بازار؛ گروه بین الملل: با ورود جنگ ایران و اسرائیل به مراحلی غیرقابل بازگشت و گسترش آتش جنگ میان دو طرف، بسیاری از بازیگران جهانی و منطقه ای در تلاش هستند تا با ایفای نقش در مهمترین جنگ خاورمیانه، برند ملی خود به عنوان میانجی بزرگ این جنگ را توسعه دهند.
در این میان، اگرچه برخی بازیگران منطقه ای به ویژه ترکیه و رئیس جمهوری این کشور رجب طیب اردوغان، برای نقش آفرینی به عنوان میانجی میان تهران و تل آویو اعلام آمادگی کرده اند؛ اما حقیقت امر این است که توقف جنگ فعلی، نیازمند مداخله کشوری است که علاوه بر قدرت اثرگذاری کافی بر تل آویو، با تهران نیز روابطی گرم داشته باشد.
چرا میانجی گری میان ایران و اسرائیل مشکل است؟
با کاهش اعتماد تهران به واشنگتن و سیاست های دونالد ترامپ در پس مذاکرات دوجانبه و جهت گیری های آشکار رئیس جمهور آمریکا علیه ایران به ویژه طی روزهای اخیر، می توان گفت که موضوع میانجی گیری واشنگتن میان ایران و اسرائیل، دستکم در این مقطع زمانی منتفی است.
ماهیت ایدئولوژیک جنگ میان ایران و اسرائیل از یک سو و گره خوردن نتیجه این جنگ به حیثیت سیاسی دو طرف، میانجی گری میان تهران و تل آویو را به یکی از سخت ترین امور سیاسی معاصر جهان تبدیل کرده است. در دو طرف جنگ، شاهد باورهای عمیق مذهبی نسبت به دشمن پنداشتن طرف مقابل و لزوم شکست دشمن به عنوان وعده ای الهی قرار گرفته اند که این فرضیه، برگرفته از متون و اصول مذهبی آنهاست. لذا، میتوان گفت جنگ میان ایران و اسرائیل به نوعی، ماهیتی مشابه با جنگ های صلیبی قرون وسطی داشته که هر دو طرف، در جنگی مقدس علیه یکدیگر شرکت دارند.
فارغ از بعد مذهبی، بخش مهمی از اصول سیاست خارجی تهران و تل آویو طی دوران بعد از انقلاب در ایران، حول دشمنی با یکدیگر تعریف شده است. اگرچه ولودمیر زلنسکی رئیس جمهور یا همتای روسی وی ولادیمیر پوتین، تاکنون بارها نسبت به برگزاری نشستی مشترک با یکدیگر به منظور حل و فصل اختلافات اعلام آمادگی کرده اند، اما در جریان جنگ میان تهران و تل آویو، دو طرف نه تنها هیچ علاقه ای به مذاکره با یکدیگر ندارند، بلکه اساسا یکدیگر را به عنوان رژیم های سیاسی حاکم و رسمی نمی پذیرند. نفی وجودی طرفین نسبت به یکدیگر حال این مشکل را ایجاد کرده که اساسا هیچ یک از دو طرف نمی توانند با رژیم سیاسی که آن را به رسمیت نمی شناسند، وارد گفتگو شوند.
همین امر، هرگونه میانجیگری میان تهران و تل آویو را تا حد زیادی با مشکل مواجه ساخته است. اگرچه کشورهایی چون عمان، قطر یا ترکیه در پی یافتن راهی برای توقف درگیری ها میان دو طرف هستند، اما حقیقت امر این است که میانجیگری میان تهران و تل آویو نیازمند قدرتی فرا منطقه ای است که همزمان از نفوذ کافی بر طرفین دعوا برخوردار باشد.
پتانسیل بالا و محدودیت های چین در میانجیگری میان تهران و تل آویو
در خصوص سیاست قدرت های بزرگ در قبال جنگ ایران و اسرائیل، متاسفانه باید گفت که اردوگاه غرب مشتمل بر ایالات متحده و اتحادیه اروپا، تصمیم خود برای دفاع بی قید و شرط از اسرائیل و مشروعیت بخشی به تجاوزهای نظامی تل آویو علیه ایران را گرفته اند که شواهد آن نیز طی روزهای گذشته کاملا هویدا بوده است. لذا، با توجه به این موضع گیری های غرب در قبال جنگ جاری، طبیعتا نمی توان از قدرت های یاد شده به عنوان میانجی در میانه آتش استفاده کرد؛ مازاد بر اینکه آمریکا و تروئیکای اروپایی نیز تاکنون علاقه ای نسبت به انجام چنین میانجیگری نیز نشان نداده اند. در خصوص روسیه نیز باید گفت که مسکو به دلیل جنگ اوکراین و تنش جدی با غرب، در جایگاهی نیست که بتواند نقش میانجی در چنین جنگ بزرگی ایفا نماید.
چین نزدیک به ۱۴ درصد حجم تجاری مراودات تجاری اسرائیل را به خود تخصیص داده که این حجم، حتی ۳ درصد بیشتر از سهم آمریکا از مراودات تجاری با اسرائیل است؛ موضوعی که چین را پس از اتحادیه اروپا، به شریک تجاری دوم تل آویو تبدیل کرده است
اما در این میان، پکن تقریبا از روز یکشنبه هفته جاری، تلاش هایی جدی برای برقراری آتش بس و دعوت طرفین به مذاکره به کار بسته است. چینی ها اگرچه دستکم طی سال های اخیر، از روابط نسبتا گرمی به ویژه در بخش تجاری با ایران برخوردار بوده اند، همزمان از روابطی خوب با اسرائیل به ویژه در بخش روابط تجاری و زیرساختی نیز بهره می برند که از این منظر، می توان گفت که چینی ها برای هر دو طرف جنگ، از جایگاهی ویژه برخوردار هستند.
چین نزدیک به ۱۴ درصد حجم تجاری مراودات تجاری اسرائیل را به خود تخصیص داده که این حجم، حتی ۳ درصد بیشتر از سهم آمریکا از مراودات تجاری با اسرائیل است؛ موضوعی که چین را پس از اتحادیه اروپا، به شریک تجاری دوم تل آویو تبدیل کرده است. مجموع حجم تجاری میان چین و اسرائیل طی سال ۲۰۲۴ رقمی بالغ بر ۱۶.۲۷ میلیارد دلار برآورد شده که البته این آمار، جدا از پروژه های زیرساختی مهمی چون راه اندازی قطار برقی تل آویو، توسعه بنادر حیفا و اشدود، ساخت تونل های ارتباطی شهری حیفا و ... است که همگی نشانگر اهمیت روابط ویژه تجاری میان چین و اسرائیل هستند.
تنها محدودیتی که در میان این نقش آفرینی به چشم می خورد، مخالفت احتمالی شخص دونالد ترامپ است که می تواند به عنوان عاملی بازدارنده در برابر چین ظاهر شود
از سوی دیگر، وزیر خارجه چین طی روز های گذشته، طی چند نوبت به صورت تلفنی با سید عباس عراقچی و گیدئون ساعر وزرای خارجه ایران و اسرائیل گفتگو داشته است. وزارت خارجه چین همزمان با انتشار بیانیه ای در روز یکشنبه، ضمن ابراز نگرانی نسبت به شکل گیری دور تازه ای از بی ثباتی در مطنقه، خواستار آتش بس فوری میان تهران و تل آویو شده بود.
در حال حاضر، می توان گفت که موضع بی طرفانه چین طی روزهای اخیر، برخورداری از روابط گرم و دوستانه تجاری با هر دو طرف جنگ و عدم مداخله در تنش ها به سبک آمریکا و اتحادیه اروپا، دست برتر برای میانجیگری در مهمترین جنگ خاورمیانه را به پکن تخصیص داده است. علاوه بر این، چینی ها با میانجیگری موفق میان ایران و عربستان سعودی، کارنامه ای درخشان در این زمینه برای خود رقم زده اند که دستکم در شرایط فعلی، تهران را به نقش آفرینی موثر پکن در جنگ اخیر امیدوار تر می سازد.
تنها محدودیتی که در میان این نقش آفرینی به چشم می خورد، مخالفت احتمالی شخص دونالد ترامپ است که می تواند به عنوان عاملی بازدارنده در برابر چین ظاهر شود.
به ویژه اینکه چینی ها به هیچ عنوان خواستار ایجاد تنشی تازه با آمریکا آن هم تنها چند روز پس از دستیابی به توافق جاری با واشنگتن نبوده و در تلاش هستند تا دستکم، به صورت عملی و آشکارا از تلاش برای میانجیگری میان تهران و تل آویو خودداری نمایند. چراکه اولا ترامپ تصمیم گرفته از ابزار جنگ به عنوان راهی برای متقاعد کردن تهران برای امضای توافق دوجانبه با واشنگتن استفاده نماید. ثانیا، ترامپ بارها اعلام کرده که مخالفتی با جنگ و حملات اسرائیل علیه ایران نداشته و منتظر دستیابی به نتیجه مطلوب خود از دل آتش این جنگ است.
لذا، باید دید که آیا چینی ها طی ساعات و روزهای آتی، خواهند توانست از موقعیت خود برای نقش آفرینی بیشتر در جنگ ایران و اسرائیل استفاده کرده و دو طرف را از مسیری غیر از مسیر آمریکا و ترامپ، پای میز مذاکره غیرمستقیم با یکدیگر به منظور برقراری آتش بس بکشانند یا خیر؟
نظر شما