بازار؛ گروه بین الملل: اگرچه ترکیه یک کشور هسته‌ای نیست، یک راکتور هسته‌ای در دست ساخت برای تولید برق دارد و از امضاکنندگان پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای است، اما راست افراطی اسرائیل از هم اکنون زنگ خطر را به صدا درآورده است. پس از حمله اسرائیل به ایران به بهانه خنثی کردن جاه‌طلبی‌های هسته‌ای آن، اکنون برخی در این رژیم هشدار می‌دهند که ترکیه می‌تواند به «ایران بعدی» تبدیل شود و آن را به داشتن نیات مشابه برای دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای از طریق برنامه غیرنظامی خود متهم می‌کنند.
براساس گزارش روزنامه استقلال؛ ترکیه در حال تسریع کار بر روی نیروگاه هسته‌ای آک‌کویو، پروژه مشترک ۲۰ میلیارد دلاری با روسیه است و طبق گزارش بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها (FDD)، بر غنی‌سازی اورانیوم به طور مستقل اصرار دارد، که ارزیابی‌های اخیر اسرائیل آن را گامی احتمالی به سوی تسلیحات هسته‌ای تفسیر می‌کند. از زمان جنگ رژیم صهیونیستی علیه ایران، مقامات اسرائیلی لفاظی‌ها علیه ترکیه را تشدید کرده‌اند، به ویژه پس از آنکه اردوغان در ۹ ژوئیه ۲۰۲۵ اظهار داشت: «من نمی‌پذیرم که اسرائیل تنها کشور منطقه با سلاح هسته‌ای باشد.» اردوغان همچنین در سال ۲۰۱۹ نگرانی‌های مشابهی را ابراز و این پرسش را مطرح کرده بود مبنی براینکه چرا ترکیه تحت فشار است که به دنبال سلاح‌های هسته‌ای نرود، در حالی که اسرائیل موشک‌های دارای کلاهک هسته‌ای دارد.
ریشه‌های نگرانی اسرائیل
پس از حمله اسرائیل به ایران، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، در ۱۸ ژوئن ۲۰۲۵ دستوری مبنی بر گسترش تولید موشک‌های میان‌برد و دوربرد صادر کرد. اردوغان پس از جلسه هیئت دولت گفت: «با توجه به تحولات اخیر، ما در حال تهیه برنامه‌های تولیدی هستیم تا ذخایر موشک‌های میان‌برد و دوربرد خود را به سطحی برسانیم که بازدارندگی را تضمین کند. ان شاالله در آینده‌ای نه چندان دور، به چنان ظرفیت دفاعی قدرتمندی خواهیم رسید که هیچ‌کس حتی جرأت نمی‌کند با ما برخورد تندی داشته باشد.»
در پاسخ، روزنامه‌های اسرائیلی ابراز نگرانی کردند که ترکیه احتمالا بر توسعه موشک‌های دوربرد، تمرکز و در نهایت آن‌ها را به کلاهک‌های هسته‌ای مجهز کند، به ویژه که اردوغان در ۵ سپتامبر ۲۰۱۹ از داشتن موشک‌های دارای کلاهک هسته‌ای توسط اسرائیل انتقاد کرده بود. شی گال، تحلیلگر اسرائیلی، در تاریخ ۷ ژوئیه ۲۰۲۵ در روزنامه اسرائیل هیوم، درباره آنچه که او «تهدید هسته‌ای ترکیه» نامید، هشدار داد و ادعا کرد که این تهدید احتمالا برای اسرائیل کمتر از ایران خطرناک نباشد، ترکیه با دکترین نظامی «وطن آبی» و پیوندهای راهبردی با کشورهای دارای سلاح هسته‌ای مانند پاکستان، در همان مسیر ایران گام برمی‌دارد. به گفته گال، ترکیه از عضویت خود در ناتو به عنوان سپر استفاده و از حمایت‌هایی بهره می‌گیرد که ایران هرگز از آن برخوردار نبوده است.
ارزیابی‌های غربی نشان می‌دهد که اگر اسرائیل در کنار ایالات متحده در توقف برنامه هسته‌ای ایران موفق شود، سایر دولت‌های خاورمیانه از جمله ترکیه، به زودی با «چالش‌های جدی» جدیدی روبرو خواهند شد. این نگرانی‌ها ناشی از جاه‌طلبی‌های توسعه‌طلبانه نخبگان حاکم با ایدئولوژی‌های مذهبی-ملی، از جمله در ترکیه است.
او همچنین اعلام کرد که اسرائیل در حال حاضر در حال تعمیق همکاری‌های امنیتی خود با یونان، قبرس، مصر و امارات متحده عربی است و تهدید ترکیه را بالقوه بزرگتر از ایران می‌داند. همچنین نگرانی‌های فزاینده‌ای در اسرائیل وجود دارد مبنی بر اینکه ترکیه می‌تواند سناریوی ایران را تکرار کند. آن‌ها هشدار می‌دهند که آنکارا احتمالا از شبکه‌های بین‌المللی از جمله پاکستان می‌تواند مواد هسته‌ای را فراهم کند یا در سومالی، که گفته می‌شود ترکیه پایگاه‌های مخفی خود را فراتر از نظارت غرب در آنجا حفظ کرده است.
ارزیابی‌های غربی نشان می‌دهد که اگر اسرائیل در کنار ایالات متحده در توقف برنامه هسته‌ای ایران موفق شود، سایر دولت‌های خاورمیانه از جمله ترکیه، به زودی با «چالش‌های جدی» جدیدی روبرو خواهند شد. این نگرانی‌ها ناشی از جاه‌طلبی‌های توسعه‌طلبانه نخبگان حاکم با ایدئولوژی‌های مذهبی-ملی، از جمله در ترکیه است بطوریکه خود نتانیاهو نسبت به «بازگشت امپراتوری عثمانی» هشدار داده بود. در ۸ سپتامبر ۲۰۲۴، خیرالدین کارامان، مشاور نزدیک اردوغان، مقاله‌ای در روزنامه ینی شفق منتشر و در آن تأکید کرد که ترکیه باید برای مقابله با اسرائیل و ایجاد بازدارندگی در برابر دشمنان خود، به دنبال دستیابی به قابلیت‌های هسته‌ای باشد.
گام‌های تدریجی
براساس ادعای بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها (FDD) در تاریخ ۵ فوریه ۲۰۲۵، آنکارا بی‌سروصدا و عمداً در حال پیشروی به سمت تولید سوخت اورانیوم غنی‌شده است، که هم برای راکتورهای هسته‌ای غیرنظامی و هم برای سلاح‌های هسته‌ای استفاده می‌شود. در اکتبر ۲۰۲۴، هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، و ابراهیم کالین، رئیس اطلاعات این کشور، از نیجر بازدید و یک قرارداد موقت استخراج معدن با شورای نظامی حاکم امضا کردند. تحلیلگران FDD این اقدام را به عنوان تلاشی راهبردی از سوی ترکیه برای تضمین دسترسی به اورانیوم تفسیر کردند، که به طور بالقوه راه را برای توسعه یک چرخه سوخت کامل قادر به تولید اورانیوم غنی‌شده، هموار می‌کند.
در این گزارش آمده است: «ترکیه از امضاکنندگان پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) است. این کشور مدت‌هاست که به همه کشورها پیشنهاد داده است که حق غنی‌سازی اورانیوم را برای خود حفظ کنند، اگرچه چنین حقی به صراحت در NPT مشخص نشده است.»
گزارش دیگری از سوی نشریه «بررسی امور بین‌الملل» (IAR) که طرفدار اسرائیل است، در سپتامبر ۲۰۲۴ ادعا کرد که جاه‌طلبی‌های هسته‌ای اردوغان تهدیدی برای ثبات منطقه‌ای است. بر اساس این گزارش، ترکیه دارای سلاح هسته‌ای می‌تواند رویای اردوغان برای احیای امپراتوری بزرگ ترکیه و احیای عثمانی را محقق کند. این گزارش هشدار داد که تهدید ناشی از قابلیت‌های هسته‌ای ترکیه را نمی‌توان نادیده گرفت.
در ۱۶ دسامبر ۲۰۲۴، مایکل روبین، یکی از اعضای موسسه امریکن انترپرایز، مقاله‌ای در وب‌سایت این موسسه منتشر کرد که با لحنی تحریک‌آمیز می‌پرسد: آیا اسرائیل باید قبل از عملیاتی شدن نیروگاه هسته‌ای ترکیه در سال ۲۰۲۵، به آن حمله کند؟ او ادعا کرد که نیروگاه آک‌کویو چون در منطقه‌ای زلزله‌خیز ساخته شده، خطر بزرگی برای اروپا محسوب می‌شود، اما ادعا کرد که تهدید بسیار بزرگتر، استفاده ترکیه از این نیروگاه برای استخراج مواد شکافت‌پذیر برای سلاح‌های هسته‌ای است. روبین تأسیسات آک‌کویو ترکیه را با رآکتور غیرنظامی ایران در بوشهر مقایسه کرد و ادعا کرد که از آن به عنوان پوششی برای دستیابی و هدایت یک برنامه مخفی استفاده شده است.
این تحلیلگر که به خاطر موضع طرفداری از اسرائیل خود شناخته می‌شود، آشکارا اقدام علیه این نیروگاه را تحریک کرد و نوشت: اگر ترکیه هسته‌ای شود، برای همیشه پویایی منطقه را تغییر خواهد داد. ترکیه هم یک قدرت الحاق‌گرا است که آشکارا توافق‌نامه‌های صدساله که مرزهای آن را تعریف می‌کنند، به چالش می‌کشد و هم اردوغان آشکارا از حماس و هیئت تحریر الشام حمایت می‌کند. »
روبین استدلال کرد که حمله به تأسیسات هسته‌ای ترکیه حتی ممکن است آسان‌تر باشد، زیرا اسرائیل جت‌های اف-۳۵ دارد و نیازی به پرواز بر فراز کشورهای واسطه نخواهد داشت؛ حملات سایبری نیز می‌تواند یک گزینه مناسب باشد.
به باور او؛ «اگر ترکیه به سلاح هسته‌ای دست یابد، نه تنها احتمالا به تهدیدات خود علیه سایر کشورهای منطقه جامه عمل بپوشاند، بلکه می‌تواند خود را در پشت بازدارندگی هسته‌ای خود چنان مصون بداند که بتواند بدون ترس از انتقام یا پاسخگویی، حمایت از تروریسم را افزایش دهد. چنین نگرانی سیاسی بازتاب همان موضوعی است که بسیاری از کشورهای غربی با آن، احتمال دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را در نظر می‌گیرند. اگر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور، همچنان خواستار حمله به کشور یهود شود، اسرائیل چاره‌ای جز پاسخ نخواهد داشت.»
روبین استدلال کرد که حمله به تأسیسات هسته‌ای ترکیه حتی ممکن است آسان‌تر باشد، زیرا اسرائیل جت‌های اف-۳۵ دارد و نیازی به پرواز بر فراز کشورهای واسطه نخواهد داشت؛ حملات سایبری نیز می‌تواند یک گزینه مناسب باشد. او در پایان گفت: «اسرائیل تنها کشوری نیست که نمی‌خواهد در جهانی با ترکیه هسته‌ای زندگی کند. سایر کشورهای ناتو، از جمله ایالات متحده، نیز دلیلی برای ترس از برنامه هسته‌ای ترکیه دارند. بسیاری از کشورهای ناتو - به ویژه سوئد و فنلاند - دلایل زیادی برای انتقاد شدید از ترکیه دارند. بنابراین، مراقب سلاح‌های هسته‌ای ترکیه باشید».
نکته قابل توجه این است که چگونه چندین اندیشکده غربی شروع به تکرار نگرانی‌های اسرائیل کرده‌اند، هرچند که ترکیه در حال حاضر هیچ تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم فعالی ندارد. در ۱۵ فوریه ۲۰۱۲، بنیاد کارنگی گزارشی منتشر کرد که در آن احتمال دستیابی ترکیه به سلاح هسته‌ای، کم، اما ممکن است. نیویورک تایمز، در ۱۹ اکتبر ۲۰۱۹، پا را فراتر گذاشت و ادعا کرد که هدف نهایی دولت اردوغان ساخت سلاح هسته‌ای است و ترکیه از مدتی پیش، پیگیری این مسیر را آغاز کرده است.
در سال ۲۰۱۴، روزنامه آلمانی دی ولت مقاله‌ای از هانس روله، یکی از مقامات سابق وزارت دفاع آلمان، منتشر کرد که او از نظارت بحث‌برانگیز آلمان بر ترکیه دفاع کرده و گفته بود که هدف واقعی «نظارت بر پروژه هسته‌ای ترکیه» بوده است. به گفته روله، سازمان اطلاعات آلمان متقاعد شده است که ترکیه در حال حاضر یک برنامه تسلیحات هسته‌ای فعال دارد و پس از تحقیقات گسترده به این نتیجه رسیده که شرکت‌های ترکیه‌ای نقش کلیدی در کمک به تلاش‌های هسته‌ای پاکستان ایفا کرده‌اند. براساس گزارش‌ها، این شرکت‌ها قطعات سانتریفیوژ، تولید و آن‌ها را مستقیماً به اسلام‌آباد تحویل می‌دادند.
موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) در لندن نیز در این زمینه اظهار نظر کرد. این موسسه در کتابی که در سال ۲۰۰۷ با عنوان «بازارهای سیاه هسته‌ای: پاکستان، عبدالقدیر خان و ظهور شبکه‌های تکثیر» منتشر کرد، مدعی شد که یک محموله هسته‌ای در سال ۲۰۰۳ به دست ترکیه افتاده است. براساس ادعای این کتاب، ترکیه تعداد زیادی سانتریفیوژ و تخصص فنی کافی برای ایجاد یک برنامه هسته‌ای فعال در آینده نزدیک دارد.
نظر شما