارد ارتقا یافته است. متاسفانه استانداردهای ۸۵ گانه از سوی خودروسازان داخلی تاکنون علیرغم اجباری شدن به اجرا در نیامده و برای بسیاری از محصولات‌شان مورد استفاده قرار نگرفته است.

تفاوت استانداردهای داخلی و بین الملل
باید توجه داشت که قوانین وضع شده برای استانداردهای خودروسازی در کشور براساس استانداردهای بین المللی یا ECE تدوین شده است. هرچند که در گذشته نه چندان دور بیشتر از قوانین وضع شده استاندارد اروپایی در خودروسازی داخل کشور تبعیت و استفاده می‌شد، این مورد نیز ناشی از تولید محصولات اروپایی در خودروسازی‌ها بود. اما در چند سال اخیر قوانین استانداردهای داخلی با استانداردهای بین المللی تطبیق و تکامل یافت که اکنون در آن استفاده می‌شود. هرچند که تفاوت‌های بین استاندارد فعلی داخلی و بین المللی وجود دارد. به طور مثال استاندارد بازیافت مواد تشکیل دهنده خودرو در ایران اجباری نشده است و چند استاندارد دیگر در ارتباط با معیار مصرف سوخت و الزام کپسول آتش‌نشانی فقط مربوط به ایران است.

ایمنی و استاندارد
همواره این سوال در ذهن بسیاری از علاقمندان به صنعت خودرو و مشتریان وجود دارد که استاندارد چه تاثیری در افزایش یا کاهش ایمنی دارد؟ پاسخ این سوال در اینجاست که مهم‌ترین عامل ایمنی در خودرو رعایت استانداردها است. البته لازم است که بدانید سیستم‌های ایمنی خودرو به دو گروه اصلی ایمنی فعال (Active Safety) و ایمنی غیرفعال (Passive Safety) تقسیم بندی می‌شوند. منظور از ایمنی فعال، سیستم‌هایی است که از وقوع تصادف جلوگیری می‌کنند. از جمله این سیستم‌ها می‌توان به سیستم ترمز و  سیستم هشدار انحراف از مسیر اشاره نمود. اما منظور از سیستم ایمنی غیرفعال، سیستم‌هایی است که بعد از وقوع تصادف، قرار است تا حد امکان خسارات وارده را کاهش دهند. در موضوع کاهش خسارت، هم سرنشینان مهم هستند و هم حفاظت از عابرین مهم است. به طور مثال کمربند ایمنی برای کاهش خسارت سرنشینان طراحی شده است و حفاظ‌های جانبی و جلو در خودروهای سنگین تجاری برای کاهش خسارت به عابرین که به خودرو برخورد می‌نمایند، طراحی شده است. هر یک از این استانداردها به الزامات مربوط به این سیتم‌ها پرداخته است و استفاده از آنها را برای خودروها اجباری نموده است. همان‌طور که گفتیم بیشتر این استانداردها در ارتباط با مسائل ایمنی هستند. فقط در حدود پانزده استاندارد مربوط به انواع چراغ‌های خودرو و الزامات آنها است. با توجه به نقش انواع چراغ‌ها در جلوگیری از وقوع تصادف، چراغ‌ها جز سیستم‌های ایمنی فعال خودرو محسوب می‌شود. همچنین استانداردهایی که در مورد دامنه دید جلو، آینه‌ها، برف پاک‌کن، برفک‌زدا و مه‌زدا وجود دارد، چون در جلوگیری از تصادف موثر هستند نیز جزء ایمنی‌های فعال خودرو محسوب می‌شود. در خصوص استانداردهای الزامی خودرو که در مورد ایمنی خودرو و مسائل زیست محیطی است، سطح استانداردهای آنها نیز در همین حد است. اما برخی از خودروسازان معروف جهانی در خصوص رعایت مسائل کیفی دارای یک سری استانداردهای کارخانه‌ای دیگر هستند که باعث گردیده است کیفیت آنها در سطح بالاتری قرار داشته باشد. از مهمترین استانداردهایی که در این زمینه وجود دارد، می‌توان به استاندارد مصرف سوخت و استانداردهای موتور اشاره نمود.   

تفاوت استاندارد خودروهای سواری و سنگین
هر یک از خودروسازان، علاوه بر استانداردهای الزامی خودرو، دارای یک سری استانداردهای کارخانه‌ای نیز هستند که در ارتباط با رعایت مسائل کیفی خودرو است. توجه داشته باشید که استانداردهای کارخانه‌ای بیشتر بر روی مسائل کیفی نظارت دارند؛ اما استانداردهای ۸۵ گانه الزامی خودرو، بیشتر در ارتباط با ایمنی و مسائل زیست محیطی هستند. برخی از این ۸۵ استاندارد، همچون استاندارد حفاظت از سرنشینان در برخورد از جلو، مخصوص خودروهای سواری است و برخی دیگر همچون استانداردهای حفاظ جانبی و حفاظ عقب، مخصوص خودروهای سنگین است. اما تعداد زیادی از استانداردها همچون تست ترمز، تست فرمان و... و. به صورت مشترک هم برای خودروهای سواری و هم برای خودروهای سنگین الزامی است. البته در ابتدای هر یک از این استانداردها دقیقاً مشخص شده است که آن استاندارد برای کدام یک از انواع خودروها الزامی است. در هریک از این استانداردها، رویه انجام آزمون‌ها و معیارهای پذیرش آن بیان گردیده است. این آزمون‌ها در مراکز تستی که دارای مجوز صدور گواهینامه از سازمان ملی استاندارد هستند، انجام می‌شود و گواهینامه صادر می‌شود.

صرفه اقتصادی توام با رعایت استاندارد
رعایت الزامات استانداردی و ارتقاء سطح کیفی و ایمنی خودروها عامل رشد صنعت خواهد شد. اما روش اجرای آنها باید به‌گونه‌ای باشد که هم خودروسازان و هم قطعه سازان مکلف به رعایت آن مشروط بر مقرون به صرفه بود باشند. زیرا پیاده سازی بعضی از این استانداردها، نیازمند ایجاد یک سری زیرساخت‌ها هست که در مورد بسیاری از خودروهای داخلی، زیرساخت‌های لازم برای پیاده‌سازی آنها هنوز وجود ندارد. بنابراین با اجرای این استانداردها، احتمال دارد که تولید برخی از خودروها متوقف شود. لذا باید برنامه‌ریزی‌های لازم برای جایگزینی محصولاتی که دراین زمینه مشکل دارند هرچه زود باید انجام شود. خودروسازان باید تحریم را به فرصت تبدیل کرده و در راستای تحول صنعت خودرو با همت جدی گام برداشته و سیستم‌های روز را در محصولات خود استفاده کنند. همچنین توجه داشته باشید که با افزودن برخی از این سیستم‌ها از قبیل چراغ‌های تنظیم‌شونده خودکار، سیستم هشدار خودرو، سیستم هشدار انحراف از مسیر، نشانگر تعویض دنده و... و. که قرار بود از اول دی ماه ۱۳۹۷ به‌صورت اجباری بر روی خودروها نصب شود، این مساله رخ نداد و اکنون با نصب آن قیمت تمام شده خودرو افزایش می‌یابد. بنابراین نیاز هست که در این خصوص  توان خرید مشتریان نیز در نظر گرفته شود.