بازار؛ گروه استان ها: بر اساس تازه‌ترین آمار بانک مرکزی، بالغ بر ۸۸۱ هزار فقره چک در خردادماه ۹۹ در کشور برگشت داده که نسبت به ماه قبل کاهش بیش از ۱۱ درصدی را نشان می‌دهد؛ بر این اساس در ظاهر امر به نظر می رسد موضوع کاهش چکهای برگشتی روند امیدوارکننده ای را در نظام ارتباطات مالی کشور باشد، اما کارشناسان اقتصادی معتقد هستند که علت اصلی کاهش تعداد چک های برگشتی در شعب بانک‌های کشور ناشی از کاهش صدور چک در مبادلات مالی است و نمی‌توان از این موضوع خوشحال بود.
خبرنگار بازار در گفت و گو با مهدی ابوطالبی کارشناس اقتصادی به تحلیل این موضوع پرداخته است که در ادامه از مدنظر خوانندگان می گذرد.
*به طور کلی در نظام اقتصادی کشورها مبادله چک تا چه میزان نقش اساسی و قابل قبولی می تواند داشته باشد؟
به طور کلی چک به عنوان یکی از ابزارهای مهم در نظام پرداخت از جایگاه قابل توجه و ویژه ای در تسویه مبادلات ریز و درشت مالی در کشورهای مختلف برخوردار است اما استفاده از آن برای توسعه ارتباطات اقتصادی همواره با چالش های سیاسی، اداری خاصی همراه بوده است که استفاده از این ابزار پرداختی را با مشکلاتی مواجه می سازد.
نوسانات نرخ ارز در بازار آزاد و تاثیرگذاری این جریان نوسانی بر قیمت اغلب اجناس و کالاهای اساسی موجب کاهش صدور چک در نظام مالی ایران شده است
*با توجه به گزارش بانک مرکزی مبنی بر کاهش تعداد چک های برگشتی در نظام ارتباطات مالی کشور، آیا این مسئله روند امیدوارکننده ای را در نظام ارتباطات مالی کشور نشان می دهد؟
در پاسخ به این سوال باید بگویم که لزوما خیر؛ چرا که ما باید در وهله نخست دلیل این کاهش را به شکل عملیاتی و نه فقط آماری مورد بررسی قرار دهیم.
مبادلات مالی میان فعالان در واقع نوسانات نرخ ارز در بازار آزاد و تاثیرگذاری این جریان نوسانی بر قیمت اغلب اجناس و کالاهای اساسی موجب کاهش صدور چک در نظام مالی ایران شده است، در واقع نوسانات نرخ ارز بر بسیاری از شاخص ها و معیارها در نظام اقتصادی تاثیر گذاشته و یکی از دلایل اصلی کاهش صدور چک در اقتصاد بخش خصوصی یا دولتی نیز مربوط به همین نوسانات می‌شود؛ طبیعی ترین حالت ممکن در جریان کاهش صدور چک این است که به تدریج شاهد کاهش چکهای برگشتی باشیم و این امر روند خوشحال کننده ای را نشان نمی دهد.
*نوسانات روز به روز و گاه ساعتی ارز تا چه میزان در کاهش صدور چک تاثیرگذار بوده است؟
بی‌شک نوسانات مداوم نرخ ارزهای شاخص و محبوب همچون دلار، یورو و پوند در روند معاملات بازار آزاد یا تغییر گسترده و افت ارزشی برخی از شاخص های اقتصادی، مبادلات مالی در بستر نظام پرداخت و دریافت کشور را تا حد زیادی پیش‌بینی ناپذیر کرده و از این رو صدور چک به عنوان یک تعهد مالی میان خریدار و فروشنده کالا یا خدمات با افزایش ریسک قابل توجهی مواجه شده است.
کاهش اعتبار بانک‌ها به دلیل وجود فساد گسترده در برخی از قسمت های شبکه بانکی کشور و ناکارآمدی نظام اعتباری موسسات مالی بخش زیادی از اعتماد موجود میان فعالان اقتصادی را به یک حباب اعتباری تبدیل کرده است
بی‌شک افزایش ریسک صدور چک برای پرداخت مطالبات مالی بخش خصوصی یا دولتی در اقتصاد کشور، تاثیر قابل توجهی بر شاخص ریسک سرمایه گذاری در نظام اقتصادی ایران خواهد گذاشت و به رغم افزایش ارزش دلار در برابر ریال، این موضوع یک خطر یا هشدار برای بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی یا صادرکنندگان محسوب می‌شود.
*این مطلب بدان معناست که به زودی استفاده از چک در اقتصاد ایران کاری پر خطر محسوب می شود و در چرخه معاملات کمتر مورد استفاده خواهد بود؟
دقیقا همین گونه است؛ در حقیقت اعتماد به صادرکننده چک در مبادلات مالی تا حد زیادی مشروط به صدور ضمانت‌نامه های اعتباری از سوی بانک ها یا موسسات مالی معتبر و مورد اعتماد در نزد عموم مردم است و کاهش اعتبار بانک‌ها به دلیل وجود فساد گسترده در برخی از قسمت های شبکه بانکی کشور و ناکارآمدی نظام اعتباری موسسات مالی بخش زیادی از اعتماد موجود میان فعالان اقتصادی را به یک حباب اعتباری تبدیل کرده است.
با روند فعلی در ارتباط با کاهش صدر چک وظیفه بانک مرکزی در این قبال چیست؟
به طور کلی کاهش تعداد چک های برگشتی در شبکه بانکی موضوع خوشایندی نیست و در حقیقت علت اصلی کاهش تعداد چک های برگشتی در شعب بانک‌های کشور، کاهش صدور چک در مبادلات مالی و استفاده از این ورق بهادار است و نمی‌توان از این موضوع خوشحال بود.
بر این مبنا بانک مرکزی به عنوان متولی اصلی کنترل بازار ارز، مسکوکات و اوراق بهادار وظیفه دارد با استفاده از نظر کارشناسان در خصوص تاثیر کاهش استفاده از چک در نظام اقتصادی ایران پژوهش کرده و دریافت و پرداخت چکهای بانکی برای خریدار و فروشنده کالا یا خدمات را تسهیل کند.
نظر شما