بازار؛ گروه بین الملل: جمهوری نفت خیز آذربایجان به عنوان کشوری در جنوب آسیای مرکزی و کنار دریای خزر که ما بین کشورهایی از جمله ایران، روسیه و بخش کوچکی از اروپا قرار گرفته، در منطقه قفقاز اهمیت ویژه ای دارد که به لحاظ اقتصادی روابط آن با کشورهای همسایه از اهمیت خاصی برخوردار است.
این کشور در میان سیاست های ایران در منطقه قفقاز، از نقش مرکزی و تعیین کننده ای برخوردار است. برای جمهوری آذربایجان نیز ایران به عنوان همسایه جنوبی تنها یک کشور معمولی نیست زیرا از نظر کشورهای حوزه قفقاز جنوبی، ایران به عنوان یک بازار بزرگ محصولات برای کشورهای همسایه در نظر گرفته می شود.
کشورهای قفقاز جنوبی از سالهای اخیر همچنین سعی در ایجاد ارتباط ریلی با بنادر خلیج فارس ایران و از این رو دسترسی به سایر کشورها مانند هند و چین را داشته اند به طوری که آذربایجان، روسیه و ایران در سال گذشته، یک پروژه راه آهن برای اتصال بندر بندرعباس در جنوب ایران به بنادر دریای بالتیک روسیه را آغاز کردند.
وجود مرزهای خاکی مشترک در حدود ۶۱۸ کیلومتر و همچنین مرز مشترک در دریای خزر میان ایران و آذربایجان به همراه وجود ارزش های مشترک متقابل و بعضی از عناصر فرهنگی مشترک نشانگر این است که روابط دو کشور از ویژگی تاریخی خاص خود برخوردار است که از نخستین روزهای تجزیه اتحاد جماهیر شوروی، واقعیتی کاملاً جدید در مرزهای شمالی ایران وبه وجود آمده است.
با این حال، هر چند که به لحاظ تاریخی، فرهنگی و مذهبی اشتراکاتی میان دو کشور وجود دارد، اما روابط تهران و باکو در اغلب موارد به دلیل آن که جمهوری آذربایجان تحت تاثیر رابطه استراتژیک با اسرائیل و امریکا قرار داشته و همچنین وجود فشارها و تحریمها علیه ایران پیشرفت چشمگیری به خود ندیده است.
به طور کلی در روابط ایران با کشورهای همسایه خود، همواره موانعی مانع گسترش مناسبات فی ما بین شده است. یکی از این عوامل بحث تحریم ها است که استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی کشورهای همسایه و توجه به موقعیت ژئوپلیتیک و ژئو استراتژیک ایران را می توان مهمترین مؤلفه مقابله با این تحریمها برشمرد.
استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی کشورهای همسایه و توجه به موقعیت ژئوپلیتیک و ژئو استراتژیک ایران را می توان مهمترین مؤلفه مقابله با این تحریمها برشمرد
بر اساس گزارش خبرگزاری ترند، پس از آنکه آمریکا ایران را تحریم کرد، موقعیت اقتصادی ایران را به کشورهای همسایه منتقل کرد. بنابراین تقویت بیشتر روابط با کشورهایی که دوستی خود را ثابت کرده اند، به اولویت سیاست خارجی ایران تبدیل شد.
توافق نامه توافق هسته ای ایران توسط دولت اوباما فرصتی را برای جمهوری آذربایجان و ایران ایجاد کرده بود تا در زمینه های اقتصادی همکاری نزدیک داشته باشند. با این حال، تصمیم دونالد ترامپ برای اعمال و وضع مجدد تحریم ها و قطع سیاست خارجی دولت قبلی، موانع زیادی را برای آذربایجان و ایران ایجاد کرد تا در بسیاری از زمینه ها، به ویژه در اقتصاد، مناسبات در سطح مطلوب نباشد.
علاوه بر موضوع فشارهای امریکا علیه ایران، در خصوص روابط دو جانیه ایران و آذربایجان، گسترش پیوندها با غرب و پیشبرد روند دولت و ملت سازی این جمهوری و تمایل شدید این کشور برای درگیر ساختن بیشتر منافع ایالات متحده و حضور نظامی این کشور و نیز ناتو در منطقه موضوعی است که موجب شده تا دو کشور در طی سالهای اخیر از یکدیگر فاصله بگیرند.
گسترش پیوندها با غرب و پیشبرد روند دولت و ملت سازی جمهوری آذربایجان و تمایل شدید این کشور برای درگیر ساختن بیشتر منافع ایالات متحده و حضور نظامی این کشور و نیز ناتو در منطقه موضوعی است که موجب شده تا دو کشور در طی سالهای اخیر از یکدیگر فاصله بگیرند و جمهوری اسلامی ایران احساس کند تا منافع ملی آن تحت تاثیر قرار گرفته و تهدید شده است
علاوه بر آن، با اینکه روابط سیاسی میان این دو کشور دوست و همسایه در سطح بسیار بالایی قرار نداشته، اما باز هم این مناسبات نسبت به روابط اقتصادی، بهبود بیشتری داشته، حتی با اینکه ظرفیت های بسیار فراوانی در این زمینه وجود داشته است.
همزمان با توسعه روابط دو کشور به لحاظ تجاری، همکاری های نظامی و امنیتی میان ایران و آذربایجان نیز باید به سطح بالایی برسد.
عضویت دو کشور در سازمان های منطقه ای از جمله سازمان کنفرانس اسلامی و سازمان همکاری اقتصادی (اکو) دلیل مهمی است که موجب می شود دو کشور به یکدیگر وابسته و پیوسته شده و در منطقه قفقاز، جمهوری آذربایجان بیش از دیگر جمهوری ها توجه ایران را به خود جلب کند.
بنابراین، درک متقابل بیانگر اهمیت سیاسی و اقتصادی هر دو کشور برای یکدیگر است که باید مورد توجه مقامات قرار گیرد یعنی توسعه روابط دوجانبه در زمینه های مختلف باید بر اساس توافق و تفاهم متقابل صورت گیرد، زیرا ایران معتقد است که حتی با وجود برخی از اختلافات، جمهوری آذربایجان از جایگاه ویژه ای برخوردار است که استقلال، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی آن باید مورد احترام قرار گیرد.
توسعه روابط دوجانبه در زمینه های مختلف باید بر اساس توافق و تفاهم متقابل صورت گیرد، زیرا ایران معتقد است که حتی با وجود برخی از اختلافات، جمهوری آذربایجان از جایگاه ویژه ای برخوردار است که استقلال، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی آن باید مورد احترام قرار گیرد
از طرف دیگر، جمهوری آذربایجان نیز در دیدار اخیر یک ماه و نیم گذشته «سید عباس موسوی»، سفیر جدید جمهوری اسلامی ایران با «الهام علی اف»، رئیس جمهور آذربایجان که به منظور تقدیم استوارنامه سفیر ایرانی ترتیب داده شده بود، نشان داد که این جمهوری بر بهبود و گسترش روابط حسنه و مناسبات دوستانه با ایران تاکید دارد که به نظر می رسد تهران و باکو مسیر جدیدی را در تعاملات اقتصادی و سیاسی خود آغاز کرده‌اند.
پیش از این دیدار، قرار بود که «الهام علی اف» در ماه مارس گذشته به ایران سفر کند، اما این سفر به دلیل گسترش ویروس کرونا انجام نشد و بعد از برگزاری نشست انلاین بزرگ با حضور روسای جمهوری ایران و جمهوری آذربایجان، هر دو کشور تصمیم گرفتند تا جهشی را در روابط اقتصادی دو جانبه خود ایجاد کنند زیرا رشد بیش از ۷۳ درصدی تبادلات اقتصادی در سال گذشته نسبت به سال ۲۰۱۸، بیانگر افزایش روابط بوده که می‌توان شاهد افزایش روزافزون چنین همکاری‌هایی بود.
ایران و جمهوری آذربایجان همچنین تصمیم گرفته اند تا یک سیاست متعادل در قبال یکدیگر را دنبال کنند، زیرا هر دو طرف به روابط خوب علاقه مند هستند. ایران یکی از مهمترین شرکای تجاری آذربایجان است که با وجود تحریم ها، باکو و تهران در تلاشند تا روابط اقتصادی پایداری را ایجاد کنند که به نفع هر دو طرف باشد.
سفیر ایرانی در دیدار رئیس جمهور، گسترش روابط اقتصادی و تجاری در کنار روابط فرهنگی با کشورهای همسایه به ویژه جمهوری آذربایجان را مهم خواند و خواستار تحقق آن شد.
همچنین، در همان زمان، در دیدار سید عباس موسوی و وزیر اقتصاد جمهوری آذربایجان، تسهیل تردد تجار و سرمایه گذاران در شرایط کنونی، حمایت از شرکت های ایرانی، آخرین تحولات مربوط به امضای موافقتنامه تجارت ترجیحی و شهرک صنعتی مشترک و بحث ترانزیت کالاهای ایرانی مورد گفتگو قرار گرفت.
در آن دیدار، سفیر ایران با اشاره به حجم مبادلات تجاری بین تهران و باکو، یادآور شد که این حجم از روابط اقتصادی در شأن و متناسب با ظرفیت‌های دو ملت و دولت نیست و باید با تلاش مسئولان دولتی و بخش خصوصی این مراودات افزایش چشم گیری پیدا کند.
سید عباس موسوی: حجم روابط اقتصادی در شأن و متناسب با ظرفیت‌های دو ملت و دولت ایران و آذربایجان نیست و باید با تلاش مسئولان دولتی و بخش خصوصی این مراودات افزایش چشم گیری پیدا کند
بر اساس اظهارات سفیر، میان دو کشور حدود ۳۰ پروژه اقتصادی مشترک وجود دارد که مقامات ایران و جمهوری آذربایجان در میان آنها ۱۴ پروژه در حوزه های کشاورزی، انرژی، حمل و نقل و نیروگاهی و بهداشتی را به صورت اصلی تعریف کرده اند که اجرای این پروژه ها موجب برقراری روابط اقتصادی نزدیک دو کشور خواهد شد.
در این میان، شهر صنعتی تبریز به عنوان بزرگترین مرکز تجاری و صنعتی شمال غرب ایران می‌تواند در گسترش روابط دو جانبه نقش مؤثری را ایفا کند و از آن جایی که منافع اقتصادی به عنوان اصلی ترین مؤلفه گسترش روابط اقتصادی بین دو کشور قلمداد می شود، اگر فضای مناسب اقتصادی و سودآور برای تجار کشورهای همسایه در ایران از جمله جمهوری آذربایجان فراهم شود، این تجار با رغبت بیشتری برای همکاری‌های مشترک اقدام می کنند.
بنابراین نقش استان‌های مرزی ایران در توسعه روابط با کشورهای همسایه مهم بوده و ظرفیت‌های کم‌نظیر استان آذربایجان شرقی در این زمینه قابل توجه است. سهم ایران از واردات جمهوری آذربایجان کمتر از دو درصد است که باید این میزان افزایش پیدا کند زیرا روند مناسبات ایران و آذربایجان رو به گسترش است و پیوندهای میان دو کشور اقتضا می‌کند که سطح روابط روز به روز بیشتر شود.
علاوه بر آن، سرمایه گذاری عمومی در این کشور عموما بر روی پروژه هایی مانند میدان گازی شاه دنیز در خزر صورت می گیرد که شرکت ملی نفت ایران یکی از سهامداران طرح توسعه میدان گازی شاه دنیز است که علاوه بر سرمایه گذاری نفتی و گازی، تنوع اقتصادی در صنایعی مانند پنبه کاری، گردشگری، میوه و سبزیجات و وسایل نقلیه نیز به چشم می خورد.
همچنین وجود گردشگران جمهوری آذربایجان در اقصی نقاط ایران، یکی دیگر از راه‌های گسترش روابط دو جانبه است زیرا مزیت‌های ایران در حوزه گردشگری سلامت، فرهنگی، مذهبی این امکان را برای گسترش روابط دو کشور را فراهم می‌آورد.
بنابراین، فراهم شدن زیرساخت‌ها برای انجام و تکمیل برخی خطوط ریلی از جمله خط ریلی اردبیل - پارس‌آباد زمینه ساز افزایش روابط دو کشور است.
نظر شما