تهمینه غمخوار؛ بازار: ترکمنستان در میان چهار کشور بزرگ تولیدکننده گاز طبیعی و نفت، با جمعیت حدود هفت میلیون نفر و واردات به میزان پنج میلیارد دلار در سال، به عنوان کشور همسایه ای شناخته شده که علاوه بر مرز مشترک، اشتراکات قومی، زبانی و فرهنگی با جمهوری اسلامی ایران دارد.
از آن جایی که عملکرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در توجه ویژه به دیپلماسی اقتصادی و بازارهای منطقه یکی از مسائل حائز اهمیت به شمار می رود، توجه به ظرفیت های زیادی که در مناسبات ایران و ترکمنستان وجود دارد در جای خود اهمیت دارد زیرا می تواند بخش قابل توجهی از فشارهای ناشی از تحریم های اقتصادی آمریکا را به حداقل رساند.
اما با وجود این اشتراکات و برخورداری دو کشور از پتانسیلهای گسترده و موقعیت ژئواکونومیک و ژئواستراتژیک در جهت افزایش حوزه توسعه اقتصادی و تجاری دوجانبه در راستای کاهش فشارهای ناشی از تحریم های اقتصادی آمریکا، در طول سالهای گذشته، حجم تجاری قابل قبولی میان دو کشور مشاهده نشده و تجارت ایران با ترکمنستان در سطح مطلوب خود قرار ندارد.
بر همین اساس، خبرنگار بازار گفتگویی را با «مجید محمد نژاد»، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ترکمنستان ترتیب داده تا دلایل سهم اندک ایران در بازار عظیم ترکمنستان از دیدگاه ایشان مشخص شود. این گفتگو در ادامه آمده است:
* چرا سهم ایران در بازار عظیم ترکمنستان و مراودات تجاری با این کشور بسیار اندک است در حالی که ظرفیت های بالقوه اقتصادی زیادی در دو کشور ایران و ترکمنستان وجود دارد که متأسفانه بخشی از این ظرفیت‌ها توسط کشورهای دیگر منطقه بالفعل شده است؟ چگونه می توان این موضوع را آسیب شناسی کرد؟ نقش اتاقهای مشترک در این زمینه چیست؟
برای پاسخ به سوال شما می خواهم به یکی از بهترین جملاتی که از انیشتین شنیده ام اشاره کنم. رابرت انیشتین می گوید: ما نمی توانیم مشکلات خود را با همان طرز فکری حل کنیم که با آن، مشکلات را به وجود آورده ایم. این جمله انیشتین حکایت شرایط امروز مسائل تجاری و بین المللی ما در داخل کشور است. اگر ما می خواهیم مسائل خود را بهبود بخشیم، ابتدا باید طرز فکرمان را تغییر دهیم.
امروزه برای حل مسائل خود، ابتدا باید نگرش تشکل های اقتصادی و به نوعی بازرگانان و نهادهای دولتی تغییر کند تا بتوانیم با راهکارهای جدید، اقتصاد کشور را توسعه دهیم.
امروزه برای حل مسائل خود، ابتدا باید نگرش تشکل های اقتصادی و به نوعی بازرگانان و نهادهای دولتی تغییر کند تا بتوانیم با راهکارهای جدید، اقتصاد کشور را توسعه دهیم
حال در رابطه به کاهش روابط اقتصادی دو کشور دوست و همسایه ایران و ترکمنستان طی سال های اخیر، امروزه روابط اقتصادی این دو کشور نیازمند توجه شایسته است؛ سابقه روابط اقتصادی، فرهنگی و سیاسی این دو کشور نشان دهنده ظرفیت های بالقوه اقتصادی است که متأسفانه اکنون بخشی از این ظرفیت ها توسط کشورهای دیگر منطقه بالفعل شده و سهم ایران در مراودات تجاری طی سال های اخیر بسیار کاهش پیدا کرده است.
روابط ایران با ترکمنستان نیاز به احیا دارد و به عنوان یک فعال اقتصادی باور دارم که مردم ایران و ترکمنستان مشابهات فرهنگی بسیاری دارند و با در نظر گرفتن همین مشابهات، به همه دست اندرکاران عرصه فعال در روابط ایران با ترکمنستان پیشنهاد می کنم با استفاده از گذشته تاریخی و فرهنگی این دو کشور می توانیم روابط خود را با آنها همچون گذشته احیا کنیم.
البته با اینکه از نظر من مشارکت بخش خصوصی و دولت برای حل مشکلات موجود و بهره مندی از راهکارهای جدید ضروری می باشد، بر اساس شرایط حساس منطقه ای نمی توان مانند گذشته عمل کرد.
در این میان نقش اتاقها پر رنگ تر می شود، اتاق های بازرگانی برای این منظور راه اندازی شده اند که بتوانند در تحکیم روابط اقتصادی برای دولت ها تصمیم سازی و تسهیل گری کنند که قطعاً اگر اتاق ناکارآمد عمل کند، نمی تواند این امر مهم را محقق سازد.
تجربه بازرگانان موفق در این زمینه می تواند راهگشای مسیر اتاق های مشترک باشد، اما صرفاً کافی نیست. در واقع ما در کنار افراد صاحب نام به افرادی نیازمندیم که بتوانند بزرگ ترین سرمایه زندگی خود که همان وقت و زمان است را جهت منافع ملی کشورشان هزینه کنند و با روحیه تحول وارد عرصه مدیریت اتاق شوند.
بنابراین، در روابط اقتصادی دو کشور نباید صرفاً موفقیت های گذشته در روابط اقتصادی این دو کشور را الگو قرار داد و باید ظرفیت‌های جدیدی همچون بهره‌مندی از اقتصاد دانش‌بنیان، گردشگری سلامت و ایده های جدید در توسعه روابط دو کشور را بکار گرفت.
در روابط اقتصادی دو کشور نباید صرفاً موفقیت های گذشته در روابط اقتصادی این دو کشور را الگو قرار داد و باید ظرفیت‌های جدیدی همچون بهره‌مندی از اقتصاد دانش‌بنیان، گردشگری سلامت و ایده های جدید در توسعه روابط دو کشور را بکار گرفت
* ترکمنستان که قبلا مقصد ایده آلی برای صادراتی محصولات معدنی محسوب می شد، امروز می تواند مقصد صادرات دانش مهندسان ایرانی باشد. دیدگاه شما در این باره چیست؟
اگر حتی شرایط صادرات مواد معدنی به وضعیت سابق خود بازگردد، صادرات این محصولات برای کشور چیزی جز خام فروشی نیست. امروزه دیگر صادرات مواد معدنی یا خیلی از محصولات کشاورزی برای کشور نیز ارزش افزوده ندارد. به طور مثال در فلات ایران که از دیرباز با کمبود آب مواجه بوده است. باید بدانیم که صادرات محصولات کشاورزی صادرات آب کشور است و از هزینه های پنهان صادراتی نباید غافل بود. این حکایت بسیاری از محصولات صادراتی کشور است.
اکنون دستاورد های ارزشمندی در زمینه محصولات فناورمحور و همچنین دانش فنی در کشور بدست آورده ایم که ارزش صادراتی بسیار بالایی دارند. این محصولات فناورمحور اگر بر اساس نیاز کشور هدف و علی الخصوص ترکمنستان به خوبی بازاریابی شود، قطعاً نظر طرف ترکمنی را جلب خواهد کرد، چرا که این محصولات جزء آن دسته از محصولاتی هستند که تکنولوژی تولید آن در اختیار کشورهای محدودی در سطح دنیا است.
لذا برای ترکمنستان و حتی دیگر کشورهای منطقه مقرون به صرفه است که با ایران وارد قرارداد شوند. همچنین اکنون بسیاری از جوان های خوش فکر ایرانی از طریق بستر شبکه های اجتماعی و اینترنت به ارائه خدمات آنلاین به کشورهای اروپایی مشغول هستند، که اگر نگرش تشکل های اقتصادی یا نهادهای دولتی ایران همانند این جوانان نوگرا بود، روند صادرات ایران به بسیاری از کشور ها متوقت نمی شد و همیشه سبد صادراتی ایران بر اساس تغییر نیازها یا بهتر بگویم تغییر شرایط زمانی و سیاسی، سبدگردانی می شد و روند صادراتی پایداری به وجود می آمد.
البته در موضوع ترکمنستان عوامل دیگری نیز دخیل هستند که تا این گره ها به درستی گشوده نشود و شاید روند صادراتی به شرایط سابق خود باز نگردد که به اختصار به دو مورد مهم ذیل اشاره می کنم:
۱- عدم برخورداری شاخص های صادراتی در محصولات
واحدهای تولیدی ایران در سال های اخیر، خطوط تولید خود را احیا کردند و خوشبختانه کیفیت تولیدی بسیاری از محصولات مخصوصاً در زمینه مواد غذایی بسیار بهبود پیدا کرده است اما آن چیزی که از آن غفلت داشته ایم، مقوله تحقیقات بازار و ارزیابی نیازهای کشورهای هدف و از همه مهمتر برندسازی محصولات ایرانی است. متاسفانه حتی در داخل خاک ایران شاهد آن هستیم که بسیار از تولیدات داخلی پوشاک با برندهای ترکی عرضه می گردد آنگاه از کشورهای دیگر چه انتظار می توان داشت.
۲- بدهی ارزی دولت ایران به ترکمنستان
شاید این موضوع از موارد قبلی از اهمیت بیشتری برخوردار باشد، چرا که تا موضوع بدهی گازی ایران به شرکت ترکمن گاز حل و فصل نشود، امیدی برای بازگشت شرایط سابق نخواهد بود. البته که همین موضوع نیز اگر با طرز فکری جدید و متفاوت به آن نگاه شود، شاید بتوان گره این مشکل را گشود.
محمد نژاد: تا موضوع بدهی گازی ایران به شرکت ترکمن گاز حل و فصل نشود، امیدی برای بازگشت شرایط سابق نخواهد بود که همین موضوع نیز اگر با طرز فکری جدید و متفاوت به آن نگاه شود، شاید بتوان گره این مشکل را گشود
در کل باید بگویم که اگر در گذشته ترکمنستان مقصد ایده آلی برای صادراتی محصولات معدنی بود، امروز به دلیل آن که اقداماتی خوبی در حوزه اقتصاد دانش بنیان انجام شده است، می تواند مقصد صادرات دانش مهندسان ایرانی باشد.
نظر شما