ثروت اندوزی با قانون تکامل

حامد شایگان؛ بازار: در شرایطی که تورم سالانه به ۵۰ درصد رسیده، بسیاری از مردم فرصت‌های مالی را در قالب وام‌های ۳۰ درصدی، سپرده‌های بانکی با سود بالاتر یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری جست‌وجو می‌کنند. این عبارات به بخشی از زندگی روزمره تبدیل شده‌اند؛ «فلان بانک سود بیشتری می‌دهد»، «وام قسطی با نرخ پایین یک فرصت است». چنین نگرشی، بازتاب یک زندگی مادی است که در آن افراد به‌دنبال بیشینه‌سازی سود لحظه‌ای هستند.

از طرف دیگر سرمایه گذاری با پاک ریسک خودش را دارد، مثلاً بسیاری از فعالان بورس ایران تجربه کرده‌اند که ورود با پول قرضی و وام در دوره‌های رونق، به‌ظاهر سرعت پیشرفت را افزایش می‌دهد، اما با چرخش ناگهانی بازار، زیان‌ها چند برابر می‌شود. نمونه بارز آن در سال ۱۳۹۲ رخ داد؛ زمانی که بسیاری از سرمایه‌گذاران با افزایش اعتبار و وام وارد بازار شدند و در نهایت با سقوط شاخص‌ها، سال‌ها از مسیر رشد عقب افتادند. این تجربه نشان می‌دهد که استفاده از اعتبار به‌جای سرمایه واقعی، ریسک را چند برابر می‌کند و نتیجه معکوس دارد.

باید توجه داشت، قانون تکامل بر رشد تدریجی و سرمایه‌گذاری تأکید دارد. این قانون می‌گوید اگر درآمد کافی نداری، باید ایمان، عزت نفس و مهارتت را تقویت کنی تا درآمد بالاتری بسازی. خرج کردن پولی که هنوز به دست نیامده، یعنی وام و اعتبار، با این قانون در تضاد است. به بیان دیگر، استفاده از منابع آینده برای مصرف امروز، خلاف مسیر طبیعی تکامل و رشد پایدار است.

برخی ثروتمندان روایت کرده‌اند که پول خود را در حساب‌های بانکی سودده نگذاشته‌اند. ثروت این افراد نه از رانت یا زدوبند، بلکه از حرکت آرام و تکاملی شکل گرفته است. این نمونه‌ها نشان می‌دهد که پایبندی به قوانین طبیعی رشد سرمایه، می‌تواند حمایت «کاینات» را به همراه داشته باشد و ثروتی پایدار خلق کند.

گذاشتن پول در بانک یا صندوق برای دریافت سود، با ذهنیت ثروت‌سازی همخوانی ندارد. ذهن فقیر به‌دنبال سودهای کوچک و کوتاه‌مدت است، در حالی که ذهن ثروت‌ساز مسیر تدریجی خلق ارزش را دنبال می‌کند. تجربه نشان داده که تنها تعداد اندکی از افراد در جهان توانسته‌اند به‌طور واقعی ذهن ثروت‌ساز داشته باشند.

از زاویه روان‌شناختی، گرفتن وام و اعتبار اغلب نشانه غلبه حرص و طمع است. فعالان بورس به‌خوبی روزهایی را به یاد دارند که با حرص وارد معاملات شدند و در نهایت زیان دیدند. قدم‌هایی که بر پایه حرص و طمع برداشته می‌شود، عاقبت ندارد. درمان این وضعیت نیز در بخشش و سخاوت نهفته است. نمونه‌ای از این رویکرد، سرمایه‌داری است که سرپرستی بیش از هزار کودک را بر عهده داشت و بخش اعظم دارایی خود را بخشید؛ در حالی که بسیاری دیگر به‌دنبال سود مازاد یک درصدی بودند.

زندگی بر پایه وام، اعتبار و سود بانکی، در ظاهر فرصتی برای پیشرفت سریع به نظر می‌رسد، اما در عمل انسان را در چرخه‌ای از حرص و طمع گرفتار می‌کند و نتیجه‌ای جز عقب‌ماندگی ندارد. قانون تکامل بر رشد تدریجی و سرمایه‌گذاری بر خود تأکید دارد؛ مسیری که نمونه‌های موفق نشان داده‌اند به ثروت پایدار و حمایت طبیعی منجر می‌شود. در نهایت، انتخاب میان ذهن فقیر و ذهن ثروت‌ساز، انتخابی استراتژیک است که آینده مالی و معنوی افراد را رقم می‌زند.