نگاه بانک‌های مرکزی دنیا به ارز دیجیتال چیست؟

بازار؛ گروه بورس: هنوز فقط اسمش زیاد در ایران پیچیده ولی تعداد فعالینی که در آن اقدام به معامله‌گری می‌کنند اندک است. از این تعداد هم به گفته خبره‌های این فن ۹۵درصدشان در ورود اول دچار زیان می‌شوند. بازار ارز دیجیتال که هنوز اول جوانی خود را در جهان سپری می‌کند، اما گفته شده که ریشه آن به سال ۱۹۹۰ بر می‌گردد یعنی زمانی که شرکت دیجی‌کش توسط دیوید چاوم بستری برای بانک‌ها فراهم می‌کند تا به وسیله آن قابلیت انتقال ارزش به صورت الکترونیکی را فراهم کند.

تعاریف متعدد و تقسیم بندی‌ها متفاوتی در خصوص ارز دیجتال صورت گرفته که به نظر می‌رسد کامل‌ترین آن بر اساس دیدگاه فعالان بازار های مالی حقیقی و مجازی این است که ارز دیجیتال نماد غیر فیزیکی ارزهای رایج حقیقی و ارزهای مجازی است.

یکی از اشتباهات رایجی که بسیاری از افراد نسبت به ارز دیجیتال دارند این است که فکر می‌کنند ارز دیجیتال همان ارزهای رایج در فضای اینترنت است مثل بیت کوین یا اتریوم، اما در حقیقت این‌ها جزوی از ارز دیجتال هستند و به آن‌ها رمز ارزها یا ارز رمزنگار هم گفته می‌شود.

در یک تعریف ساده ارز دیجیتال شامل ارز مجازی و رمز ارزها می‌باشد. ارز مجازی  در واقع یک نوع ارز دیجیتال است که توسط سازنده‌ی آن کنترل شده و توسط اعضای یک جامعه‌ی مجازی خاص(مانند کاربران یک بازی یا یک نرم‌افزار) مورد استفاده و پذیرش قرار می‌گیرند، اما رمز ارز یک نوع ارز دیجیتال رمز نگاری شده است، برای درک یک تصور بهتر، می‌توان آن را با پول حقیقی مقایسه کرد، در دنیایی حقیقی پول با یکسری از پشتوانه‌ها مانند طلا و غیره دارای ارزش است در غیر این صورت پول یک تکه کاغذ بی ارزش می‌باشد، در ارز رمزنگار هم برای ایجاد یک پول از کدهای رمزی که بر پایه معادلات ریاضی بنا شده استفاده کردند، یعنی شما یک پول در دنیایی غیر فیزیکی را با رمز به مردم نشان می‌دهید که قابل لمس نیست که برخی برای نزدیک کردن آن به علم اقتصاد عنوان کردند که پشتوانه رمز ارزها، کدهای و معاملات ریاضی است.

در دنیایی مجازی تا کنون بیش از ۳هزار رمز ارز تولید شده که اولین و بزرگترین آن بیت کوین است و بعد از آن اتریوم، ریپل، بیت کش و ای او اس دارای ارزشمندترین رمز ارزها هستند که در بازارهای دنیا معامله می‌شوند. طبق آخرین آمار قیمت هر بیت کوین حدود ۴۰۰میلیون تومان، هر اتریوم ۱۱میلیون تومان، هر بیت کش برابر با ۶میلیون تومان است. با توجه به ساختارهای تعریف شده برای ارزهای دیجیتال(رمز ارزها) این ارزها قابل تبدیل به ارزهای فیزیکی در کشورهای مختلف هستند اما هنوز هستند کشورهای که قوانین لازم را برای پذیرش این ارزها ندارند.

بازار ارز دیجیتال
ارز دیجیتال به خصوص بیت کوین امروزه به عنوان یک پول مجازی و قابل ارزش در برخی از کشورهای شناخته می‌شود، حتی ممکن است آن کشور هنوز قوانینی برای ارز دیجیتال تعریف نکرده باشد. جروم پاول رئیس فدرال رزرو ماه گذشته عنوان کرده بود که ۸۰ درصد از بانک‌های مرکزی سراسر جهان در حال بررسی کارایی و سودمندی بالقوه یک ارز دیجیتال بانک مرکزی هستند. علاوه بر استفاده این پول‌ها در بازارهای فیزیکی و حقیقی، متقاضیان می‌توانند سهام این ارزها را در دنیای مجازی مورد معامله قرار دهند و در این داد و ستدهای سودهای خوبی کسب کنند. بورس کالای شیکاگو در ماه ژانویه سال ۲۰۲۰  ابزار معاملاتی اختیار معامله بیت کوین را ایجاد کرد. همچنین شما در دنیای مجازی می‌توانید به تبادل ارزی بیت کوین به سایر ارزها بپردازید. برای این کار صرافی‌های به صورت مجازی تعریف شدند که شما می‌توانید با مراجعه به آن بیت کوین تهیه کنید یا اینکه با استفاده از سیستم کامپیوتر و یا ماینرها(دستگاه‌های هوشمند محاسباتی) بیت کوین تولید کنید یا به عبارتی به ازای محاسبه معادلات ریاضی در جابه جای بیت کوین و داد و ستدهای، بیت کوین دریافت کنید.

نحوی قیمت گذاری بیت کوین هنوز مشخص نیست، اما آنچه تا کنون مطرح شده بیشتر بر مبنای عرضه و تقاضا و همچنین پذیرش ارز دیجیتال توسط صرافی‌ها یا بانک‌های مرکزی است. اما به صورت دقیق نمی‌توان بر این دو پارامتر تکه کرد و با آن وارد بازار ارزهای دیجیتال شد، چرا که هنوز هیچ گونه معیار اقتصادی یا شاخص اندازه‌گیری برای ارزش گذاری ارزهای دیجیتال تعریف نشده است.

ما در فضای اینترنت صرافی‌های آنلاین داریم که ممکن است آن‌ها به صورت غیر حقیقی اقدام به افزایش تقاضا یا کاهش آن کنند که در این صورت به سرعت بر روی قیمت نهای ارز دیجیتال تاثیر می‌گذارد که خوشبختانه شناخته می‌شود و هر چقدر که جلوتر می‌رویم قوانین سختری در این رابطه تعریف می‌شود تا کمتر پول مردم سوخت شود

چگونه وارد بازار ارزهای دیجیتال شویم؟
کسانی که علاقمند به فعالیت در بازارهای ارزهای دیجیتال هستند در ابتدا باید از سایت خود بیت کوین کیف پولی ایجاد کنند تا تمام معاملات آن و حتی رمزارزهای در آن ذخیره شوند سپس برای خرید ارز دیجیتال علاوه بر خود سایت ارزهای دیجیتال از سایر سایت‌ها معتبر هم می‌توانند خرید کنند.

سیاوش نیمایی که بر اساس گفته‌های خودش بیش از ۸ سال است که در بازار ارزهای دیجیتال فعال است در گفتگو با بازار در مورد خرید و فروش ارز دیجیتال گفت: هنوز ایران مانند بسیاری از کشورها  ماهیت ارزهای دیجیتال را به رسمیت نشناخته است اما به زودی با توجه به توسعه این نوع از پول‌ها مجبور است که آن را به رسمیت بشناسد. با توجه به زیاد شدن سایت‌ها و کانال‌های خرید و فروش ارز دیجیتال، تهیه آن به این سادگی نیست و بسیار خطرناک است.

نیمایی اضافه کرد: گول تبلیغات سایت‌ها و کانال‌های خرید و فروش ارز دیجیتال را نخوردید، آن‌ها با یکسری از ترفندها مانند فروش با قیمت پایین‌تر از قیمت جهانی، دریافت تصویر شناسنامه و کارت ملی سعی در اعتماد سازی متقاضیان می‌کنند. برای خرید سعی کنید حضوری اقدام کنید و به هیچ وجه کپی کارت ملی را در اختیار آن‌ها قرار ندهید و حتما مطمئن شوید که ارز در والت یا کیف پول شما نشسته است. اطلاعات شخصی خود یا کیف پولیتان را در اختیار هیچ کسی قرار ندهید، امنیت حساب شما در اخیتار خود شماست و اگر اتفاقی برای حساب شما افتاد هیچ مرکز یا مجموعه‌ای پاسخگو نیست و پولتان به عبارت ساده به باد رفته است.

این کارشناس نحوی قیمت گذاری ارزهای دیجیتال را بر مبنای عرضه و تقاضا عنوان کرد و گفت: قیمت ارز دیجیتال را بازار تعیین می‌کند که مانند هر کالای دیگر بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. علاوه بر آن‌ اخبار سیاسی و اقتصادی مانند اینکه مثلا فروشگاه آمازون ارز دیجیتال را به رسمیت شناخت بر قیمت آن تاثیر می‌گذارد، مبنای قیمت گذار ارز دیجیتال بر اساس دلار است. ما در فضای اینترنت صرافی‌های آنلاین داریم که ممکن است آن‌ها به صورت غیر حقیقی اقدام به افزایش تقاضا یا کاهش آن کنند که در این صورت به سرعت بر روی قیمت نهای ارز دیجیتال تاثیر می‌گذارد که خوشبختانه شناخته می‌شوند و هر چقدر که جلوتر می‌رویم قوانین سختری در این رابطه تعریف می‌شود تا کمتر پول مردم سوخت شود.

هنوز تردیدهای زیادی در مورد ارزهای دیجیتال وجود دارد به همین خاطر  کشوری‌های زیادی هستند که هنوز آن را به رسمیت نشناختند، اما هر روز در حال افزایش تعداد این ارزها در جهان هستیم. آنچه که اهمیت دارد خرید و فروش با این ارزها در دنیای حقیقی است، یکی از دلایل مهم که هنوز به صورت گسترده پول مجازی نتوانسته جایگزین پول حقیقی شود سرعت نقل و انتقال آن‌ها است. به عنوان مثال برای انتقال بیت کوین (به صورت تعداد، دلاری یا درصدی) حداقل ۱۰ دقیقه زمان لازم است که گاهی تا ۱ساعت هم این روند به طول می‌کشد، دلیل ان هم محاسبات ریاضی است که ممکن است هم زمان در ۱۰ میلیون سرور در دنیا انجام گیرد که شرکت‌ها در حال کاهش این زمان هستند.

جابه جایی ارز دیجیتال در دنیای مجازی
در دنیای اینترنت برای جابه جای پول هم مانند سیستم بانکی باید یک حساب(کیف پول) داشته باشید که به نام شما تعریف شده باشد. فرض کنید شما قرار است ۱بیت کوین به حساب یک شخص در آمریکا واریز کنید. هر بیت کوین که در اختیار شما قرار دارد شامل یک رمزنگاری است که آن بیت کوین را در دنیای مجازی به نام آن رمز می‌شناسند. در زمان انتقال در سراسر دنیا سرورهای وجود دارد که این جابه جایی را انجام می‌دهند و به ازای آن درصدی از بیت کوین دریافت می‌کنند. این سرورهای باید معاملات ریاضی پیچیده این بیت را محاسبه و همان را در کیف شخصی که قرار است بیت کوین به حساب آن منتقل شود قرار دهند. در دنیای مجازی ممکن است برای انجام همین یک معامله ۱۰ میلیون سرور هم زمان محاسبات را انجام دهند به همین دلیل است که امنیت چنین سیستمی بسیار بالا است و میزان تقلب را به نزدیک صفر درصد می‌آورد.

در کشوری که از تحریم رنج می‌برند چنین سیتمی می‌تواند کمک زیادی به ارزآوری و درآمدهای خارجی داشته باشد اما هنوز به خاطر یکسری از مسائل غیر کارشناسی اجازه فعالیت رسمی و گسترده به فعالین این بازار نمی‌دهند

دلایل مخالف بسیاری از دولت‌ها با ارزهای دیجیتال
احمد نورانی یکی از پژوهشگران ارز دیجیتال در گفتگو با بازار در رابطه با این سوال که چرا دولت‌ها با ارزهای دیجیتال مخالف هستند؟ گفت: هدف از ایجاد چنین ساختاری خارج کردن پول یا همان قدرت مالی از دست دولت‌ها به دست مردم سراسر جهان است. به این شکل که در این سیستم نه دولتی و نه حاکمیتی توان دخالت بر معاملات را ندارد یا ابزاری برای کنترل فرآیند اقتصاد مردم را که به وسیله آن‌ محدودیت های را اعمال کند ندارد به همین منظور بیشتر دولت‌ها مخالف شکل گیری چنین سیستم‌های هستند.

این کارشناس اضافه کرد: بعد از به وجود آمدن چنین سیستمی و استقبال مردم کشورهای مختلف از آن، بسیاری از کشورها برای جلوگیری از توسعه ارز دیجیتال اقدام به افزایش تعرفه‌های برقی کردند و برخی دیگر مانند ایران اقدام به جمع آوری ماینرها و ایجاد قوانین محدود کننده کردند. این در حالی است که برخی دیگر از دولت‌ها به خاطر سودآوری بالای چنین سیستمی نه تنها فعالان را محدود نکردند بلکه با حمایت از آن‌ها به صورت کنترل شده این بستر را برای آن‌ها فراهم کردند.
 

وی خاطر نشان کرد: در کشوری که از تحریم رنج می‌برند چنین سیتمی می‌تواند کمک زیادی به ارزآوری و درآمدهای خارجی داشته باشد اما هنوز به خاطر یکسری از مسائل غیر کارشناسی اجازه فعالیت رسمی و گسترده به فعالین این بازار نمی‌دهند. همانگونه که در تبادلات مالی حقیقی امکان بلوکه شدن پول است،  ریسکهای هم در تبادلات ارز دیجیتال وجود دارد که بسیار کم هزینه‌تر از تبادلات مستقیم است.

نورانی ادامه داد: وجود چنین سیستمی سبب شد که Fataf دستورالعملی را در خصوص ارز دیجیتال داده که بر اساس آن بانک‌ها ملزم به اشتراک گذاشتن اطلاعات مشتریان خود به هر ارائه‌دهنده خدمات دارایی‌های مجازی (VASP) فعال در معامله و یا انتقال این ارزها، هستند. طبق این قانون، ارائه‌دهندگان خدمات کیف پول و همچنین صرافی‌ها باید اطلاعات مشتریان خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. علاوه بر آن، اطلاعات شخصی افراد نیز باید در تراکنش‌ها، روی بلاک چین‌های عمومی قرار بگیرند. با این دستورالعمل مهم‌ترین کارکرد بیت کوین که همان عدم ردیابی است از دست می‌رود.

این کارشناس عنوان کرد: به نظر می‌رسد که سازمان‌های پولی و بانکی دنیا در صدد هستند که این سیستم را در اختیار خود بگیرند و تنها بهانه‌ آن‌ها افزایش پولشویی در چنین سیستم‌ها است.

ورود هر سیستم جدید در کنار مزایای خود، معایبی هم دارد که ارز دیجیتال هم تا زمانی که به رشد و بلوغ نرسیده باشد دچار یکسری ایرادات ساختاری مانند هک اطلاعات و بازی با ارزش ارز دیجیتال به صورت مصنوعی است که رفته رفته چنین خطراتی برای فعالین این بازار  در حال کاهش است. در بررسی معایب و مزایای ارز دیجیتال دو دیگاه وجود دارد، دیدگاه اول بر این باور است که باید ساختار قانونی و حاکمیتی برای این ارز تعریف شود تا در صورت زیان به فعالین این بازار قابل ردیابی باشد به همین منظور آن‌ها کاهش قدرت دولت و حکومت بر اقتصاد خود، افزایش پول‌شویی و پول بدون پشتوانه را از معایب آن می‌دانند در حالی که دیدگاه دیگر کاملا در برابر دیدگاه اول قرار دارند و تمامی آن معایب را به عنوان یک مزیت معرفی می‌کنند چرا که ساختار ارز دیجیتال با همین هدف یعنی عدم تسلط حاکمیت‌ها بر بازار مالی ایجاد شده است. ما در این قسمت مزایا و معایب را بر اساس دیدگاه اول در نظر گرفتیم. آنچه در زیر مطرح می‌شود برایند نظر کارشناسان و فعالین این بازار است.

مزایای ارز دیجیتال
آزادی پرداخت: ارز دیجیتال این امکان را می‌دهد که در هرزمانی و مکانی بدون دخالت حکومت‌ها و دولت‌ها پول جابه‌جا کند. افراد دیگر نگران هرگونه محدودیت مانند تعطیلات بانکی یا مسدود شدن حساب ندارند.

پایین بودن هزینه‌های جابه‌جایی: هزینه جابه‌جای ارز دیجیتال نسبت به سایر ارزها که توسط صرافی‌ها صورت می‌گیرد بسیار ارزان‌تر است.

عدم ردیابی تراکنش: یکی از مزیت‌های که مسئولان کشور بر آن تأکید دارند عدم ردیابی تراکنش توسط اشخاص دیگر و نهادهای دیگر می‌باشد. اما طبق بر آورده‌های جدید حجم و میزان و حتی مکان اشخاص به راحتی قابل‌ردیابی است. شما حتماً در زمان ثبت نام باید اطلاعات خود را در سایت ثبت نام کنید پس دارنده سایت به راحتی می‌تواند شما را رصد کند.

جلوگیری از تخلف در جابه‌جای پول: چون ارز دیجیتال بر روی  سیستم بلاک چین عمل می‌کند و به خاطر  دسترس همه افراد به آن، تخلفی در نوع تراکنش صورت نمی‌گیرد به عبارت دیگر یک سیستم شفاف می‌باشد.

معایب ارز دیجیتال
کاهش قدرت دولت و حکومت بر اقتصاد خود: با رواج یافتن ارز دیجیتال اقتصاد یک کشور دچار اختلال می‌شود و قدرت دولت در نظارت و کنترل کاهش پیدا می‌کند. کنترل پول و اسکناس بر عهده بانک مرکزی است که می‌تواند با کنترل آن تکانه‌های اقتصادی مانند تورم را کنترل کند. حال اگر این کنترل از دست بانک مرکزی خارج شود هر فردی امکان دارد که اسکناس یا پول تولید کند. اشخاص جامعه با پول خود بیت کوین خریداری می‌کنند یعنی پول از چرخه اقتصاد خارج کشور و به یک چرخه مجازی بدون هیچ مرکزی وارد می‌شود و یک نوع هرج‌ومرج اقتصادی در کشور ایجاد می‌کند.

افزایش پول‌شویی:  به دلیل مشخص نبودن خریداران و فروشنده ارز دیجیتال خطر پول‌شویی در آن بسیار بالا است. این پول برخی از سرمایه‌گذاران را جذب می‌کند، چراکه آن‌ها ضد دولت و ضد مقررات هستند.

نداشتن قانون مشخص: به دلیل عدم متمرکز بودن ارز دیجیتال هیچ کشور یا اتحادیه بین‌الملل قانونی برای آن تدوین نکرده است. هر اتفاقی مانند هک شدن قابل پیگیری یا ردیابی نیست و هیچ شخص و کشوری پاسخگویی آن نمی‌باشد.

کاهش ارزش پول ملی، نوسانات شدید قیمت ارز دیجیتال و افزایش فعالیت‌های خلافکارانه از دیگر معایبی بودند که تعداد اندکی از اقتصاددانان به آن اشاره کردند.

موافقان ارز دیجیتال معتقدند که غیر متمرکز و دولت گریز بودن آن می‌تواند این امکان را به ما بدهد که تحریم‌ها را دور بزنیم. همچنین موافقان مخفی بودن بلاک چین و مشخص نبودن مبدأ و مقصد افراد را ازجمله مزایای ارز دیجیتال  برای دور زدن تحریم‌های می‌دانند. به دلیل وجود صرافی‌های بیت در نقاط مختلف دنیا و همچنین استقبال شرکت‌های بزرگ از ارز رمزنگار  این امکان وجود دارد که خرید و فروش با ارز دیجیتال  راحت‌تر صورت گیرد. مخالفان استفاده از بیت کوین را تنها خروج ارز از کشور می‌دانند و دلایل زیر را برای آن بیان می‌کنند.

با گسترش شیوع ویروس کرونا و استقبال شرکت‌های بزرگ اینترنتی و مارکیتینگها از ارز دیجیتال روزبه روز به متقاضیان ارز دیجیتال افزوده می‌شود. با توجه به پایین بودن قیمت انرژی در ایران به خصوص برق و سودآوری بالای این نوع صنعت، کارشناسان از بانک مرکزی خواستند که با مدیریت درست اجازه فعالیت ارزهای دیجیتال را بدهد، این در حالی است که در  هند، آلمان، ایرلند، ترکیه، ارمنستان، سنگاپور و حتی آمریکا با پذیرفتن چنین ساختاری اجازه فعالیت به فعالین این بازار را به صورت قانونی دادند.