امریکا حسن نیت نشان دهد، ایران هم پاسخ می‌دهد/ قضاوت در مورد برجام زود است!

تهمینه غمخوار؛ بازار: از چند ماه پیش از نهایی شدن اعلام نتیجه انتخابات ریاست جمهوری امریکا، بازگشت ایالات متحده به برجام وعده دموکرات‌ها در حوزه سیاست خارجی بوده است؛ توافقی که دونالد ترامپ، در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد.

پس از آن، ترامپ با اعمال سیاست فشار حداکثری بر ایران در صدد انعقاد توافقی ثانویه با تهران برآمد که حتی نتوانست در آستانه انتخابات به عنوان برگ برنده‌ای از آن استفاده کند.

از طرفی با این که دموکرات‌ها هم همانند ترامپ نگرانی‌هایی در رابطه با فعالیت‌های منطقه‌ای ایران دارند و حتی درباره مسائل داخلی ایران نیز از نظراتی شبیه به دیدگاههای جمهوری‌خواهان برخوردارند، اما بازگشت به توافق هسته ای و تداوم مذاکرات با ایران از نظر بایدن که در رقابتهای انتخاباتی مدام بر روی آن تاکید کرده بود، بهترین راه برای حل مسائل جهانی است.

در همین راستا و با توجه به اهمیت این موضوع پس از پیروزی جو بایدن از دو روز گذشته، خبرنگار بازار گفتگویی را با  «امیرعلی ابوالفتح»، کارشناس مسائل آمریکا ترتیب داده که مشروح مصاحبه را در ادامه می خوانید:

* رسانه خبری «سی ان ان» امروز گزارشی را مبنی بر این موضوع که جو بایدن طرح هایی برای کاهش تحریم های امریکا علیه ایران و شروع مذاکرات با ایران ارائه داده است، منتشر کرد. این رسانه مدعی شده که جو بایدن در نظر دارد به سرعت به توافق هسته ای بازگردد. چندی پیش هم همین رسانه گزارشی مبنی بر سیاست سه مرحله ای از جمله مذاکرات هسته ای، مسائل منطقه ای و موضوع موشکی و حقوق بشر در مقابل ایران ارائه داد. ارزیابی شما از سیاست بایدن چیست؟
بحث بازگشت امریکا به برجام در دولت بایدن متصور است اما به راحتی اتفاق نخواهد افتاد. طبق گزارشی که قبلا از منابع خارجی منتشر شده بود، این گونه مطرح شده که اگر ایران به تعهدات خود باز گردد، امریکا هم بازگشت خواهد داشت و شرط و شروط هایی هم در این میان مطرح است، ممکن است این بحث مطرح شود که چه کسی می خواهد اولین قدم و گام را در این باره بر دارد.

ایران اعلام کرده اگر امریکایی تحریم ها را برندارد، به تعهدات برجامی خود باز نخواهد گشت و امریکا هم این گونه مطرح کرده تا زمانی که ایران به تعهدات برجامی خود بر نگردد، ما تحریم ها را بر نخواهیم داشت.  

باید منتظر باشیم تا دولت جدید آمریکا مستقر شود و ببینیم تا اعضای تیم امنیت ملی، وزیر خارجه، وزیر دفاع و جامعه اطلاعاتی، سفیر امریکا در سازمان ملل و کسانی که در حوزه مرتبط با ایران فعالیت خواهند کرد در دولت جدید چه کسانی خواهند بود. بنابراین از الان نمی توانیم در مورد این موضوع قضاوت کنیم، زیرا این موضوع زمان بر است و هر گونه اظهارنظر و پیش داوری نوعی قضاوت محسوب می شود.  

از الان نمی توانیم در مورد رویکرد بایدن نسبت به ایران قضاوت کنیم، زیرا این موضوع زمان بر است و هر گونه اظهارنظر و پیش داوری نوعی قضاوت محسوب می شود

خیلی از زمانها نامزدها پیش از انتخابات موضوعاتی را مطرح می کنند که بدان عمل نمی کنند و یا توانایی عمل کردن ندارند. بنابراین هم اکنون ما نمی دانیم که بحث بازگشت به برجام جزء آن دسته از وعده هایی است که محقق خواهد شد یا نه.

لذا، از این نظر تا واقعا شاهد اقدامی یا زمان رسیدن اقدامی نباشیم، نمی توانیم پیشاپیش اعلام کنیم که امریکا وارد برجام خواهد شد یا نه، زیرا ما با یک فرد روبرو نیستیم و باید تکلیف پست های حساس دولتی مشخص شود تا در آن صورت بتوانیم جهت گیری کنیم که رویکرد او در قبال ایران چه خواهد بود.

*به طور مشخص سیاست بایدن در خصوص ایران بر چه مسائلی متمرکز خواهد بود؟
به این راحتی نمی توان پاسخ داد. یک امیدواری هایی وجود دارد که رویکرد دولت بایدن در قبال ایران نسبت به ترامپ یک مقدار مسئولانه تر و کمتر خصمانه است، اما باید دولت مستقر شود.

به هر حال، مشکل ایران و امریکا مشکل شخص و دولت نیست. ایران الزاما نه در دولتها می تواند تغییر چشمگیری ایجاد کند، نه در رابطه با امریکا.  مناسبات بین ایران و امریکا فقط در تهران و واشگنتن عمل نمیکند، بازیگران دیگری هم به خصوص در منطقه در میان هستند که یا می توانند این فرایند را تسهیل و یا تهدید نمایند. این بازیگران هم دست به کار خواهند شد.

مناسبات بین ایران و امریکا فقط در تهران و واشگنتن عمل نمیکند، بازیگران دیگری هم به خصوص در منطقه در میان هستند که یا می توانند این فرایند را تسهیل و یا تهدید نمایند. این بازیگران هم دست به کار خواهند شد

در حال حاضر موضوع حائز اهمیت آن است که انتظارات ایران از امریکا این است که رفتار گذشته را تغییر دهد، مسئولانه برخورد کرده و تعهداتی که نقض کرده را یک بار دیگر به انجام رساند. حسن نیتی اگر از طرف امریکایی ها مشاهده شد، از طرف ایران هم پاسخ داده خواهد شد.

انتظارات ایران از امریکا این است که رفتار گذشته را تغییر دهد، مسئولانه برخورد کرده و تعهداتی که نقض کرده را یک بار دیگر به انجام رساند. حسن نیتی اگر از طرف امریکایی ها مشاهده شد، از طرف ایران هم پاسخ داده خواهد شد

هم اکنون ما در مرحله اعلام مواضع، انتخاباتی جو بایدن هستیم. حتی بایدن رئیس جمهور هم نشده که زمانی که به عنوان رئیس جمهور ایالت متحده خطاب می شود، چه موضع و جهت گیری را اتخاذ کرده و چه صحبتهایی را مطرح خواهد کرد.  

بنابراین این مسائل، پالسها و یا اشاراتی است که باید بر روی تفکر و تامل صورت گیرد و برای هر کدام از گفته های او برنامه ای در نظر گرفت. ما نمی توانیم بر اساس صحبتهای فردی که در مقام نامزد انتخابات ریاست جمهوری بوده، قضاوت کنیم.

هم اکنون توپ در زمین امریکاییها است و مشخص است که ایران چه انتظاراتی دارد. بنابراین، اگر امریکایی ها بتوانند حتی بخشی از آن ها را برآورده و مهیا سازند، می توان امیدوار بود که تغییراتی در وضع موجود و روابط تهران_واشنگتن ایجاد شود.

هم اکنون توپ در زمین امریکاییها است و مشخص است که ایران چه انتظاراتی دارد، اگر امریکایی ها بتوانند حتی بخشی از آن ها را برآورده و مهیا سازند، می توان امیدوار بود که تغییراتی در وضع موجود و روابط تهران_واشنگتن ایجاد شود

از طرفی، همه آن چیزی که در خصوص روابط دو کشور وجود دارد، تمام اتفاقات داخل آمریکا نیست، بلکه به ایران نیز مربوط می شود و اینکه تصمیم گیران در داخل ایران چه رویکردی را اتخاذ خواهند کرد.

بنابراین، ممکن است شرایط برای ایران حتی دشوارتر از دوره ترامپ شود و یا تحولاتی رخ دهد که در نتیجه آن روند برای ایران آسان شود.

* از دیدگاه شما سیاست خارجی امریکا در دوران بایدن در قبال بزرگترین رقیب تجاری خود یعنی چین به چه شکل خواهد بود؟
در کلیت جدال میان امریکا و چین تغییر اساسی ایجاد نشده و نخواهد شد. امریکاییها احساس می کنند که چینی ها خواسته یا ناخواسته در مسیر تصاحب صندلی اقتصاد اول جهان قرار دارند که این مسئله هژمونی امریکا را به مخاطره انداخته، به رفاه داخلی این کشور ضربه خواهد زد و موجب خواهد شد تا جایگاه بین المللی امریکا لطمه ببیند.  

در خصوص این موضوع، میان جمهوری خواهان و دموکراتها تفاوتی وجود ندارد، اما راه مقابله با این مشکل تفاوت هایی را ایجاد کرده است. ترامپ معتقد به سیاست مشت آهنین و وارد کردن فشار تا سر حد امکان بود، به این امید که طرف مقابل به خواسته امریکاییها تن دهد که تنها در قبال چین به کار نبرد، بلکه در رابطه با ایران و برخی از متحدین خود نیز همین سیاست های تجاری را در پیش گرفت.

این سیاست زخم هایی را در داخل امریکا ایجاد کرد که در نهایت این سیاست فشار در عرصه تجاری به منافع و رفاه شهروندان امریکایی لطمه زد که در داخل کالاها گران شده و مردم مجبور به خرید شوند و در نهایت آسیب پذیری جامعه افزایش پیدا کند.

بنابراین دولت بایدن احتمالا به رویکردی باز می گردد که دولت اوباما داشت، یعنی از طریق مذاکره و توافق بر یک بازی نسبتا برد_برد را دنبال خواهد کرد. البته بایدن و اوباما کاملا با یکدیگر متفاوت هستند. اگرچه بایدن به عنوان معاون در دوران ریاست جمهوری اوباما بر سر کار بوده است،  اما الزاما این دلیل موثقی برای ادامه سیاست های آن دولت نیست.

دولت بایدن احتمالا به رویکردی باز می گردد که دولت اوباما داشت، یعنی از طریق مذاکره و توافق بر یک بازی نسبتا برد_برد را دنبال خواهد کرد

اما این که بایدن کاملا موفق شود یا نه، از نظر من تردید وجود دارد، زیرا اصلی ترین نقطه ضعف امریکا در قبال چین، دولت چین نیست بلکه مصرف کنندگان امریکایی هستند که تاب و تحمل ریاضت اقتصادی را برای رویایی و مواجه با اقتصاد دوم جهان ندارند.

اصلی ترین نقطه ضعف امریکا در قبال چین، دولت چین نیست بلکه مصرف کنندگان امریکایی هستند که تاب و تحمل ریاضت اقتصادی را برای رویایی و مواجه با اقتصاد دوم جهان ندارند

هرگونه برخورد با چین، به منزله کاهش رفاه نسبی مردم امریکا در داخل و موجب ایجاد اعتراضات و حتی منجر به سقوط دولتها در امریکا خواهد شد.

از این جهت تا زمانی که مردم امریکا با جنگ های تعرفه ای و تجاری همراهی نکنند، دولت امریکا هم  خیلی توان وارد کردن فشار بر چین را ندارد.  بنابراین من خیلی خوشبین نیستم که رویکرد بایدن هم بتواند مشکلات تجاری میان پکن و واشنگتن را برطرف نماید.