بازار؛ گروه بین الملل: قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان چالش‌های زیادی دارند - به ویژه به عنوان برخی از آسیب‌پذیرترین کشورهای منطقه در برابر تغییرات اقلیمی. با این حال به ندرت ماهی می‌گذرد که قدرتهای جهانی تلاش دیپلماتیک خود را برای جلب نظر آنها دو برابر نکنند. اوایل این ماه، پکن اتحاد نوآوری انرژی و برق چین و آسیای مرکزی را امضا کرد. این اتحاد با هدف تقویت نوآوری و همکاری در فناوری برق برای توسعه پایدار است.
با این حال، چین تنها یکی از قدرتهای کلیدی جهانی است که تمرکز بیشتری بر این منطقه دارد و بخش عمده‌ای از این تمرکز به دلیل فراوانی مواد معدنی حیاتی برای فناوری‌های انرژی پاک است. به عنوان مثال، ذخایر عظیم منابع معدنی طبیعی آسیای مرکزی را در نظر بگیرید که شامل حدود ۴۰ درصد از ذخایر جهانی سنگ معدن منگنز، ۳۰ درصد کروم، ۲۰ درصد سرب و ۱۰ درصد تیتانیوم است.
جای تعجب نیست که طیف وسیع‌تری از قدرت‌ها از جمله روسیه، ژاپن، ایالات متحده و اروپا توجه زیادی به این منطقه دارند. علاقه روسیه به این منطقه دیرینه است و البته قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان قبلاً بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بودند و اکنون عضو یا عضو وابسته کشورهای مشترک‌المنافع هستند. با این حال از زمان پایان جنگ سرد، چین به طور فزاینده‌ای به دنبال نفوذ در آسیای مرکزی از جمله از طریق برنامه یک کمربند یک جاده خود بوده و پکن به شریک تجاری پیشرو منطقه تبدیل شده است.
با این حال مسکو همچنان در بازی نفوذ منطقه‌ای از جمله در سیاست‌های انرژی، نقش مهمی دارد. به عنوان مثال در سال ۲۰۲۳، روسیه پس از کاهش تقاضا از اروپا پس از آغاز جنگ اوکراین، صادرات گاز به قزاقستان و ازبکستان را افزایش داد. در حالی که روسیه و چین که دستور کار مشترکی برای ارتقای ثبات سیاسی رژیم‌های منطقه دارند، دست بالا را در اقتصاد منطقه دارند، فرصت برای سایر قدرت‌ها نیز برای تعمیق روابط وجود دارد. این امر سال گذشته نشان داده شد، زمانی که قزاقستان علی‌رغم تشویق روسیه و چین از درخواست عضویت کامل در بریکس خودداری کرد و تنها بعداً با ازبکستان برای پذیرش وضعیت شریک موافقت کرد.
دستور کار آسیای مرکزی که توسط قدرتهای دیگر از جمله اروپا، ایالات متحده آمریکا و ژاپن ترویج می‌شود، بیشتر بر ترویج دموکراسی و ادغام اقتصادی منطقه‌ای تمرکز دارد
این نشان می‌دهد که رهبران آسیای مرکزی چقدر می‌خواهند طیف وسیعی از قدرت‌ها، نه فقط مسکو و پکن، را درگیر کنند. دستور کار آسیای مرکزی که توسط قدرتهای دیگر از جمله اروپا، ایالات متحده آمریکا و ژاپن ترویج می‌شود، بیشتر بر ترویج دموکراسی و ادغام اقتصادی منطقه‌ای تمرکز دارد.
به عنوان مثال از زمان حمله روسیه به اوکراین، علاقه اروپا به آسیای مرکزی در تلاش برای تنوع بخشیدن به زنجیره‌های تأمین جهانی از جمله برای گذارهای سبز و دیجیتال که به رفاه آینده قدرت می‌بخشد، افزایش یافته است. این دستور کار تحت هدایت اتحادیه اروپا ماه گذشته هنگامی که این بلوک میزبان اولین اجلاس خود با آسیای مرکزی بود، به نمایش گذاشته شد.
این دستور کار بر چهار حوزه کلیدی طرح دروازه جهانی اتحادیه اروپا متمرکز بود. این ابتکار عمل حدود ۳۰۰ میلیارد یورو را در سراسر جهان تا سال ۲۰۲۷، از جمله انرژی پایدار، مواد اولیه حیاتی، اتصال دیجیتال و حمل و نقل توزیع خواهد کرد. تعهدات کلیدی دروازه جهانی اتحادیه اروپا تاکنون به آسیای مرکزی شامل تحول دیجیتال قرقیزستان است. به علاوه، تقویت اقتصادی ترکمنستان از جمله کمک به آن برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی.
در حوزه حمل و نقل، اتحادیه اروپا از سال ۲۰۲۲ برای تقویت حضور خود در منطقه، که نه تنها از آسیای مرکزی، بلکه از دریای خزر، قفقاز جنوبی و ترکیه نیز عبور می‌کند، به دنبال یک ابتکار بزرگ زمینی و دریایی در مسیر حمل و نقل بین‌المللی ترانس خزر (که به آن کریدور میانی نیز می‌گویند) بوده است. در حالی که کریدور میانی هنوز رقیب جدی برای مسیر شمالی دیرینه که از روسیه عبور می‌کند، نیست، اتحادیه اروپا سرمایه‌گذاری زیادی در آن انجام می‌دهد تا این وضعیت را تغییر دهد.
اتحادیه اروپا در حال حاضر شریک تجاری و سرمایه‌گذاری اصلی قزاقستان است. در چند دهه گذشته، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی عظیمی از اتحادیه اروپا به منطقه وسیع‌تر نیز دیده شده است. پول‌های اتحادیه اروپا توسط سایر دولت‌های اروپایی و نهادهای گسترده‌تر از جمله بانک سرمایه‌گذاری اروپا و بانک بازسازی و توسعه اروپا حمایت شده است. به عنوان مثال، بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB) توافق‌نامه‌ای با بانک توسعه قزاقستان برای یک وام چند میلیون دلاری برای پروژه‌های پایدار امضا کرده است.
با توجه به افزایش علاقه قدرتهای بزرگ از جمله چین، روسیه، اروپا، ایالات متحده، ژاپن و ترکیه به بهره برداری از غنای منابع منطقه آسیای مرکزی احتمالاً رقابت در این منطقه تشدید خواهد شد
نه تنها اتحادیه اروپا بلکه کشورهای عضو از جمله آلمان و فرانسه نیز روابط نزدیکی با آسیای مرکزی برقرار می‌کنند. به عنوان مثال قزاقستان با بیش از ۴۰ درصد از عرضه جهانی اورانیوم، بزرگترین تولیدکننده اورانیوم در جهان است. در بحبوحه رقابت با روسیه برای این منابع، فرانسه با توجه به اهمیت انرژی هسته‌ای برای اقتصاد خود، می‌خواهد در این دستور کار مشارکت بیشتری داشته باشد.
در دولت بایدن ایالات متحده آمریکا اولین اجلاس خود با آسیای مرکزی را تحت قالب موسوم به C۵+۱ برگزار کرد و واشنگتن نیز از پروژه کریدور میانی حمایت کرد. اگرچه هنوز کاملاً مشخص نیست که «دونالد ترامپ»، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا چقدر بر این منطقه تأکید خواهد کرد، اما دستور کار اول آمریکای او مطمئناً نشان خواهد داد که به دنبال کسب سهم بیشتری از ثروت منابع طبیعی آسیای مرکزی نیز خواهد بود.
ژاپن نیز از طریق گفتگوی «آسیای مرکزی به علاوه ژاپن» روابط خود را با این منطقه دو چندان می‌کند. ژاپن تأثیر مثبتی در منطقه دارد و در بیشتر دوران پس از جنگ سرد، کمک‌های قابل توجهی به این منطقه کرده است. یکی دیگر از قدرت‌هایی که برای کسب موقعیت رقابت می‌کند، ترکیه است که میراث مشترکی با آسیای مرکزی دارد. سازمان کشورهای ترک زبان همچنین شامل ترکیه، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و ترکمنستان می‌شود.
یکی از ابتکارات اخیر ترکیه در منطقه، یک قرارداد جدید گاز طبیعی است که طی آن ترکمنستان گاز طبیعی را از طریق ایران صادر خواهد کرد. عرضه گاز تحت این قرارداد از اول مارس به ترکیه آغاز شد. بنابراین روسیه و چین در مجموع، دست بالا را در منطقه دارند. با این حال با توجه به افزایش علاقه سایر قدرت‌ها از جمله اروپا، ایالات متحده، ژاپن و ترکیه که همگی به دنبال بهره‌برداری از غنای منابع منطقه هستند، احتمالاً رقابت تشدید خواهد شد.
نظر شما