بهرام شکوری در گفت و گو با خبرنگار بازار و درپاسخ به این پرسش که چرا با وجود هشدارهای دو دهه گذشته درباره فرسودگی تجهیزات معدنی، اقدام مؤثری انجام نشده و آیا این امر ناشی از تحریم ها لست، اظهار کرد: واقعیت این است که مشکل تنها تحریم نیست. تحریم ها بدون تردید اثرگذار بوده اند اما سوء مدیریت، اولویت ندادن به معدن در سیاست گذاری‌های کلان و عدم تخصیص بودجه مناسب نیز نقش کلیدی داشته اند.
وی افزود: نگاه دولتی به معدن عمدتاً درآمدمحور و کوتاه مدت بوده است و نه توسعه محور، از این رو به‌جای حمایت از سرمایه گذاری در نوسازی، منابع به سمت بخش هایی هدایت شده اند که بازگشت سریع‌تری داشته اند یا اولویت سیاسی بالاتری داشته اند.
نباید از نقش مافیای واردات ماشین آلات بی کیفیت غافل شد
شکوری تاکید کرد: علاوه بر این، نباید از نقش مافیای واردات ماشین آلات بی کیفیت غافل شد؛ متأسفانه برخی سودجویان با واردات تجهیزات چینی غیراستاندارد از محل ارز حاصل از صادرات با نرخ پایین تر، سود کلانی می برند و مانع ورود تجهیزات باکیفیت می شوند؛ همچنین، امکان واردات بدون انتقال ارز نیز فراهم نیست و همین موضوع دست فعالان بخش خصوصی را بسته است.
طبق برآوردهای غیررسمی و تجربیات میدانی، حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد ظرفیت بهره برداری واقعی بسیاری از معادن فلزی و غیرفلزی بلااستفاده مانده است
رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق ایران با اشاره به ظرفیت واقعی بلااستفاده معادن کشور به دلیل فرسودگی بیان داشت: طبق برآوردهای غیررسمی و تجربیات میدانی، حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد ظرفیت بهره برداری واقعی بسیاری از معادن فلزی و غیرفلزی بلااستفاده مانده است؛ برای مثال، برخی معادن سنگ‌آهن یا مس با ذخایر شناخته‌شده، تنها با ۵۰ درصد ظرفیت واقعی فعال هستند.
وی با بیان اینکه بسیاری ماشین‌آلات حفاری، بارگیری، دپو و خصوصاً حمل، عملاً فرسوده و ناکارآمد هستند. این فرسودگی نه‌فقط در معادن زیرزمینی، بلکه در معادن روباز نیز منجر به افزایش هزینه استخراج، کاهش راندمان و توقف های پیاپی عملیات شده است.
توان بالقوه تولبد داخلی در حوزه ماشین آلات
رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق ایران با اشاره به توان بالقوه بالای تولید داخلی در حوزه ماشین آلات بیان کرد: ما در ایران توان فنی بالقوه بالایی داریم، به‌ویژه در حوزه مهندسی معکوس و ساخت قطعات یدکی اما برای ساخت ماشین آلات معدنی سنگین و پیشرفته مانند برخی دریل واگن های حفاری و دستگاه های حفاری بزرگ، هنوز به تکنولوژی، سرمایه گذاری کلان، و همکاری با برندهای جهانی نیازمندیم.
شکوری ادامه داد: در بهترین شرایط، شاید ۲۰ تا ۳۰ درصد از ماشین آلات مورد نیاز معدن را بتوان از داخل تأمین کرد، ولی این میزان برای رشد واقعی صنعت کافی نیست. برنامه ریزی برای انتقال فناوری و سرمایه‌گذاری مشترک با کشورهای همسایه یا بلوک شرق، راهبرد عملی تری خواهد بود.
۱۰ تا ۱۵ درصد مواد معدنی به‌علت تجهیزات فرسوده یا تلف می‌شود
وی در پاسخ به اینکه آیا مطالعه یا آماری وجود دارد که نشان دهد فرسودگی تجهیزات چه میزان از منابع معدنی را در فرآیند استخراج به هدر می‌دهد، گفت: بر اساس مطالعات برخی شرکت های بزرگ معدنی، بین ۱۰ تا ۱۵ درصد مواد معدنی در فرآیند استخراج به‌علت تجهیزات فرسوده یا نامناسب، تلف می‌شود.
رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق ایران تصریح کرد: این هدررفت می تواند ناشی از دقت پایین حفاری و انفجار، بارگیری نادرست و سنگ معدن در فرآیند استخراج باش، همچنین، کاهش کیفیت محصول نهایی به دلیل آلودگی یا اختلاط ناشی از تجهیزات قدیمی، یکی دیگر از پیامدهای مستقیم این مسئله است.
اعلام آمادگی سرمایه‌گذاران در حوزه نوسازی
وی با اعلام آمادگی سرمایه‌گذاران در حوزه نوسازی از سیاست های ناپایدار در برخورد با آنها انتقاد کرد و ادامه داد: بخش خصوصی همواره آماده سرمایه گذاری بوده، به شرط آنکه فضای سیاست گذاری قابل پیش بینی باشد اما ترس از قیمت گذاری دستوری، نوسانات نرخ ارز، ناپایداری مقررات و نبود حمایت واقعی دولت باعث شده که سرمایه‌گذاران ریسک نوسازی را نپذیرند.
شکوری تاکید کرد: تسهیلات بانکی بلندمدت، واردات ماشین آلات نو یا مستعمل استاندارد و تضمین قیمت گذاری منطقی، می تواند این انگیزه را احیا کند.
ما به حکمرانی جدیدی در بخش معدن نیاز داریم که دولت نقش ناظر و تسهیل‌گر ایفا کند، نه بازیگر اصلی
وی در پاسخ به اینکه اگر قرار بود، فقط سه مقرره را برای بهبود وضعیت تجهیزات معدنی تغییر دهید، چه بودند، بیان کرد: حذف کامل ممنوعیت واردات ماشین‌آلات نو و مستعمل دارای استانداردی، خط اعتباری ویژه برای نوسازی ناوگان معدنی با نرخ سود ترجیحی و بازپرداخت بلندمدت، آزادسازی واردات ماشین آلات بدون انتقال ارز برای تسهیل تأمین تجهیزات باکیفیت سه مقرره مد نظر بنده است.
دیپلماسی معدنی برای تهاتر ماشین‌آلات با مواد معدنی
شکوری ابراز کرد: یکی از راه حل های که برای جبران فرسودگی ماشین آلات مطرح است استفاده از دیپلماسی معدنی برای تهاتر ماشین آلات با مواد معدنی یا انتقال دانش است.
وی در ادامه در پاسخ به اینکه آیا در ایران تاکنون از این راه حل بهره برده یا خیر گفت: متأسفانه هنوز دیپلماسی معدنی به‌عنوان ابزار راهبردی به‌کار گرفته نشده است. در حالی‌که کشورهایی مانند چین، روسیه، ترکیه یا حتی هند، حاضر به تهاتر ماشین آلات معدنی یا همکاری فنی هستند. این روش نه‌تنها از تحریم عبور می کند بلکه فرصت مناسبی برای ارتقاء فناوری داخلی و رشد صادرات غیرنفتی فراهم می آورد.
رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق ایران چند پیشنهاد برای اجرای یک برنامه عملیاتی فوری در بازسازی ناوگان معدنی ارائه داد و گفت: نخست، لازم است کارگروهی مشترک با حضور وزارت صمت، ایمیدرو، بانک مرکزی و گمرک برای رفع موانع واردات ماشین آلات تشکیل شود.
استفاده از مکانیزم تهاتر تجهیزات با مواد معدنی صادراتی به‌منظور دور زدن تحریم‌ها است و در نهایت تسهیل ورود شرکتهای دانش‌بنیان به حوزه ساخت تجهیزات معدنی سبک و نیمه‌سنگین، از راهکارهای پیشنهادی در این حوزه است
وی اضافه کرد: دوم، باید طرحی جامع برای نوسازی ناوگان، با اولویت معادن بزرگ و راهبردی و با پیش بینی منابع مالی مشخص، تدوین شود.
تسهیل ورود شرکت های دانش‌بنیان به حوزه ساخت تجهیزات معدنی سبک و نیمه سنگین
شکوری ادامه داد: سومین پیشنهاد استفاده از مکانیزم تهاتر تجهیزات با مواد معدنی صادراتی به‌منظور دور زدن تحریم ها است و در نهایت تسهیل ورود شرکتهای دانش‌بنیان به حوزه ساخت تجهیزات معدنی سبک و نیمه‌سنگین، با حمایت‌های اعتباری دیگر راهکار پیشنهادی در این حوزه است.
وی در پایان در پاسخ به اینکه آیا دولت حاضر است میدان را به بخش خصوصی واگذار کند یا همچنان مداخلات دولتی مانع پویایی معدن است، تصریح کرد: اگرچه در کلام، دولت بر واگذاری تأکید دارد، در عمل همچنان دخالت های غیرتخصصی، تصمیمات مقطعی و بی‌اعتمادی به بخش خصوصی مانع جدی است.
رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق ایران ابراز کرد: ما به حکمرانی جدیدی نیاز داریم که دولت نقش ناظر و تسهیل‌گر ایفا کند، نه بازیگر اصلی. بخش خصوصی نه‌تنها توان، بلکه انگیزه و سرمایه کافی برای توسعه معدن را دارد؛ به شرط آنکه دولت واقعاً عقب‌نشینی کند.
نظر شما